|
SÖZLEŞME
YÖNETİMİ
Sözleşme,iki ve daha fazla kişi tarafından düzenlenen ve
bir konuyu, edimleri ve verilen sözleri kayıt altına
alan karşılıklı bir anlaşma metni yada belgesidir.
Sözleşmeler; düzenleniş amacı ve konusunu açık bir
şekilde ortaya koymalıdır. Edimler net olarak
belirtilmeli. Sözleşmeye uyulmadığı durumlarda ne tür
yaptırımlar olacağı yazılmalıdır. Süreler net olarak
konmalıdır. Yoruma muhtaç cümleler ve ifadeler
içermemelidir. Sözleşmeler, genel ahlak ve hukuka aykırı
hükümler ve yasalarla suç sayılan konuları
kapsamamalıdır. Düzenleme tarihi ve yeri ile hukuki
uyuşmazlıklarda çözüm yeri belirtilmelidir.
Sözleşme, hemen hemen her konuda düzenlenebilir. Belli
başlı sözleşmeler şunlardır:
Kira sözleşmesi,kredi
sözleşmesi,hizmet sözleşmesi, iş sözleşmesi, inşaat ve
taahhüt sözleşmesi, evlilik sözleşmesi,rehin sözleşmesi,
satış sözleşmesi, satış vadi sözleşmesi, şirket ana
sözleşmesi,nakliye sözleşmesi,haksız rekabet
sözleşmesi,lisans sözleşmesi,toplu sözleşme gibi.
İkili ilişkilerde her konuda sözleşme düzenlenmelidir.
Zamana dayalı bir iş yapılıyor yada yapılacak ise
mutlaka sözleşme olmalıdır. Ticari konularda sözleşme
yapılabileceği gibi şahsi konularda da yapılabilir.
Ticari yada sınai işletmelerde her işlemde mutlaka
sözleşme kullanılmalıdır. Sözleşme işletme yönetiminin
bir parçasıdır. Bir işletmede tüm bölümlerin sözleşmenin
önemi konusunda bilgilendirilmeli ve kendi bölümlerinde
sözleşme kullanmaları öğretilmelidir.
Her işletmenin sözleşme kültürünü yerleştirmek amacıyla
çaba sarf etmesi lazımdır. İş ve işlemlerde kullanılacak
sözleşme örnekleri işin özelliğine göre tespit
edilmelidir. Yönetim ve iş planlarında sözleşme yönetimi
de olmalıdır.
Öte yandan, yapılan sözleşmelerin iyi bir okuyucusu
olması lazım. Zira sözleşmeler, içeriği iyi okunmadıktan
sonra bir hüküm ifade etmez. O işletmede, sözleşmeleri
okuyup anlaşmazlık halinde yada işlerin normal
yürütülmesinde sözleşmeye göre hareket edilmesi en doğru
yöntemdir. Bir sorun olmasa bile sözleşme maddelerine
uyularak hareket edilmesi ileride doğabilecek
anlaşmazlıkları da ortadan kaldırır.
Karşı taraf sesini çıkarmıyor diye siz iyi niyetle
sözleşme dışı bir şeyler yaparsınız ama bir gün gelir o
hatayı önünüze koyuverir. O nedenle bir işletmede her
birimde ve alanda sözleşme düzenleme ve buna göre
hareket etme benimsenmelidir.
İşletme yöneticileri ara sıra işlerin sözleşmelere göre
yapılıp yapılmadığını veya sözleşmelere uygun yapılıp
yapılmadığını kontrol etmelidir. Kendi edemiyorsa bu
konuda uzman bir kişiye bunu yaptırmalıdır.
Bazen bankalar vb. yerlerde küçük yazılı kitapçıklar
halindeki sözleşmeyi önümüze sürerler ve okumadan
imzalarız. Ya da büyük bir firmadan bir sözleşme örneği
ele geçirmişizdir. Karşıya onu imzalatmışızdır. Bir
anlaşmazlık halinde bizim sözleşmemiz olduğu bile
aklımıza gelmez. Yada içeriğini okuyup hazmetmediğimiz
için o maddeleri kullanmak aklımıza bile gelmez.
