|
Muhasebenin İşletmelerle
Olan
İlişkisi, Gerekliliği ve
İşletme Çeşitleri
MUHASEBENİN AMACI
-Muhasebede amaç ,işletme veya kuruluşun faaliyetlerinin
anlaşılması esas olan bilgilerin toparlanması ve
ilgililere aktarılmasıdır. Muhasebenin bir çok yararı
olmakla birlikte en önde gelenleri şunlardır ;
-İşletmenin sahip olduğu kıymetlerin tespitini sağlar
-İşletmede meydana gelen dönem içi faaliyetlerle ,dönem
sonunda ulaşılan sonuçların anlaşılmasını kolaylaştırır.
-İşletme ile iş yapan üçüncü şahısların ekonomik ve sosyal
durumlarının bilinmesini sağlar.
-Üçüncü şahıslarla işletme arasında meydana gelen hukuki
anlaşmazlıklarda
devir teşkil eder.
-İşletmede çalışan personel ve görevlilerin su istimaline
karşı işletme varlığını korur.
-İşletme sahibinin vergi karşısındaki durumunu hesap
üzerinden kontrol edilip incelenmesini sağlar.
MUHASEBEDEN YARARLANAN KİŞİLER ( *İç ve **Dış)
1-Yöneticiler* : İşetme faaliyetlerini sevk ve idare eden
kişilerdir.
Muhasebe servisinden her an faaliyetlerle ilgili bilgi
isteyebilir.
2-İşletme sahibi veya Ortaklar *: Teknolojik ve Ekonomik
gelişmeler , işletme faaliyetlerinde kişilerin tek başına
yeterli olmadığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla birkaç
kişi emek ve sermayelerini birleştirerek
ortak olup şirketleşme yoluna gitmişlerdir. Şirket
ortakları Faaliyetleri sonucunda Kar elde etmeyi ve
büyümeyi düşünürler. Yönetimin başarısını öğrenmek ve
faaliyetlerin karlılığını bilmek için onlarda muhasebe
departmanından rapor isteyebilirler.
3-İşletmede Çalışanlar *:İşletmede çalışan personel ve
memurlar da o işletmedeki durumu yakından izlerler.
Çalışanlar işlerinin sürekliliğini öğrenip geleceğe
güvenle bakmak isterler. Onlarda muhasebe bilgilerine
başvurabilirler.
4-İşletmeye Borç Verenler **: Kısa ve Uzun vadede borç
verecek olanlar ; işletmenin borç ödeme gücünü ve karlılık
durumunu bilmek isterler ve muhasebe raporlarına
başvururlar.
5-Devlet **: İşletmelerin faaliyetleri üzerinden elde
ettikleri karlar, devleti yakından ilgilendirir. Ödenecek
vergilerin doğru hesaplanması devlet için önemlidir.
Devlet, kontrol elemanları ve diğer denetleme
mekanizmaları ile , işletmelerin gelir ve gider
durumlarını incelerken muhasebe raporlarından
faydalanırlar.
SORUMLULUK VERİLEBİLECEK MESLEK MENSUPLARI
Bunları üç gruba ayırabiliriz;
Serbest Muhasebeci
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Yeminli Mali Müşavir
Yukarıya çıkarılan meslek mensuplarının yapabileceği işler
3568 sayılı SM, SMMM, YMM yasasında belirtilmiştir.
ŞİRKETLER
Kollektif Şirket : Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı
altında işletmek amacıyla , gerçek kişiler arasında
kurulan ve ortakların hiçbirinin sorumululuğu şirket
alacaklılarına karşı sınırlandırılmamış şirkete Kollektif
Şirket denir. Tüzel kişiler kollektif şirket kuramazlar ve
kurulmuş olan bir Kollektif şirkete de ortak olamazlar.
Kollektif şirkette şirket ortakları üçüncü şahıslara karşı
bütün mal varlıkları ile sorumludur
Komandit şirket : Ticari bir işletmeyi bir ticaret ünvanı
altında işletmek amacıyla kurulan ve şirket alacaklılarına
karşı ortaklardan bir veya bir kaçının sorumluluğu
sınırlandırılmamış olan şirkettir.
Sorumlulukları sınırlı olmayan ortaklar Komandite ,
Sorumlulukları sınırlı olan ortaklara Komanditer denir.
Tüzel kişiler komandit şirketlere , komanditer ortak
olarak ortak olabilir. Gerçek kişiler hem komandite , hem
de komanditer ortak olarak Komandit Şirkete ortak
olabilir. Komanditer ortak kişisel emeğini sermeye olarak
koyamaz. Komandit şirketlerde Temsil ve yönetim yetkisi
komandite ortaklar aittir.
