|
Kısa Çalışma ve Kısa
Çalışma Ödeneği İşsizlik
Sigortası'nın henüz işçi işinde çalışırken sağladığı bir
avantaj olan “Kısa Çalışma Ödeneği”, mevcut küresel kriz
ortamında önemli bir tedavi müessesesi olarak dikkati
çekmektedir. Büyüklü küçüklü işyeri ve işletmelerimiz,
küresel iktisadî krizden dayanılmaz kayıplara uğramadan
kurtulmak istiyor. İşçilerimiz de işsiz kalmanın yakıcı
bozumuna uğramamayı ve uğramışlarsa bunun, en azından
belirli bir süre, ailesine ve kendisine tahammül edilmez
zararlar verememesini arzulamaktadır. İşte normal
ekonomiye geçiş sürecinde ve krizde istihdamı koruma
anlamında bir destek müessesesi olarak, 2009 yılında
kayda değer toplumsal işlevi bulunan bir işsizlik
sigortası yapısıdır, Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneği.
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Yasası'nın ek 2.
Maddesi'ne göre, “en fazla üç (2009 için altı -6-) ay
süreyle; işyerinde uygulanan çalışma süresinin geçici
olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya en az
dört hafta süreyle işyerindeki faaliyetin tamamen veya
kısmen durdurulması kısa çalışma olarak tanımlanmıştır.
Öyleyse işverenler, “hangi hallerde kısa çalışma
talebinde bulunulabileceklerdir? Genel ekonomik kriz
veya zorlayıcı sebeplerle geçici olarak işyerindeki
işçilerin tamamının veya bir kısmının haftalık ortalama
çalışma sürelerini en az üçte bir oranında azaltan
(azamî 30 saat veya daha az çalıştıran) veya işyerinde
faaliyetini tamamen veya kısmen durduran işveren,
Türkiye İş Kurumu'nun işyeri adresi itibariyle ilgili
birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya
yazılı bildirimde bulunacaktır. Ayrıca bu durum,
işyerinde ilan edilmek suretiyle işçilere
duyurulacaktır.
Bilindiği üzere, genel ekonomik kriz, ulusal veya
uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke
ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda
etkileyip sarstığı durumlardır. Genel ekonomik krizin
varlığını, işçi ve işveren sendikaları
konfederasyonlarının iddia etmesi veya bu yönde kuvvetli
emarenin bulunması halinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanı duruma açıklık getirecektir. Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanı tarafından açıklık getirilmeden genel
ekonomik kriz gerekçesi ile yapılan başvurular ile
zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı,
ödeme güçlüğü, pazar daralması ve stok artışı gibi
sebeplere dayalı olarak yapıldığı tespit edilen
başvurular Kurum tarafından reddedilecektir.
İkinci temel neden olarak zorlayıcı nedenler ise
işverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan,
önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf
edilmesine olanak bulunmayan, dışsal etkilerden ileri
gelen, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması ve
faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile
sonuçlanan deprem, yangın, su baskını, salgın hastalık,
seferberlik ve benzeri nedenleridir.
Kısa çalışma talebi, işverence kısa çalışma talep formu
tanzim edilerek Türkiye İş Kurumu ilgili birimine
bildirimde bulunularak yapılır. Kurumca, söz konusu
talep en kısa sürede uygunluk tespiti amacıyla Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na gönderilecektir.
İnceleme esnasında; kısa çalışma yaptırılacak işçilere
ilişkin bilgiler, işveren tarafından http://statik.iskur.gov.tr/tr/kisacalisma/kisacalismabildirimlistesi.xls
adresinde yer alan liste halinde hazırlanarak, manyetik
ortamda kuruma, yazılı olarak da Bakanlık iş müfettişine
teslim edilecektir. İşverenin bu kısa çalışma talebi,
öncelikle kurum tarafından sebep ve şekil yönünden
değerlendirilecek; eksiklikler, işveren ile irtibata
geçilerek giderilecektir.
Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle yapılan
başvuruların uygunluk tespiti Bakanlık iş müfettişleri
tarafından ivedilikle yapılacaktır. Biraz açacak
olursak, genel ekonomik kriz ve zorlayıcı sebeplerle
haftalık çalışma süresini en az üçte bir oranında
azaltan ya da faaliyetini tamamen veya kısmen durduran
işverenin, bildirimde bulunduğu veya zorlayıcı
sebeplerin varlığının açıkça ortaya çıktığı durumlarda
Bakanlık tarafından İş Teftiş Kurulu bünyesinde çeşitli
Grup Başkanlıklarında görev yapan Bakanlık İş
Müfettişlerince işyeri denetimine dayalı olarak
düzenledikleri İnceleme Raporları sonucuna bağlı
uygunluk tespiti yapılacaktır.
Uygunluk tespiti sonrası işverene kısa çalışma sonucunun
bildirimi nasıl yapılacak? İşverenin talebinin uygun
bulunması halinde kısa çalışmanın başlama ve bitiş
tarihleri ile http://statik.iskur.gov.tr/tr/kisacalisma/kisacalismabildirimlistesi.xls
adresinde yer alan listeye son şekli verilmek suretiyle
Bakanlık iş müfettişince düzenlenen rapor ekinde yazılı
olarak kuruma gönderilecektir. İnceleme sonucu kurum
tarafından işverene, işveren tarafından varsa toplu iş
sözleşmesine taraf işçi sendikasına ve işyerinde yazılı
olarak ilan edilmek suretiyle işçilere bildirilecektir.
İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için;
a)İşverenin talebinin bakanlıkça uygun bulunması, b)Kısa
çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı İşsizlik
Sigortası Kanunu'nun 50'nci maddesine göre işçilerin,
çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün
sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması
(kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün
içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan son üç
yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası
primi ödemiş olanlar), gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneği, kısa çalışma süresince yapılan
ödemedir. Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı,
işsizlik ödeneğinin miktarı kadarken 2009 yılı için %50
oranında artırılmıştır. Yani bu miktar sigortalının son
dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak
hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı
kadarken %50 artışı düzenlenmiştir. Bu miktar, 400-800
TL arasında uygulanmaya başlanmıştır. Kısa çalışma
ödeneği, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve en fazla
üç (2009 için altı -6-) ayı aşamayacaktır. Bu ödenek,
kısa çalışmadan etkilenen işçinin kendisine,
çalıştırılmadıkları süreler için her ayın sonuna kadar
ödenmektedir.
Özetle, Kısa Çalışma Ödeneği'nin krize direnme sürecinde
işçilerimizle işverenlerimize ve iç piyasanın giderek
canlanmasına olumlu etkileri olacağına inanıyorum.
Tahsin Sınav Y.Şafak/09.03.2009 |
