|
STOKLAR-1
İşletmelerin en önemli
varlıklarından biride stoklardır.Tanımına baktığımızda;
işletmenin; Satmak Üretimde kullanmak, tüketmek amacıyla
almış olduğu İLK MADDE MALZEME- YARI MAMUL- MAMUL-TİCARİ
MAL gibi varlıklar stokları oluşturur.Tekdüzen hesap
planında 15 'li grubun açılımı şu şekildedir.
150-İlk madde malzeme
151-Yarı mamuller -üretim
152-Mamüller
-------------------------------------
153-Ticari mallar
157-Diğer stoklar
158-Stok değer düşüklüğü
karşılığı(-)
159-Verilen sipariş
avansları
Görüldüğü gibi bu
hesaplardan 150-151- ve 152 hesaplar üretim işletmelerine
yönelik hesaplardır,bu hesapları maliyet muhasebesi
konuları geldiğinde sizlere aktaracağım,bu anlatımda
sadece ticari işletmeleri temel alacağım.
DEĞERLEME:Öncelikle
stokların Maliyet bedeli ile değerlemeye tabi tutulması
gerekecektir.VUK'un 262.maddesine göre Maliyet bedeli:Bir
iktisadi kıymetin elde edilmesi veyahut değerinin
arttırılmasıyla ilgili yapılan ödemelerle bunlara bağlı
her türlü giderlerin toplamı olarak tanımlanmıştır.örneğin
fatura bedeli+nakliye ve hambaliye gideri+gümrük
vergisi+taşıma sırasındaki sigorta gideri+sadece bu mal
için alınan kredinin faiz ve komisyon gideri maliyet
bedelini oluşturacaktır.depolama giderleri ve işletme için
kullanılan krediler maliyet bedelinin dışındadır.Ayrıca
değeri düşen malların değerlemesi ise Emsal bedeli ile
olacaktır.Yani değer düşüklüğü yangın,deprem,su basması
vs. veya bozulma,çürüme kırılma,çatlama vs gibi durumlar
sonucu olmalıdır.Bu tür malların emsal bedeli 'ortalama
satış fiatı veta taktir esasına göre olmalıdır.
Sevgili arkadaşlar;
Stoklarda bulunan mal hareketlerini izlemede iki türlü
kayıt yönteminden bahsederiz.Bunlardan birincisi Aralıklı
envanter yöntemi,diğeri ise devamlı envanter yöntemidir
diğer bir ifade ile sürekli yada aralıksız envanter de
denir.Aralıklı envanter yöntemini uygulayan işletmelere
ürün çeşidi çok ve küçük olan gıda sektörünü örnek
gösterebiliriz.Devamlı envanter yöntemini uygulayan
işletmelere ise ürün çeşidi büyük ve rahatlıkla
sayılabilen beyaz eşya sektörünü gösterebiliriz.
1-ARALIKLI ENVANTER
YÖNTEMİ:(Birden fazla hesaplı aralıklı envanter
yöntemi,stok hareketlerinin izlenmesinde istatistiki
hesaplar yöntemi,tecrübi yöntem,aralıklı sayım yöntemi
gibi isimlerle de ifade edilebilir.) Bu yöntemde işletmede
bulunan mal mevcudu ancak SAYIM VE DEĞERLEME (envanter
çıkarma) ile belirlenecek bir yöntemdir.Dolayısıyla kar
veya zarar ancak mal mevcudu ortaya çıktıktan sonra
hesaplanabilecektir.Öncelikle sayım ve değerleme yada
envanter çıkarma ne demektir onu tanımlayalım.Envanter
çıkarmak:Saymak-tartmak-ölçmek ve değerlemek suretiyle
bilanço günündeki varlıkları ve borçları kesin bir şekilde
taktir ve tespit etme işlemidir.Dolayısıyla burada dönem
sonu geldiğinde ilk yapacağımız iş stokları tespit
etmeliyiz ve bir defaya mahsus STMM kaydı yapmalıyız.Bunu
biraz açalım.Sevgili Arkadaşlar öncelikle 153-Ticari
mallar hesabının borç bakiyesini bulmalıyız yani Dönem
başı mal mevcudu +Dönem içi alışlar+Alış
giderlerinden,Alıştan iadeler ve alış iskontoları
çıkartıldığında 153-Ticari mallar hesabını borç bakiyesi
bulunacaktır.(dikkat)Bulunan bu bakiyeden Dönem sonu stok
çıkartıldığında Satılan ticari malın maliyeti
bulunacaktır.Net satışlardan da STMM çıkartıldığında kar
yada zarara ulaşabiliriz.Bu arada ENVANTER kelimesinin ne
anlama geldiğini belirtmeden geçmeyelim. Envanter
kelimesi,Alacak ve borçların dökümünü gösteren liste
olarak tanımlanır yeda stokların miktar ve değerlerini
ifade eden kelimedir.
