|
ÖDENMEYEN KİRALAR İÇİN BOŞ YERE STOPAJ ÖDEMEYİN
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Vergi Tevkifatı”
başlıklı 94. maddesinde; “Kamu idare ve müesseseleri,
iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret
şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek
ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler,
yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye
mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai
kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına
göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan
ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya
hesaben yaptıkları sırada istihkak sahiplerinin gelir
vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar”
denilmek suretiyle, tevkifat yapacaklar sayılmış olup,
maddenin alt bendinde de hangi hallerde ve hangi oranda
tevkifat yapılacağı bentler halinde sıralanmıştır.
Kira ile ilgi bent ise şu şekildedir;
94./5. a) 70'inci maddede yazılı mal ve hakların
kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden, %20
Aynı Kanun’un 96.maddesinde, “Vergi tevkifatı, 94.madde
kapsamına giren nakden veya hesaben yapılan ödemelere
uygulanır. Bu maddede geçen hesaben ödeme deyimi, vergi
tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak
sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü
kayıt ve işlemleri ifade eder” hükmü yer almıştır.
Öte yandan, söz konusu Kanunun 73.maddesinde kiraya
verilen mal ve hakların kira bedellerinin emsal kira
bedelinden düşük olamayacağı, bedelsiz olarak
başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal
kira bedelinin, yetkili özel mercilerce veya
mahkemelerce takdir edilmiş kirası, bu suretle takdir
edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu’na göre
belirlenen vergi değerinin % 5’i olacağı belirtilmiştir
ki; Madde metni aynen şu şekildedir.
193 sy.GVK md.73 (Emsal Kira Bedeli Esası) Kiraya
verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira
bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının
intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli,
bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal
kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce
takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir
veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul
Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir.
Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve
haklarının maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa,
Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi
hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin %
10'udur.
Aşağıda yazılı hallerde emsal kira bedeli esası
uygulanmaz:
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadiyle
bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması;
2. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen bent)
Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin
ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden
herbirinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş
ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira
bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece
biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya
dairede ikamet etmesi.
4. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle eklenen bent)
Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler,
il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve
kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda. Biz burada
özellikle vergi mükelleflerinin ödemedikleri halde
ödenmiş gibi gösterip haksız yere ödenen vergi
tevkifatını(stopaj) ele alacağız.
Yukarıdaki pragraflarda anlaşıldığı üzere işyeri
kiraları stopaja tabidir. Ödenen kira bedeli üzerinden %
20 stopaj hesaplanıp muhtasar beyanname ile beyan
edilerek ödenir.
Ancak gözden kaçırılan bir husus var ki bir çok vergi
mükellefi “ bugüne kadar boş yere stopaj ödemişiz”
diyecekler. G.V.K’nun 96.maddesinde geçen nakden veya
hesaben yapılan ödeme , kiranın fiili olarak ödenmesi
veya ödenecek olması anlamına gelir. Eğer mükellefin
fiilen ödediği bir kira yok ise mükellef bu kiranın
stopajını ödememelidir.
Zira 01.11.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek
olan 268 Nolu G.V.K genel tebliğine göre işyeri
kiralarının tutarı ne olursa olsun kiraya verenler ile
kiracıların kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerinin
banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü
tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi
zorunluluğu getirilmiştir.
Dolayısıyla gerçekte kira ödemeyen bir vergi mükellefi
fiili olarak kira ödemediği halde bunu nasıl
belgeleyecek. Yoksa her ay olayı kitabına uydurup kendi
kendine havale mi yapacak. Peki ya ödeyeceği stopaj ne
olacak ?
Konuya bir örnek verecek olursak ;
ABC Ltd.Şti. nin işyeri mülkiyeti Şirket ortaklarından
Ahmet Bey’e aittir. İşyerinin Emsal Kira Bedeline esas
tutarı ( Emlak Vergi Değerinin % 5 i –GVK md.73)
500.000,00 YTL olsun. Yıllık emsal kira bedeli ise (
500.000,00x5%) 25.000,00 ytl , Aylık emsal kira bedeli
ise ( 25.000,00/12) 2.083,33 ytl olacak.
ABC ltd.şti. bu bedel üzerinden her ay muhtasar
beyannamede (2.083,33x20%) 416,66 ytl stopaj ödeyecek.
Buda yıllık (416,66x12) 4.999,92 YTL stopaj demek
oluyor.
Şirket bu stopajları bu şekilde ödemeyip Ahmet bey’in
Yıllık Gelir Vergisi beyannamesinde Emsal Kira bedeli
olarak Beyan ederse toplam vergi yükü ne kadar olacaktı.
Yıllık Emsal Kira Bedeli (Gayr-i Safi tutar) = 25.000,00
YTL
% 25 götürü gider indirimi =
6.250,00 YTL
Safi Tutar
= 18.750,00 YTL
Hesaplanan Gelir Vergisi =
3.360,00 YTL
Görüldüğü üzere muhtasar beyannamede kira olarak
gösterildiğinde 5.000,00 ytl, Yıllık Gelir Vergisi
beyannamesinde Emsal Kira Olarak Gösterildiğinde ise
3.360,00 YTL vergi ödeniyor.
Ayrıca Ahmet bey kendisine ait ödediği Bağ-kur
Primlerinin tamamını eşine ait bireysel sigorta
primlerinden bir kısmını çocuklarına ait eğitim
harcamalarından bir kısmını da Gayr-i safi Tutardan
düşebilecektir. Aylık 250,00 YTL Bağ-kur primi ödediğini
varsayarsak Ahmet Bey’in Ödeyeceği Gelir Vergisi şu
şekilde olacaktır.
Yıllık Emsal Kira Bedeli (Gayr-i Safi tutar) = 25.000,00
YTL
% 25 götürü gider indirimi =
6.250,00 YTL
Bağ-kur primleri (250,00x12) =
3.000,00 YTL
Safi İrat
=
15.750,00 YTL
Hesaplanan
Gelir Vergisi = 1.980,00 YTL
Dikkat
edilecek olursa ABC ltd.şti. Yıllık Olarak ödeyeceği
toplam stopaj tutarı olan 5.000,00 YTL yi Ahmet Bey’in
Yıllık Beyannamesinde 1.980,00 YTL olarak ödeyecektir.
Dolayısıyla (5.000,00-1.980,00) 3.020,00 YTL gibi bir
vergi yükünden kurtulacaktır.
Yapılan bu hesap Vergi Değeri 500.000,00 YTL olan
işyerleri için geçerliydi. Bu tutar düştükçe Ödenecek
Gelir Vergisi tutarı da düşecektir.
Sonuç olarak anlatmaya Çalıştığımız ; İşyeri
fiili olarak nakden veya hesaben kira ödemiyorsa her ay
bu vergiyi Muhtasar Beyannamede beyan edip ödemesi
yersizdir. Zira stopaj olarak ödenen bu vergi
tamamen kanuni dayanaktan yoksundur.
MERVAN YALVAK
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
mervanyalvak@hotmail.com
08.09.2008 |
