|
Dönem Sonu Muhasebe ve Vergi
Uygulamaları
1-ASMMMO Dönem sonu işlemleri semineri notları
(Sakıp Şeker, YMM) (İndir)
2-ASMMMO Dönem sonu işlemleri
semineri notları (Bünyamin Öztürk, YMM)
(İndir) 3--Dönem sonu işlemlerinin vergisel boyutu (Murat AKAR, AVDB. Grup
Müdürü)
***
DÖNEM SONU
İŞLEMLERİ VE KAPANIŞ KAYITLARINDA İNCE NOKTALAR
1-Kasa
farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları
2-Değersiz
alacaklar
3-Şüpheli
alacaklar
4-Alacak-borç senetleri reeskontu
5-Dönem sonu stok sayım farkları
6-Amortisman uygulamalarına
ilişkin notlar
7-Vergi
ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları:
8-Dönem
sonu kapanış işlemleri
9-Maliyet hesaplarının gelir hesaplarına
aktarımı
10-Gelir tablosu hesaplarının kapatılması
ile
MUHASEBE İŞLEMLERİNE
İLİŞKİN
BAZI KAYIT ÖRNEKLERİ
-Dönem
ayarlamaları
-Finansal
Muhasebe
-Menkul
Kıymetler
-Ticari
Alacaklar
-Reeskontlar
-Stoklar-1
-Stoklar-2
-Stoklar-3
- Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları
Kasa hesabı işletmelerin nakit varlığını gösteren
hesaplardan biri olup, yasal defter kayıtları
üzerinden, kasa hesabının borcu ile alacağı
arasındaki fark "kasa mevcudunu" verir.
İşletmede, dönem içinde veya yıl sonu sayımında
kasa fazlalığı veya noksanı ortaya çıkmışsa ve bu
tutarlar ilgili düzenleyici hesaplara alınmışsa,
ilgili fark hesaplarının dönem sonunda kapatılması
gerekir.
Kasa sayım noksanı
Fiili kasa mevcudu, kaydi mevcuttan az ise kasa
noksanı söz konusudur. Kasa noksanının, GVK da yeralan "....sermayede vukua gelen eksilmeler zarar
addolunmaz." hükmüne göre dönem kazancının
tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün
değildir.
Kasa noksanlığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe
kayıtlarında kullanılan hesap "197-Sayım ve Tesellüm
Noksanları"dır. Anılan hesap geçici bir hesap olup,
kapatılması gerekir. İşleyişi ise şu şekildedir:
_____________________31.12.2006 _______________
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları
Hs XX
100 Kasa Hs.
XX
_____________________ / ________________________
- Kasa noksanlığının nedeni kasa sorumlusu
ise;
_____________________31.12.2006 ________________
135 Personelden Alacaklar hs
XX
197 Sayım ve Tesellüm
Noksanları hs XX
_____________________ / ________________________
Kasa noksanlığının nedeni çalınma ise veya neden
bilinemiyorsa, hesap şu şekilde kapatılır;
_____________________31.12.2006 _________________
689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hs
XX
197 Sayım ve Tesellüm
Noksanları hs XX
_____________________ / ________________________
Kasadan para çalınması, normal ticari faaliyet
sonucu ortaya çıkan bir zarar olmadığı için, bu
şekilde ortaya çıkan kasa noksanlıklarının kanunen
kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilmesi ve
ticari kardan mali kara geçişte, ticari kara ilave
edilmesi gerekir.
Kasa sayım fazlası
Fiili sayım sonucu kasa mevcudunun, yasal kayıtlara
göre oluşan mevcuttan fazla olduğunun tespit
edilmesi durumunda kasa fazlalığı söz
konusudur. Kasa fazlalığı, bilanço aktifinde artışı
ifade eder.
Kasa fazlalığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe
kayıtlarında kullanılan hesap "397. Sayım ve
Tesellüm Fazlaları"dır. Bu geçici hesabın işleyişi
şu şekildedir:
_____________________ 31.12.2006 __________________
100 Kasa Hs XX
397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs
XX
_____________________ / ________________________
- Kasa fazlalığının nedeni bilenmiyorsa
yapılması gereken kayıt;
_____________________ 31.12.2006 _________________
100 Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs
XX
671 Önceki Dönem Gelir ve
Karlar hs XX
_____________________ / ________________________
Değersiz alacaklar
VUK 322. md. göre “ kazai
bir hükme veya kanaat getirici bir vesikaya göre
artık tahsiline imkan kalmayan alacaklar değersiz
alacaktır. Değersiz alacaklar, bu mahiyete
girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler
ve kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok
edilirler’’.