Ticari Mallar Hesabının
Borç Bakiyesi=(DBMM+D.İÇİ ALIŞLAR+ALIŞ GİDERLERİ)-(ALIŞTAN
İADELER+ALIŞ İSKONTOLARI)
TMHBB-D.SONU
STOK=STMM(621)
NET SATIŞLAR-STMM=KAR/ZARAR
bulunacaktır.LÜTFEN İFADELERİ İYİ İNCELEYİNİZ
Aralıklı envanter
yönteminde STMM kaydı dönem sonunda BİR defa
yapılır(dikkat)
------------------------------/-------------------------------------
621-STMM
153-TİCARİ MALLAR
----------------------------------------------------------------------
Arkadaşlarım stokların
anlaşılabilmesi için 153-Ticari malların işleyişi üzerinde
durmak gerekecektir,staja başlama ve yeterlilikte çıkan
soruları özününü göreceksiniz lütfen dikkatlice izleyiniz.
153-TİCARİ MALLAR:Herhangi
bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacıyla alınan
malların izlendiği hesaptır.
153,01-Dönem başı mal
mevcudu
153,02-Dönem içi alışlar
153.03-Alış giderleri
153.04-Alıştan iadeler
153.05-Alış iskontoları
153.06-Sayım fazlalıkları
153.07-Sayım noksanlıkları
153.08-Değeri düşen mallar
153.09-STMM (satılan
ticari malın maliyeti)
not:Ana hesabın alt
kırılımları tesadüfen yazılmıştır 153 den sonraki
kırılımlar ihtiyaridir.
153.01-TİCARİ MALLAR (Dönem
başı mal mevcudu):Geçen yıldan devreden malları ifade
eder,Açılış fişinde 153.01-Ticari mallar hesabının
borcunda görülür.
-------------------01/01/2007.-------------------------------------
100-Kasa
500
121-A.Senetleri
2000
153,01-Ticari mallar
3000
254-Taşıtlar
10000
320-Satıcılar 5000
321-B.Senetleri
500
500-Sermaye
10000
---------------------------------------------------------------------------------
Açılış fişinde 153.01
Ticari malların görünümü
153.02-TİCARİ MALLAR (Dönem
içi alışlar);Dönem içinde alınmış olan mallardır.Aktif
hesaplar herzaman ilk kayıtta borçlanır yada giren borçlu
mantığı ile borçlandırılacaktır.
--------------------------------------/------------------------------
153.02-Ticari mallar
50.000
191.01-İnd.kdv
5000
100-kasa
10000
320-Satıcılar
45000
----------------------------------------------------------
Dönem içi mal alış kaydı
153.03-TİCARİ MALLAR(Alış
giderleri); Dikkat! Mal alışı nedeniyle ortaya çıkan
Nakliye,sigorta,komisyon,gümruk vs.gibi giderler alış
giderlerini oluşturur ve malın maliyetine eklenir yani
153-Ticari mallar hesabının borcuna kaydedilmelidir,bu
kaydın mantığı şayet mal alınmasaydı bu giderlerde
olmayacaktı bu nedenle malın maliyetine
aktarılacaktır.Diğer bir ifade ile bu tip giderlerin genel
giderlerle ilgisi yoktur çünkü burada belirli bir aktifin
elde edilmesi gereğinden hareketle zorunlu bir gider
yapılmıştır.