Anonim Şirket : Bir unvana sahip ,esas sermayesi belirli
ve paylara bölünmüş olan borçlarından dolayı yalnız mal
varlığı ile sorunlu olan şirkettir. Ortakların üçüncü
şahıslara karşı sorumluluğu taahhüt ettikleri sermaye ile
sınırlıdır.
Anonim şirket kanunlarda aksine bir hüküm olmadıkça ,en az
beş tane gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulur. Ortak
sayısında bir üst sınır yoktur. En az 50.000YTL(Elli Bin )
Sermaye ile kurulur. Anonim şirketlerde kişisel emek
Sermaye olarak konulamaz.
Anonim şirket ANİ ve TEDRİCİ olmak üzere iki şekilde
kurulur.
Ani kuruluş : Ortakların şirket sermayesinin tamamını
taahhüt etmeleriyle gerçekleşen kuruluştur. Anonim
şirketlerde şirket kuruluş işlemleri şu şekilde
özetlenebilir ;
-Kurucu ortakların Sermayelerini taahhüt ederek yazılı bir
sözleşme hazırlaması ve notere tasdik ettirmesi,
-Sanayi ve Ticaret Bakanlığına müracaat ederek izin
alınması,
-Kuruluşun Ticaret sicilinde Tescil ve ilanı
Tedrici kuruluş : Şirket sermayesinin bir kısmının
ortaklar tarafından taahhüt edilip geri kalan için ise
halka başvurulması suretiyle gerçekleşen kuruluş
biçimidir.
Tedrici kuruluş işlemlerinde Türk Ticaret Kanunu ile
Sermaye piyasası kanunu hükümleri uygulanmaktadır. Tedrici
kuruluşta Sanayi ve Ticaret Bakanlığının yanında Sermaye
Piyasası Kurulundan da izin almak şartı vardır.
Aile Anonim Şirketi ; Ortak sayısı 250’yi geçmeyen ve
hisse senetleri halka arz edilmemiş şirketlere Aile anonim
şirketi denir.
Limited Şirket : İki veya daha fazla gerçek yada tüzel
kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan ve
ortaklarının sorumlulukları koymayı taahhüt ettikleri
sermaye ile sınırlı ve esas sermayesinin alt sınırı yasa
ile belirlenmiş olan şirketlerdir. Bankacılık ve
sigortacılık dışındaki alanlarda faaliyet gösterirler.
Limited şirketlerinin tüzel kişilik kazanması ticaret
siciline tescil ve ilan ile gerçekleşir. Limited
şirketlerde 5.000YTL asgari sermaye koyma şartı vardır.
Ortakların hisse oranları Limited şirketlerde ortak sayısı
2'den az , 50'den fazla olamaz.
KOOPERATİFLER : Ortakların belirli ekonomik çıkarlarını ve
özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını
karşılıklı yardım ve dayanışma suretiyle sağlayıp korumak
amacıyla kurulan şirketlerdir. Yürürlükteki kanunlarda
aksine bir hüküm olmamak şartıyla Kooperatifler ; gerçek
ve tüzel kişiler ile il özel idareleri,belediyeler,köyler,
cemiyetler ve dernekler tarafından bir ticaret unvanı
altında kurulabilir. Değişir ortaklı ve değişir sermayeli
teşekküllerdir.
Kooperatifler amaçlarına göre değişik kısımlara ayrılırlar
;
a-Üretim kooperatifleri ,
b-Yapı kooperatifleri,
c-Kredi kooperatifler,
KURUMLAR VERGİSİ
Sermaye şirketlerinin bir dönemde elde ettikleri kâr
üzerinden; Devlete ödediği vergiye
Kurumlar Vergisi denir. Kurumlar vergisi ; “Kurumlar
Vergisi Beyannamesi”yle devlete
Beyan edilir.Beyan ,Tacirin imzası ile yetkili muhasebeci
tarafından yapılır.Muhasebeci Beyan- nameyi , hesap
döneminin kapandığı ayı takip eden dördüncü ay (Nisan ayı)
içinde mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine vermek
zorundadır.Kurumlar vergisi bir defada ödenir.
