|
Vergi incelemesine
alındım, ne yapmalı?
İdeal bir vergilendirme yolu olarak
nitelendirilen beyana dayalı sistemde vergi, mükellefin
beyanı üzerine alınır. Mükellef beyanı asıl olmakla
birlikte gelir idaresinin de bu beyan üzerinde her zaman
denetim hakkı vardır ve sistemin en önemli ayağını da
denetim ve otokontrol mekanizmaları oluşturmaktadır. Bu
sistemde denetime alınan mükellef genellikle “Ne
yaparım” telaşına giriyor ve ne yapması, nasıl
davranması konusunda yakınlarından, tanıdıklarından
bilgi almaya çalışıyor.
Öncelikle şunu belirtelim: Vergi incelemelerinin
yapılması sistemde adaletin sağlanabilmesi bakımından
önemli. Burada temel hareket noktası anayasamızın 73.
maddesi. Bu maddede herkesin, kamu giderlerini
karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle
yükümlü olduğu belirtilmiş. Zaten inceleme ile ulaşılmak
istenen amaç da bunun tespiti ve teminine yönelik.
Dolayısıyla inceleme sonucunda mükellefe, ilave bir
tarhiyat yapılabileceği gibi, iadesi gereken bir vergi
tutarı da çıkabilir.
Haklar Neler?
Vergi incelemesi esas olarak mükellefin işyerinde
yapılmalıdır. Ancak mükellefin işyerinin inceleme yapmak
için uygun olmaması, işin terk edilmiş olması ve
mükellef tarafından istenmesi durumlarında inceleme
dairede de yapılabiliyor.
İncelemeye alınan mükellefin, inceleme elemanından;
incelemeye yetkili olduğunu gösterir belgeyi görebilmek,
inceleme konusunun ne olduğu hususunda
bilgilendirilebilmek ve incelemenin mesai saatleri
dışında yapılmamasını isteyebilmek gibi hakları
bulunuyor.
Bununla birlikte, mükellefin de bazı yükümlülükleri var.
Bunlar; incelemeye yetkili memura müessesenin durumuna
göre çalışma yeri göstermek, resmi çalışma saatlerinde
memurun müessesede çalışmasını sağlamak, inceleme ile
ilgili her türlü izahatı vermek, incelemeye yetkili
memurun, gerektiğinde işyerinin her tarafını gezip
görmesini sağlamak, fiili envanter yapılması durumunda
tüm araç, gereç ve personeliyle bu işlemlerin ifası için
gerekli yardım ve kolaylığı göstermek gibi
yükümlülükler.
Tutanak, yorum içermez
İnceleme bitiminde, inceleme elemanı tarafından gerek
görülmesi halinde bir tutanak düzenlenir. Bu tutanakta
vergilendirme ile ilgili olaylar, mükellefin hesap
durumu, itiraz ve yorumları yer alır. İnceleme elemanı
tarafından tutanakta herhangi bir yorum yapılamaz. Bu
açıdan tutanak, fiili durumu yansıtan bir ayna
niteliğindedir. Buna rağmen, mükellef yine de tutanağı
imzalamak istemezse, tutanakta bahis konusu edilen
olaylar ve hesap durumlarını ihtiva eden defter veya
vesikalar, nezdinde inceleme yapılan mükelleften
rızasına bakılmaksızın alınır ve inceleme neticesinde
tarh edilen vergiler ve kesilen cezalar kesinleşinceye
kadar geri verilmez. Defterlerin suç delili olmaması
şartıyla, mükellefler her zaman tutanağı imzalayarak
defter ve vesikalarını geri alabilirler.
Bu arada tutanak imzasına giderken vekâletname, şirket
kaşesi ve imza sirküleri unutulmamalıdır.
Tutanak sonucu düzenlenecek vergi inceleme raporları
için mükellefin öncelikle uzlaşma isteme hakkı
bulunuyor. Bu hak ise tarhiyat öncesi ve sonrasında
olmak üzere iki aşamadan birinde kullanılabilir.
Mükellefler, inceleme tutanağının imzalanmasına kadar
geçen süre içerisinde her zaman tarhiyat öncesi uzlaşma
talebinde bulunabilirler. İnceleme sonucunda vergi
inceleme elemanı tarafından düzenlenen rapor üzerine
vergi dairesi tarafından düzenlenecek vergi veya ceza
ihbarnamesinin tebliğ tarihini takip eden günden
itibaren otuz gün içinde ise tarhiyat sonrası uzlaşma
talebinde bulunulabilir. Bu iki seçimlik haktan yalnızca
biri kullanılabilir ve vergi ve ceza tutarlarında idare
ile uzlaşıldığı takdirde mükellefin dava ve itiraz hakkı
kalmaz. Uzlaşılan tutarların bir ay içinde ödenmesi
gerekir.
Mükellef için ikinci hak ise, Vergi Usul Kanunu’nun 376.
maddesine göre cezalarda indirim talep etmektir.
Mükellef, rapor üzerine düzenlenecek ceza ihbarnamesinin
tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içerisinde bağlı
bulunduğu vergi dairesine başvurmak suretiyle; vergi
zıyaı cezasının birinci defada yarısı, müteakiben
kesilen vergi ziyaı cezaları ile usulsüzlük veya özel
usulsüzlük cezalarının ise üçte birinin indirimini talep
edebilir.
Düzenlenecek inceleme raporuna karşı mükellefin
kullanabileceği bir diğer hak ise dava açma hakkıdır. Bu
hak, rapor üzerine düzenlenecek vergi/ceza
ihbarnamesinin kendisine ulaştığı tarihten itibaren otuz
gün içinde kullanılabilecektir.
Hiç şüphesiz, istediği takdirde mükellef, yukarıda yer
alan haklarından hiçbirisini kullanmayarak inceleme
raporu ile belirlenen vergi ve ceza tutarlarını ödeme
yoluna da gidebilir.
|