-------------------------------------------/---------------------------
153.03-Ticari mallar
100
nakliye gideri
191,01-ind.kdv
10
100-kasa
110
--------------------------------------------------------------------------
bu noktada uygulamadanda
bahsetmeden geçemeyeceğim,büyük işletmelerin alış
giderlerini dönem içerisinde 154-Alış giderleri hesabında
takip etmeli ve dönem sonunda 153-Ticari malların borcuna
aktarmalısı daha doğru olacaktır.
153.04-TİCARİ MALLAR
(Alıştan iadeler);İşletme aldığı malları çeşitli
nedenlerle iade edebilir bu çok doğaldır.Bu nedenle
153-Ticari mallar alacaklandırılacaktır.
--------------------------------------------/--------------------------
320-Satıcılar 100
153.04-Ticari mallar
90
391-Hesaplanan kdv 10
-------------------------------------------------------------------------
Öncelikle staja başlama
öğrencileri kdv ye lütfen dikkat.Ayrıca alıştan
iadelerden kaynaklı bir gider yapılmışsa bununda alış
gideri yani 153,04-Ticari mallar olduğunu
unutmayalım.ve
yine iade gideri satıcı adına yapılmış olabilir bu durumda
ise satıcılar hesabı borçlanacaktır.Bir özellikte
uygulamadan vermek istiyorum; İadelerin dönem içinde
155-Alıştan iadeler hesabında takibi ve dönem sonunda
153-Ticari mallar hesabının borcuna aktarılması bilgi
açısından daha doğru olacaktır.
2 / 15, n
/ 50 N E D İ R
153.05-TİCARİ MALLAR(ALIŞ
İSKONTOLARI) ; SMM yeterlilik öğrencileri lütfen dikkat!
İskonto; alıcılar borcunu belli bir zaman içinde öderse
fiattan indirilecek yüzde olarak anlaşılır ve fatura
üzerine de yazılır. 2/15,n40 dikkat bu ifade nedir.Bu
ifade fatura üzerine yazıldığında dikkat; 40 gün
,içerisinde ödenmesi gereken bir fatura tutarının 15 gün
içerisinde ödenmesi halinde %2 iskonto yapılacağı ,15
günden sonra ödenmesi halinde ise iskonto yapılmayacağı
anlamına gelir.Daha açık anlatımla 40 gün vadeli ilk 15
gün içerisinde ödenirse %2 iskontolu demektir.sınavda
mutlaka çıkar.
SORU;İşletme 3/15, n/50
vadeli 1000 ytl +kdv ye mal almış ve 10 günde ödemiştir.(kdv
%10 kabul edilsin)
----------------------------/--------------------------------------
153-Ticari mallar
1000
191-ind.kdv
100
320-Satıcılar
1100
-----------------------------------------------------------------------
---------------------------------/--------------------------------------
320-Satıcılar
33
153-Ticari mall. 30
391-hes.kdv 3
--------------------------------------------------------------------------
--------------------------------/------------------------------------------
320-satıcılar 1067
100-kasa
106 7
----------------------------------------------------------------------------
3/15, n/50 şeklinde mal
alınışı ve ilk 10 gün içinde ödemesi kaydı,15 günden sonra
ödeme yapılsaydı 2. kayıt olmayacaktı.
Arkadaşlar;Bazı durumlarda
da Alış anında fiat indirimleri sözkonusu olabilir yani
belli bir tutarı aşan mal alışlarında belirli bir indirim
yapılabilir bunların ayrıca kayda alınmasına gerek yoktur.iskontolu
fatura bedeli üzerinden yapılacak kayıt yeterlidir.Yanlız
iskontoların ticari teamüllere uygun olması gerekir.Diğer
bir ifade ile alış yapılırken iskonto sözkonusu ise kdv
matrahı olarak net fatura tutarı yani iskonto düşüldükten
sonra kalan tutar kabul edilecek daha doğrusu net fatura
tutarı ve onun kdv si dikkate alınacaktır.Mal alındıktan
sonra dönem sonunda ayrı bir dekontla bildirilen
iskontolar da ise kdv işleme alınmayacak sadece iskonto
kaydı yapılacaktır.Yine bazı durumlarda yıl sonu
geldiğinde yada belli bir ciro aşıldığında satış primi
-hasılat primi-yıl sonu iskontosu gibi yapılan ödemelerde
kdv olacaktır.Bu gibi iskontolar bir hizmet olarak
görüleceğinden fatura düzenlenmesi gerekecektir ve kdv
uygulanacaktır.Kısaca dekontla bildiriliyorsa kdv yok,
fatura kesiyorsak kdv uygulayacağız.