Tüzel Kişi Tacirlerin(Şirketlerin),Ticari Faaliyetlerine
Başlaması : Öncelikle şirketi kuracak olan gerçek veya
tüzel kişiler bir araya gelerek, ticari faaliyette
bulunmak istedikleri alanı tespit edip noter kanalıyla
bunu imzalarlar. Daha sonra notere tasdik ettirdikleri bu
sözleşmelerle Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı, ilgili
il Müdürlüğünden şirketin kuruluşu için yasal izni
alırlar. Şirket Ticaret siciline kaydolur ve Tescil ile
birlikte Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde ilan olunur.
Tescil işlemleriyle birlikte aynı zamanda maliyeye de
dilekçeyle müracaat edilerek vergi numarası alınıp ve
Vergi levhası tasdiklenerek Tacir sıfatı kazanılır.Tacir
sıfatının kazanılmasıyla da ticari faaliyete başlanabilir.
MUHASEBE
ÖN MUHASEBE : Ön Muhasebe; birinci planda, günlük ticari
hareketlerden ve firmanın ticari gidişatından haberdar
olmak isteyen, Firma ortakları ile
Firma yöneticilerine karşı yapılan muhasebedir.İkinci
planda ise firmaya ait işlem ve değerlerin Genel
muhasebeden önceki sınıflama ve kaydetme safhasıdır.Resmi
evrakların Genel muhasebeye düzgün olarak akışını sağlar.
-Stok takibi, (Stok: Henüz satılmamış ve depoda veya
ambarda bekleyen mala stok(envanter) denir.
-Cari hesap takibi(Cari hesap; Borç/Alacak ilişkisi içinde
olduğumuz firmalardır.kime ne kadar borcumuz var veya
kimden ne kadar alacağımız var , olduğunu bu program
modülünde takip ederiz.)
-Banka takibi,(Bankaya yatırılan veya bankadan çekilen
paralar,ödenen çekler,yapılan veya gelen havaleler bu
modülde izlenir.)
-Çek/Senet Takibi,(Müşterilerden almış olduğumuz Çek ve
Senetler ile Satıcılara vermiş olduğumuz Çek ve Senetlerin
takibi burada yapılır.)
-Faturaların Takibi,(Fatura, mal veya hizmetin teslim
edildiğini veya teslim alındığını gösteren resmi
belgedir.Fatura ile yapılan Mal ve Hizmet alım/satımları
bu modülde takibe alınır.)
-İrsaliyelerin Takibi,(İrsaliye mal sevkinde ve tesliminde
kullanılan resmi belgedir.Henüz fatura edilmemiş ancak
teslimi yapılmış mallar bu program modülünde
izlenecektir.)
-Bordrolar,(Bordro modülünde de; bir firmanın çalıştırmış
olduğu personellerin ücret hesaplaması yapılır.İlgili
personelin o ay içersinde kaç gün çalıştığı ne kadar
ücreti hak ettiği ve bu ücretten yapılan yasal kesintiler,
bu kesintilerin nereye,nasıl ve ne şekilde ödeneceğinin
takibi yapılır.
Ayrıca resmi evrakların düzenlenmesi, tasnifi ve düzgün
bir şekilde klase edilerek ilgili yerlere işlenmesi de ön
muhasebenin konusudur.
GENEL MUHASEBE : Herhangi bir firmaya ait işlem ve değer
hareketlerinin , yetkili meslek mensupları
tarafından(Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali
Müşavir)Tek düzen hesap planı ve ilgili mevzuat hükümleri
uyarınca , kaydedilip , sınıflandırılıp ilgili kişilere ve
resmi mercilere sunulmasıdır.
Tek Düzen Hesap Planı
Hesap =Aynı tür ve özellikteki işlemlerin ve bu işlemlere
ilişkin artış ve azalışların kaydedildiği kodlama
sistemidir. Her hesabın mutlaka bir adı ile artışlarının
ve azalışlarının yazılabileceği iki taraf bulunur. Hesabın
sol tarafı borçlu tutarların, sağ tarafı ise alacaklı
tutarların yazıldığı taraftır. Örnek ; kasa hesabı
Alt Hesap :Ana hesabın altında açılan hesaplara
denir.Örneğin;
Borç 100-KASA HESB. Alacak
120-ALICILAR ( ana hesp) 320-SATICILAR(Ana Hesp)
120 01 A Alıcıcı (alt hesap) 320 01 X Satıcısı(Alt Hesap)
120 02 B Alıcısı (alt hesap) 320 02 Y Satıcısı(Alt Hesap)
120 03 C Alıcısı (alt hesap) 320 03 Z Satıcısı(Alt Hesap)
. . . .
. . . .