Kanunun uygulamasında alacağın değersiz sayılması
için kazai hükümle kasdedilen mahkeme kararıdır.
Kanaat verici vesika ise, mahkeme tarafından
verilmiş borçlu hakkındaki gaiplik kararı, icra
takibatına ait dosyanın işlemden kaldırıldığını
gösteren icra memurluğu yazısı, borçlunun ölümü ve
mirasçılarının bulunmadığını kanıtlayan resmi
soruşturma belgesi, Ticaret Mahkemesi tarafından
borçlu hakkında verilmiş bulunan iflas kararı gibi
belgelerdir.
Değersiz hale gelen alacaklar, değersiz hale
geldikleri yıl kayıtlı değerleri ile zarara
geçirilerek yok edilirler.
Borçlu ile konkordato anlaşması yapılmış ise
konkordato dışı kalan alacak kısmı değersiz alacak
addolunur.
Avans niteliğindeki bir alacağın değersiz alacak
haline gelmesi nedeni ile karşılık yolu ile gider
yazılması mümkün değildir.
Şüpheli alacaklar
VUK 323. md. göre ticari veya zirai kazancın elde
edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartı
ile ;
dava veya icra safhasında bulunan alacaklar; yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan
fazla istenilmesine rağmen , borçlu tarafından
ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek
derecede küçük alacaklar şüpheli alacak sayılır.
Şüpheli hale gelen alacaklar için değerleme gününde
tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.
Teminatlı alacaklarda karşılık, alacağın teminatsız
kısmı için ayrılır.
Şüpheli hale gelen alacaklar için dönem sonu
kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
Alacak şüpheli hale gelmişse;
____________ 31.12.2006 _________________
128 Şüpheli Alacaklar hs
XX
120 Alıcılar hs
XX
______________ / _____________________
Alacak için karşılık ayrılması
______________ 13.12.2006________________
654
Karşılık Giderleri hs XX
129 Şüpheli Al.Kar. hs XX
_________________ /
___________________
Alacak-borç senetleri reeskontu
Reeskont işlemi
Alacak ve borçlar VUK281 ve 285. md. göre mukayyet, yani deftere
kayıtlı değerleriyle değerlenirler. Aynı Kanunun
264. md. göre tasarruf değeri, bir
iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz
ettiği gerçek değeridir.
Teminata veya tahsile verilen senetler:
Teminata veya tahsile verilen senetler de anılan
şartları taşımak kaydıyla reeskont işlemine tabi
tutulabilirler.
Şüpheli alacaklarda reeskont:
Şüpheli alacaklar genel olarak vadesi geçmiş olan
alacaklardır. Vadesi geçmemiş olsa dahi şüphelilik
halinin kesinleşmesi ile birlikte sent muaccel hale
geleceğinden bu tür senetler için dönem sonunda
reeskont hesaplanmaz. Şartları taşıması halinde
şüpheli alacak karşılığı ayrılır.
Avans niteliğindeki alacak senetlerinde reeskont:
Dönem ticari kazancının tespitinde dikkate alınmayan
(hasılat yazılmayan) senetlere dönem sonu itibariyle
reeskont hesaplanmayacaktır. Hatır senedi de bu
kapsamdadır.
Senetsiz alacaklarda reeskont:
Senede bağlanmamış alacaklar için mali kanunlar
açısından reeskont hesaplanmayacaktır. Bu tür
alacaklar için hesaplanan reeskont giderleri KKEG
olarak değerlendirilmelidir.
Vade içermeyen senetler:
Vade içermeyen senetler reeskonta tabi
tutulmayacaktır.
Katma Değer Vergisi alacakları:
KDV, tahsil eden işletme için bir hasılat veya gelir
unsuru değildir. İşletmenin fonksiyonu burada vergi
tahsiline aracılıktır. Bu nedenle işletmelerin
müşterilerinden olan senede bağlı KDV alacağı için
reeskont hesaplanmayacaktır.
Dönem sonu stok sayım farkları
İşletmeler dönem sonlarında stoklarının fiili
envanterini ve kaydi envanterini tespit eder.