-----------------------------/---------------------------------
320-satıcılar 10
153-ticari mallar
10
---------------------------------------------------------------
Dekontla bildirilen iskonto
kaydı
---------------------------------------/---------------------------
320-satıcılar 110
153-Ticari mall.
100
391-Hes.kdv.
10
-------------------------------------------------------------------
iskonto
için fatura kesmiş olduğumuzda
not:İadelerin dönem içinde
156-Alıştan iskontolar hesabında takibi ve dönem sonunda
Ticari mallar hesabının borcuna aktarılaması uygulama
açısından daha doğru olacaktır.
Sevgili arkadaşlar
iskontolarda başka bir durum ise alınan mal miktarına
bağlı olarak satıcı tarafından işletme lehine yapılan
iskontolar yada ciro primlerini mal alışıyla
ilişkilendirmemek gerekir bunları doğrudan gelir yazmak
doğru olacaktır,ayrıca ciro primine karşılık bedelsiz mal
gönderilmesi durumunda ciro primini gelir yazmalıyız.
--------------------------------------------------/------------------------------
320-Satıcılar 550
649-D.ol.g/k
500
391-Hes.kdv.
50
----------------------------------------------------------------------------------
ve
--------------------------------------/--------------------------------------------
153-Ticari mallar
500
191-İnd.kdv.
50
320-Satıcılar
550
-------------------------------------------------------------------------------------
Satıcılar işletme lehine
500 ytl ciro primi tahakkuk ettirmiş ve karşılığında
bedelsiz mal göndermiştir.
SATIŞTAN İSKONTOLAR:Satıştan
iskontoları anlatmadan iskontolar konusunu bitirmek
olmazdı birazda satıştan iskontolar konusuna değinmek
istiyorum.
Örnek;Alıcılara yapılan 500
ytl lik iskontoya karşılık alıcılar 500 ytl lik hizmet
faturası düzenlemiş olsun.
--------------------------------------/-----------------------------------
611-Satış iskontoları
500
191-İndirilecek kdv
50
120-Alıcılar
550
--------------------------------------------------------------------------
Örnek;Alıcılara yapılan 300
ytl lik iskonto bir dekont ile bildiriliyor.Dikkat burada
kdv olmaz.
------------------------------------------/------------------------------------
611-Satıştan iskontolar
300
120-Alıcılar
300
----------------------------------------------------------------------------------------
Arkadaşlar bu konudaki
diğer bir kayıt sistemi ise şöyledir;Yıl sonunda satılan
malın miktarına bağlı olarak alıcılara yapılan iskontolar
yani ciro primleri mal alış maliyetiyle ilişkilendirilmez
doğrudan gidere aktarılır,yine bedelsiz mal gönderilmesi
durumunda da gider yazılır.Uygulama genellikle böyledir.
örnek;işletme alıcılara
3000 ytl lik ciro primi tahakkuk ettirmiştir.
----------------------------------/-----------------------------------
659-diğer ol.g/z
3000
191-İnd.kdv.
300
120-Alıcılar
3300
------------------------------------------------------------------------
örnek;İşletme Alıcılara
10,000 ytl lik ciro primi tahakkuk ettirmiş ve
karşılığında bedelsiz mal göndermiştir.
----------------------------------------/----------------------------------
659-Diğ.ol.g/z
10,000
191-İnd.kdv
1,000
120-Alıcılar
11,000
-----------------------------------------------------------------------------
ve
--------------------------------------------/----------------------------------
120-Alıcılar 11,000
600-Y.içi sat.
10,000
391-Hes.kdv.
1,000
----------------------------------------------------------------------------------------
|
