| |
Kızlar çeyiz parası, esnaflar hastalık yevmiyesinden
oldu
Sosyal Güvenlik Reformu'ndaki gecikme, sigortalılara
tanınan pek çok yeni hakkın da uygulama tarihini
öteledi. İşçi, memur ve esnaf ayrımını kaldıran
reform, evlenme parasından emzirme ödeneği ve cenaze
yardımlarına kadar pek çok devlet yardımının
tutarını artırıyordu.
Örneğin kanun yürürlüğe girmiş olsaydı, 50 yeni
liralık süt parası 340 YTL'ye yükselecekti. Hayatını
kaybeden kimsenin yakınına verilen yardım parası
halihazırda SSK'da 223,7; Bağ-Kur'da 185,5 ve Emekli
Sandığı'nda 850,1 YTL şeklinde. Bu tutarlar herkes
için eşitlenecek ve bin 686 yeni liraya
çıkarılacaktı. Ertelemenin olumsuz yansıyacağı bir
diğer kesimi de işsizler oluşturuyor. Yetkililer,
işsizlerin emeklilik primlerinde oluşacak 1 yıllık
boşluğu nasıl dolduracaklarını düşünüyor. Çünkü
reformla birlikte İşkur'dan işsizlik maaşı alanların
emeklilik primini de devlet ödemeye başlayacaktı.
Ayrıca Genel Sağlık Sigortası kapsamında 18 yaş
altındakilerin sorgusuz sualsiz sağlık hizmeti alma
hayali de bir başka bahara kaldı.
Sosyal güvenlik sisteminde köklü değişiklikler
getiren reformun 22 maddesi geçen yıl sonunda
Anayasa Mahkemesi'nden dönmüştü. SSK, Bağ-Kur ve
Emekli Sandığı arasındaki norm ve standart
farklılıklarını ortadan kaldırmak için çıkarılan
Sosyal Sigortalar Kanunu ve Genel Sağlık Sigortası
Kanunu'nun iptalinde dikkat çekilen nokta, kamu
görevlileri ile diğer çalışanların aynı yasaya dahil
olamayacağı vurgusuydu. Yüksek Mahkeme, söz konusu
yasalarla getirilen düzenlemeleri SSK ve
Bağ-Kurlular için kabul ederken, devlet memurları
açısından iptal etti. Temmuz ayına kadar askıya
alınan reformla ilgili ikinci bir ertelemenin de
gündeme gelebileceği tartışılırken, Ankara'da gözden
geçirme çalışmalarını yürüten Uluslararası Para
Fonu'nun (IMF) bu konuya sıcak bakmadığı ifade
ediliyor. Geçtiğimiz gün Çalışma Bakanı Murat
Başesgioğlu ile bir araya gelen IMF heyetinin kesin
bir dille, "Ertelemeyin" talebinde bulunduğu
öğrenildi. Konunun uzmanlarından Ziya Perver de
ertelemenin çok büyük bir kayıp olduğu görüşünde.
Özellikle Bağ-Kurluların sosyal güvenlik destek
primine takılarak birçok olumlu hakkı
göremediklerini ifade ediyor. Yüzde 10'dan yüzde
33'e çıkarılacak destek priminin 300 bin kişiden
alındığına dikkat çeken Perver, "Tek çatı hayata
geçti. Ama uygulanan yasalar eskisi gibi kaldı.
Böyle olunca reform sakat doğdu." tespitini yapıyor.
Tartışmaların hep emeklilik yaşına ve maaşına
kilitlendiği söz konusu kanun çalışması birçok
konuda yenilik getiriyor. Malulen emeklilik de
bunlardan biri. Malullük maaşına bağlanmak için şart
olan özür oranı yüzde 67'den 60'a iniyor. Reform,
malullük aylığına hak kazanmak için SSK, Bağ-Kur ve
Emekli Sandığı'nın farklı uygulamalarını bitiriyor.
En az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 1800
gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç
derecede malul olanlar aylık alabilecek. En az beş
yıldan beri sigortalı bulunup toplam 900 gün
malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi
bildirilmiş olanlar maaşa bağlanacak. Ayrıca 30 gün
prim ödeyen, hemen sağlık yardımlarından
yararlanacak. Şu anki sistemde esnaf için 240, işçi
için 90 günü doldurmak şart.