Farklılık bulunması halinde
kaydi envanter fiili envanter seviyesine
getirilmelidir. Değerlemede fiili envanter sonuçları
dikkate alınmalıdır. Değerleme sonucu ortaya çıkan
stok sayım noksanlıları ve fazlalıkları doğrudan
gelir gider hesaplarına yansıtılmak yerine sebebi
bulunana kadar 197 ve 397 no.lu hesaplarda takip
edilmelidir.
Sebebi bulunamayan sayım fazlası
_______________31.12.2006 _______________
153 Ticari Mallar hs xx
397 Sayım Fazlası
hs xx
_______________31.12.2006 _______________
397 Sayım Fazlası hs xx
679 Olağan Dışı Gelir ve Karlar
hs xx
_______________ / _______________
Sebebi bulunamayan sayım noksanı
_______________31.12.2006 _______________
197 Sayım Noksanı hs xx
153 Ticari Mallar
hs xx
_______________ 31.12.2006 _______________
689 Olağan Dışı Giderler hs xx
689 KDV’si xx
197 Sayım Noksanı
hs xx
391 Hesaplanan KDV
hs xx
_______________ / _______________
Sebebi bulunamayan stok sayım noksanına ilişkin
KDV’nin ve noksan tutarının KV.
matrahının tespitinde Kanunen kabul edilmeyen
gider olarak dikkate alınacağı unutulmamalıdır.
Amortisman uygulamalarına
ilişkin notlar
Amortisman yöntemleri
Normal Amortisman
Normal Amortisman yönteminde amortismanın
uygulanacağı süre, 1(bir) rakamının sabit kıymetin
aktife girdiği ilk yılında uygulanan amortisman
oranına bölünmesi yoluyla bulunur.
Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman
Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman VUK’nun
mükerrer 315. maddesi ile sadece bilanço usulüne
göre defter tutan mükelleflere tanınmış bir haktır.
Bu yöntemde mükellefler normal amortisman
yönteminden farklı olarak sabit kıymetlerinin
amortismanlarını kıymetin aktif değeri üzerinden
değil, kıymetin aktif değerinden aynı kıymete ait
birikmiş amortismanın çıkarılması yoluyla hesaplanan
net defter değeri üzerinden ayırırlar. Ancak bu
yöntemde uygulanan amortisman oranı normal
amortisman yönteminde uygulanan oranın iki katıdır.
Amortisman Yöntemi Değişiklikleri
Başlangıçta azalan bakiyeler yöntemini seçenler için
daha sonra normal yönteme geçmelerinde yasa açısından herhangi bir sakınca yoktur.
Ancak, normal usulden azalan bakiyeler usulüne geçiş
yasaklanmıştır.
Vergi ve diğer yasal
yükümlülükler karşılıkları:
İşletmelerin cari dönemde kar elde etmeleri
durumunda bu karlar üzerinden izleyen yıl içinde
beyan edilip ödenecek kazanç vergileri için tek
düzen hesap planı uyarınca vergi karşılığı tesis
edilmesi ve dönem sonu bilançosunda (bilanço
pasifinde) 370 nolu hesap kullanılarak gösterilmesi
zorunludur. Vergi karşılığının hesaplanmasında
kazanç vergileri üzerinden hesaplanacak stopaj ve
fon tutarı dikkate alınacaktır. Bu vergi kurumlar
vergisinin tahakkuk ettirilmesi ile kapatılır.
Örnek: bir işletme 2006 yılında 10,000- YTL
tutarında mali kar elde etmiş ve 2.000-YTL tutarında
geçici vergi ödemiştir.
____________________________31.2.2006
____________________________
691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yükümlülükler
Karşılıkları hs 2.000
370-Dönem Karı Vergi
ve Diğer Yasal Yüküm. Karş. hs 2.000
____________________________31.12.2006
____________________________
371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer
Yükümlülükler 2.000
193- Peşin Ödenen
Vergi ve Fonlar hs 2.000
____________________________ /
____________________________
Dönem sonu kapanış
işlemleri
Maliyet hesaplarının gelir hesaplarına aktarımı
Maliyet hesaplarında bulunan giderler hesap dönemi
sonunda yansıtma hesapları yolu ile ilgili gelir
tablosu hesaplarına yansıtılır.