Ülkemizde 01.01.1994 tarihinden itibaren Tek düzen hesap
planı kabul edilmiştir. Bu plana göre işletmeler, muhasebe
sistemlerini tekdüzen hesap planı doğrultusunda kurmak
zorundadırlar.Kabul edilen bu hesap planına göre ; bütün
ticari işlem değerlerinin kaydedildiği bir hesap adı ve bu
hesaba ait birde kodu vardır.bu hesaplar iki grupta
toplanır.
Bunlar;
100 KASA...........................782 Finansman Giderleri
Fark Hesbı.(7/A Hesap Planı)
100 KASA...........................799 Üretim Maliyet
Hesabı (7/B Hesap Planı) şeklindedir.hesapların işleyiş
mantığı; “Alan Hesaplar borçlu ,Veren hesaplar
Alacaklıdır” şeklindedir.
Genel Muhasebedeki işlemler ;
-Tahsil Fişleri,
-Tediye Fişleri,
-Mahsup Fişleri, yardımıyla ; Yevmiye Defteri ve Defter-i
Kebire aktarılır.
TAHSİL FİŞİ : Kasaya para girişleri olduğunda ,tahsil fişi
kullanılır.
TEDİYE FİŞİ : Kasadan para çıkışları olduğunda tediye fişi
kullanılır.
MAHSUP FİŞİ:Kasayı ilgilendirmeyen , değer hareketleri de
mahsup fişine kaydedilir.
BİLANÇO : Bir işletmenin belirli bir süre sonunda sahip
oldukları varlıklar ile bu varlıkların kaynaklarını
gösteren mali tablodur.
Aktif (Varlıklar) Pasif(Kaynaklar)
-Dönen Varlıklar (100-199 arası hspl. )
-Duran Varlıklar (200-299 arası hspl.)
Aktif toplamı...............................
-Kısa vad. Yab.kay.(300-399 arası hspl.)
-Uzun “ “ “ (400-499 arası hspl.)
-Öz Kaynaklar (500-599 arası hspl.)
Pasif Toplamı...............................
Bilançonun sol tarafına aktif , Sağ tarafına pasif
denir.Diğer bir deyişle de Aktif tarafı Varlıkları,
Pasif tarafı da bu varlıkların kaynaklarını
gösterir.Bilançonun aktif ve pasif tarafı birbirine
eşittir.
Varlıklar : İşletmenin sahip olduğu para ,mal ,makine
,araç-gereç , alacaklar gibi iktisadi değerleri ifade
eder.
Sermaye : İşletme sahibi veya sahiplerinin işletme
varlıkları üzerindeki haklarını ifade eder.
Borçlar : İşletme sahipleri dışındaki üçüncü kişilerin
varlıklar üzerindeki haklarını ifade eder.
Görüldüğü üzere tek düzen hesap planındaki ;
100 ile 299 arasındaki hesaplar Bilançonun aktifinde ,
300 ile 599 arasındaki hesaplar Bilançonun pasifinde yer
alır.
600 ve sonrası hesaplar kar ve zararı belli edecek
hesaplar olduğu için , bilançoda gözükmezler.
Bilançonun Aktifinde yer alan bilgiler
----------------------------------------------------
A-Mevcutlar : İşletmenin elinde bulundurduğu faaliyeti
için gerekli olan kıymetler ve varlıklardır.Borç Bakiyesi
verir. Örneğin ; Kasa, Mal, Demirbaş vb.
B-Alacaklar :İşletmenin Faaliyeti sırasında ilişkide
bulunduğu , işletme dışı kişi ve kuruluşlardan olan
alacaklarıdır.Borç bakiyesi verir. Senetli veya Senetsiz
alacak olabilir.
C-Zarar : İşletmenin,dönem sonunda geliri ile gideri
arasındaki olumsuz farktır.
Bilançonun Pasif tarafındaki bilgiler
----------------------------------------------------
A-Sermaye :İşletme sahibi veya ortaklarının , işletmeye
koyduğu para veya ayni varlıklardır.
B-Borçlar : İşletmenin faaliyetlerinden dolayı ilişkide
bulunduğu şahıs veya kuruluşlara olan borçlarıdır.
C-Kar : İşletmenin , dönem sonunda Geliri ile Gideri
arasındaki olumlu farktır.
Kulağa Küpe:- Umut, uyanık adamın rüyasıdır – Aristo
Kaynak:Ahmet Özmen
Vedat AKGÜL
Muhasebe Uzmanı
vedatakgul21@hotmail.com
|