Aynı süreye farklı
emekli maaşı devam ediyor
Reformun en çok tartışılan 29. maddesi işçi, memur
ve esnafa eşit şartlarda emekli olma imkanı
tanıyordu. SSK ve Bağ-Kur'da yüzde 2,6, Emekli
Sandığı'nda yüzde 3 olan aylık bağlama oranı, işçi,
memur ve esnaf için 2007-2015 arasında yüzde 2,5,
2016'dan itibaren yüzde 2 olacaktı. Aylık bağlama
oranları düşse de çalışma sürelerine ve yatırılan
prim miktarının artmasına paralel olarak emekli
aylıkları yükselecekti. Tüm çalışanların
çalıştıkları yıllarda kazandıklarının toplamının
ortalaması dikkate alınarak emekli maaşı bağlanması
sistemi getiriliyordu. Bu düzenlemeyle memurların 24
yıl en düşük memur olarak çalışıp son yıl torpille
genel müdürlüğe atanarak sanki 25 yıl boyunca genel
müdür olarak çalışmış gibi genel müdür maaşıyla
emekli olmasının önüne geçiliyordu. Statüye göre
emekliliğin kaldırılmasının önemini AK Parti Ankara
Milletvekili Mehmet Zekai Özcan, şu örnekle
açıklıyor: "Yıllarca aynı masada oturan iki
avukattan biri siyasi iktidarın isteği ile
emekliliğine kısa bir süre kala müsteşarlık makamına
atanıyor. Bu avukat diğerinden 3 kat daha fazla maaş
alacak. Böyle olunca 30 yıllık emekli hayatı boyunca
devletten 600 bin YTL daha fazla para alacak.
Mahkemenin iptal kararı aynı zamanda bu tür
suistimallere de açık kapı bırakmış oldu."
Reform
ertelenmeseydi kim, ne alacaktı?
Anne veya babası prim ödemese bile 18 yaşından
küçükler ücretsiz tedavi edilecek. Sadece nüfus
cüzdanı ile her türlü sağlık yardımını alabilecek.
Bağ-Kurlular için iş kazası, meslek hastalığı ve
sigortalı kadının analığı halinde iş göremezlik
maaşı verilecek. Bu iş göremezlik maaşı, günlük
kazancının üçte ikisi oranında olacak.
Aylık 1000 YTL üzerinden sigorta primine esas kazanç
bildirip, her ay 333,5 YTL prim ödeyen esnaf, iş
kazası geçirip 10 gün hastaneye yattığında ve
hastane çıkışı da 20 gün istirahat verilip evine
gönderildiğinde kendisine, 1000 YTL'nin üçte ikisi
kadar (666,66 YTL) geçici iş göremezlik ödeneği
verilecek.
İş kazası sonrası sakat kalan esnafa maaş
bağlanacak. Tedavi sonrası yüzde 20 oranında sürekli
iş göremez durumuna düşen esnaf ayda 1000 yeni lira
kazanç bildirmişse, ömrünün sonuna kadar her ay 200
yeni lira sürekli iş göremezlik geliri alacak.
Cezaevine girenler de hizmet borçlanması
yapabilecek. Sigortalı iken herhangi bir suçtan
tutuklanan veya gözaltına alınanlardan, bu suçtan
dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında
geçen primi ödenmemiş süreleri, hekimlerin fahrî
asistanlıkta geçen sürelerin borçlandırılması
halinde, ilgili tıp fakültelerince, borçlanmaları
mümkün olacak.
Ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri, er veya
erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda
geçen süreler, sigortalı olmaksızın avukatlık
stajını yapanların normal staj süreleri
borçlanabilecek. Hastane, ilaç ve tıbbi malzemede
ödenecek katkı payı ayrımı kalkacak. Herkes kamu ve
özel sağlık kuruluşu ile eczaneden eşit
yararlanacak.
Tüp bebek masrafı devletten. Çocuk sahibi olamayan
23 yaşından büyük, 39 yaşından küçük sigortalı
kadınların ya da sigortalı erkeğin sigortalı olmayan
karısının iki kez tüp bebek tedavi masrafları devlet
tarafından karşılanacak.
Esnaf çocuğuna da evlilik yardımı. Dul ve yetim
aylığı alan sigortalıya, eline geçen aylık maaşın
bir yıllık tutarı kadar evlilik parası yardımı
verilecek. Esnaf çocukları da bu haktan
yararlanacak.
Hasan Bozkurt
13 Mart 2007, Salı
|
|
