|
Bireysel Emeklilik
Sistemindeki Handikap
Bireysel
emeklilik sistemi (BES) 07.04.2001 tarih ve 24366 sayılı
resmi gazetede yayınlanan 'Bireysel Emeklilik Tasarruf
ve Yatırım Sistemi Kanunu' ile hayatımıza girmiştir.
Yapılan düzenleme ile kamu sosyal güvenlik sisteminin
tamamlayıcısı olarak, bireylerin emekliliğe yönelik
tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik
döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeyinin
yükseltilmesi, ekonomiye uzun vadeli kaynak yaratarak
istihdamın artırılması ve ekonomik kalkınmaya katkıda
bulunulmasını amaçlanmıştır.
Vergi kanunlarımızda BES'i teşvik etmek için çeşitli
vergisel avantajlar getirilmiştir. BES'ten yararlanan
kişinin ücretli veya beyana tabi vergi mükellefi olması
halinde aşağıda yer alan bir takım avantajlardan
yararlanmaktadır.
Katılımcı katkı payı ödemesi aşamasında;
- Ücretliyse, aylık brüt maaşının % 10’unu ve yıllık
bazda asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak suretiyle
elde ettikleri ücrete ilişkin gelir vergisi matrahından,
- Beyana tabi vergi mükellefi ise, yıllık brüt gelirinin
% 10’unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak
şartıyla elde ettikleri gelire ilişkin gelir vergisi
matrahından,
ödemiş oldukları katkı payını indirim konusu
yapabilirler.
Yukarıda bahsettiğimiz ve katılımcı katkı payı ödemesi
aşamasında sağlanan bu avantajlar, ücretliler ve beyana
tabi vergi mükellefleri için uygulanmaktadır. Ücretli
veya beyana tabi vergi mükellefi dışındaki katılımcılar
için bu avantajdan bahsedilemez.
Diğer taraftan katılımcıların sistemden ayrılması
aşamasında ise;
-10. yıldan önce sistemden ayrılanlara yapılan
ödemelerden %15 oranında vergi kesintisi yapılacaktır.
(GVK 94/15-a)
- 10 yıldan sonra ancak emeklilik hakkı kazanmadan
sistemden ayrılanlara yapılan ödemelerden % 10'luk bir
istisna düşüldükten sonra geriye kalan %90'lık kısım
üzerinden %10 oranında vergi kesintisi yapılacaktır.
(GVK/15-b)
- Emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat
maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle
ayrılanlara yapılan ödemelerden %25 bir istisna
düşüldükten sonra geriye kalan %75'lik kısım üzerinden
%5 oranında vergi kesintisi yapılacaktır. (GVK/15-c)
Burada dikkatinize çekecek husus, yapılan vergi
kesintileri katılımcılara yapılan ödemelerin tamamı
üzerinden yapılmaktadır. Yani katılımcının parasının
değerlendirilmesi suretiyle elde ettiği gelir üzerinden
değil; BES'e yatırmış olduğu tüm para üzerinden
vergilendirilmektedir.
Durum böyle olunca sistemde on yıldan az kalan biri,
ayrılma halinde sistemde kaldığı süre boyunca ödediği
kaktı payı ve bunların getirilerin toplamından %15
oranında vergi kesintisine tabi tutulacak ve sonunda
ödediği anaparadan daha az bir para alarak sistemden
ayrılma durumuyla karşılaşabilecektir. Dimyata pirince
giderken evdeki bulgurdan olmak bu olsa gerek. Tasarruf
yapayım derken elinizdeki para gitmiş oluyor.
Doğrusu ücretlilerin veya beyana tabi vergi mükellefi
olanların sistemden ayrılmaları durumunda kendilerine
yapılan ödemelerin tamamı üzerinden vergi kesintisine
tabi olması makul karşılanabilir. Çünkü katılımcı ödemiş
olduğu aidatlarını gelir vergisi matrahından indirirek
onun vergisini ödememiş oluyor. Bu nedenle sistemden
ayrılmalarda katılımcıya yapılan ödemelerin tamamı
üzerinden vergi alınması olayı daha önce alınmayan
verginin alınması işleminden ibarettir.
BES’teki asıl handikap ücretli veya beyana tabi vergi
mükellefi olmayan katılımcılar için ortaya çıkmaktadır.
Çünkü bahsettiğimiz bu katılımcılar BES'teki vergisel
avantajlardan yararlanamıyorlar. Yani sisteme ödemiş
oldukları paraları, beyana tabi vergi mükellefi veya
ücretli olmadıkları için gelir vergisi matrahlarından
indirim konusu yapamıyorlar. Bu nedenle sistemden de
ayrıldıkları zaman yaptıkları tüm ödemelerden vergi
kesintisi yapıldığı için çok büyük bir zarara
uğramaktadırlar.
Örneğin; stopaj yoluyla vergilendirilen bir çiftçinin
ayda 100-TL ödeme yaparak sisteme katıldığını ve bu
aidatı 2 yıl boyunca ödedikten sonra yatırdığı paradan
200-TL bir getiri elde ettikten sonra sistemden
çıktığını kabul edelim.
Böyle bir durumda bu şahıs toplam 2.400-TL para
yatırmıştır. Yatırdığı bu paradan 200-TL gelir elde
etmiştir. İşte bu katılımcı sistemden çıkacağı zaman
sisteme yatırdığı anapara ve bu paranın getirisinin
tamamı 2.600-TL (=2.400+200) üzerinden yüzde 15 vergi
kesintisi yapıldıktan sonra kalan 2.210-TL (=2600-390)
katılımcıya ödenecektir.
Görülüceği üzere çiftçi sisteme 2.400-TL para
yatırmasına rağmen bırakın gelir elde etmeyi 190-TL'yi
sermayeden yemiştir. Dolayısıyla ücretliler ve beyana
tabi vergi mükellefi olmayan katılımcıları sisteme
çekmek ve bu handikabın ortadan kaldırılması için
bunlarla ilgili bir düzenleme yapılması şarttır. Aksi
takdirde bu katılımcıların sisteme girmelerinin hiçbir
avantajı bulunmamakla birlikte mevcut paralarının da
elden gitme ihtimali ortaya çıkmaktadır.
Netice itibariyle bireysel emeklilik şirketlerinin ifade
ettiği üzere, BES her zaman kazançlı olmamaktadır. Bazen
borçlu bile çıkabileceğimiz durumlar ortaya
çıkabilmektedir. Onun için hesabınızı iyi yapın ve on
yıldan önce sistemden çıkmayacaksanız bu sisteme katılın
deriz.
Mahmut SUÇİÇEK
Vergi Denetmeni
mahmutsucicek@gmail.com
www.muhasebenet.net
www.vergisigorta.com
26.06.2009
Diğer makaleleri
|