Yakın bir tarihte bir firmada çarpıcı örnekle
karşılaştım. Bir firmaya trilyonluk iş verilmiş, adam
işi yarım bırakıp kaçmış. İşçiler ve alacakları ortada
kalmış. İş gecikiyor. Para önden peşin verilmiş gibi
durumlarla karşı karşıya. Bu yetmiyormuş gibi iyi
niyetli ana işveren işçilere cebinden ödeme yapıyor. Bu
arada sizin sözleşmeniz yok mu dedim ve istedim. Olması
lazım deyip getirdiler. Örnek bir sözleşme esas alınarak
bir şeyler yazılmış. Neyse biraz okuduktan sonra bir
yığın hakkının olduğunu tespit ettik. Bir baktık ki;
sözleşmeyi iptal yetkimiz var. Teminatımız var.
Hakkedişlerini tutma yetkimiz var. Ceza ve tazminat
isteme yetkimiz var. Firma bizde olan 30.000 YTL alacağı
için sıkıştırırken biz 500.000 YTL talepte
bulunabileceğimizi ve işi başkasına hemen
verebileceğimizi tespit ettik.
Burada firma sözleşmeyi yaparken kendi şartlarını ve
olumsuzlukları düşünerek yapmamış. Tip bir sözleşmeyi
yazıp imzalamışlar. Onun için sözleşme aklına bile
gelmemiş. Örnekte de gördüğümüz gibi, sözleşmeyi
yazarken olayın tüm boyutunu düşünmemiz, en kötü durumda
ne yapabilirimin yanıtlarını içerecek maddeleri
sözleşmeye yazmak ve bunun da zamanında uygulamasını
takip etmek gerekir.
Çok çarpıcı birkaç örnek daha vermek istiyorum. Bin bir
umutlarla firmanıza yetkin bir idareci,teknik eleman vs.
getiriyorsunuz. Adamla bir sözleşme dahi yapılmıyor. 6
ay sonra tüm öğrendiklerini,bildiğini ve sizin
umutlarınızı ve iyi niyetinizi de alarak rakip bir
firmaya geçiyor. Halbuki bu kişi ile haksız rekabet
sözleşmesi yaparak sizden ayrıldıktan sonra birkaç yıl
aynı iş kolunda çalışmasını önleyebilirsiniz. Ya da üç
yıllığına tutmuşsanız altı ay sonra gidemez. Giderse
yüklü bir tazminatı da vermesi gerekir. Tabi bunları
sağlayacak olan baştan yapılacak bir iki maddelik bir
sözleşmedir.
Ya da büyük bir firma ile bayilik sözleşmesini çoğu
zaman okumadan imzalıyoruz.
En ufak bir yanlışta karşı taraf her şeyi elimizden
alıyor ve biz bir hak iddia edemiyoruz. Yaptığımız
yatırımlar boşa gidiyor.
Hem bize hazırlanıp getirilen sözleşmeleri hem de
kendimiz yazacaklarımızı, ilgili olayda oluşabilecek tüm
sorunların çözümünü düşünerek maddeler koydurmamız
lazım. İşimize gelmeyenleri kaldırtmamız lazım.
Ayrıca cümle aralarında gizli önemli ibareler yazılır
genellikle ve bunlar bizi bağlayıcı cümlelerdir.
Sözleşmeleri son kelimesine kadar dikkatlice okuduktan
sonra imzalamak lazım. Yine sözleşmelerde bir üst
maddede lehinize gibi yazılan bir konu üç madde sonra
“şu madde bu durumda uygulanmaz” gibi bir ibare varsa
siz kaybettiniz. Onun için her kelimesi iyi okunmalıdır.
Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Kötü ve okunmadan bir
sözleşme imzalamaktansa hiç sözleşme yapılmaması daha
iyidir. Onun için iyice okunması gerekir.
Kişi yada firma olarak bir müddet ( 1 yıl kadar) titiz
davrandığınızda zaten çevrenizde sizi sıkıntıya sokacak
insanlar kalmaz. Sizde bir sözleşme uzmanı
oluverirsiniz.
Bir ata sözümüz vardır. “Eşeğini sağlam kazığa
bağla,komşunu hırsız çıkarma” diye. İşini sağlıklı
kurallara göre sözleşmeye dök, ne tedarikçinle ne mal
sattığın kişi ile ne de çalışanlarınla kötü olma.
Olursanız da haklı çıkın. Bol sözleşmeli bir yaşam
dileğiyle…
Hüseyin BOZKURT
Yeminli Mali Müşavir
huseyinbozkurt@firatymm.com
Fırat YMM
Gaziantep |