|
Maliyet Hesapları |
Bilanço ve Sonuç
Hesapları |
|
Gider Hesapları |
Yansıtma Hesapları |
Bilanço ve Sonuç Hes. |
|
|
|
|
|
710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
720- Direkt İşçilik Giderleri
730- Genel Üretim Giderleri |
711- Direkt İlk Madde ve Malz. Giderleri
Yansıtma Hesabı
721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı |
151- Yarı Mamüller Üretim Hesabı
152- Mamüller |
|
|
|
|
|
740- Hizmet Üretim Maliyeti |
741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı |
622- Satılan Hizmet Maliyeti
170- Yıll. Yay.İnşaat ve Onarım Maliyetleri |
|
|
|
|
|
750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri |
751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
Yansıtma Hesabı |
630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri |
|
|
|
|
|
760- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri |
|
631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri |
|
|
|
|
|
770- Genel Yönetim Giderleri |
771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı |
632- Genel Yönetim Giderleri |
|
|
|
|
|
780- Finansman Giderleri |
781- Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı |
660- Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri
661- Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri |
Yansıtma işleminden sonra maliyet hesapları ve
ilgili yansıtma hesapları ters kayıtla kapatılır.
Gelir tablosu hesaplarının
kapatılması
_______________ 31.12.2006 _______________
600 Yurtiçi Satışlar
601 Yurtdışı Satışlar
602 Diğer Gelirler
610 Satıştan
İadeler
611 Satış
İskontoları
612 Diğer
İndirimler
620 Satılan
Mamul Maliyeti
621 Satılan
Ticari Mal Maliyeti
622 Satılan
Hizmet Maliyeti
623 Diğer
Satışları Maliyeti
630 Araştırma ve
Geliştirme Giderleri
631 Pazarlama S.
Giderleri
632 Genel
Yönetim Giderleri
640 İştiraklerden Temettü Gelirleri
641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri
642 Faiz Gelirleri
643 Komisyon Gelirleri
644 Konusu Kalmayan Karşılıklar
645 Menkul Kıymet Satış Karları
646 Kambiyo Karları
647 Reeskont Faiz Gelirleri
648 Borsa Değer Artış Karları
649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar
653 Komisyon
Giderleri
654 Karşılık
Giderleri
655 Menkul Kıymet
Satış Zararları
656 Kambiyo
Zararları
657 Reeskont Faiz
Gideri
658 Borsa Değer
Azalış Zararları
659 Diğer Olağan
Giderler
660 Kısa Vadeli
Borçlanma Gideri
661 Uzun Vadeli
Borçlanma Gideri
679 Olağan Dışı Gelir
689 Olağan Dışı
Giderler
690 Dönem Karı
(Zararı)
_______________ / _______________
Dönem karı üzerinden hesaplanacak vergiler için
aşağıdaki kayıt yapılır:
_______________ 31.12.2006 _______________
691 Dönem K. Vergi ve yasal yük.
370 Dönem K.Vergi veY.Y.Karşılığı
_______________31.12.2006 _______________
Dönem net karına ulaşmak için aşağıdaki kayıt
yapılır:
_______________ 31.12.2006 _______________
690 Dönem Karı
691 Dönem K.Vergi ve
Y.Yük.
692 Dönem Net Karı
_______________31.12.2006 _______________
Dönem net karı aşağıdaki muhasebe kaydı ile
bilançoya taşınır ve böylece gelir tablosu
kapatılmış olur.
_______________ 31.12.2006 ________
692 Dönem Net Karı
590 Dönem Net Karı
_______________ / _______________
MUHASEBE İŞLEMLERİNDE BAZI
KAYIT ÖRNEKLERİ
-Dönem
ayarlamaları
-Finansal
Muhasebe
-Menkul
Kıymetler
-Ticari
Alacaklar
-Reeskontlar
-Stoklar-1
-Stoklar-2
-Stoklar-3
Not
Sadece dönem sonu kapanış yevmiye kayıtlarını
gösterir örnektir. Kapanışa hazırlık
işlemlerinin tamamının yapıldığı varsayılarak
örnekleme yapılmıştır. )
Kaynakçalar :Zülfü Kanat Örnekleriyle defter
tutma Yaklaşım Yayınları, Merve SMMM ve Ayhan
Temur SMMM
|
|
|
