YABANCI ULAŞTIRMA KURUMLARINDA KURUM KAZANCI
I-GİRİŞ
Kurumlar vergisi kanununa göre;
Türkiye’de faaliyet gösteren ve faaliyet konusu; Deniz,
Hava ve Kara yolu ile ulaştırma işi olan yabancı kurumlar,
dar mükellef kapsamında değerlendirilmektedir.
Bu kurumlar dar mükellef kapsamında
genel esaslara göre vergilendirilmeyecek, Maliye
Bakanlığının belirlediği emsal bedeller dikkate alınarak
farklı bir vergileme rejimine tabi tutulacaktır.
Bu yazımızda, yabancı ulaştırma
kurumlarının elde etmiş olduğu hasılat gelirlerinin
nelerden oluştuğunu,vergi hesaplamalarında hangi oranların
kullanıldığını ve ödenecek verginin nasıl hesaplandığını
ele alarak incelemeye çalışacağız.
II-YABANCI ULAŞTIRMA KURUMLARINDA
HASILATIN TESPİTİ
Türkiye’de faaliyet gösteren ve dar
mükellef olarak değerlendirilen yabancı ulaştırma
kurumunun, faaliyet alanına göre elde etmiş olduğu hasılat
şunlardan oluşmaktadır.
Kara taşımacılığında hasılat :
Yabancı ulaştırma kurumunun Türkiye sınırları
içerisindende gerçekleştirdiği taşımacılık faaliyeti
neticesinde her ne adla almış olursa olsun, bilet bedeli
ile birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere
yolcu, yük ve taşıma ücretinden oluşmaktadır.
Deniz ve Hava taşımacılığında hasılat:
Türkiye’deki yükleme
limanlarından yabancı ülkelerdeki varış limanlarına veya
diğer bir kurumun gemisine aktarma yapılacak yabancı
limana kadar gerçekleşen deniz ve hava taşımacılığında,
her ne adla almış olurlarsa olsunlar, bilet bedeli ile
birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere
yolcu, yük ve bagaj taşıma ücreti olarak aldıkları
tutarlardan oluşmaktadır.
Ayrıca ;
Bunlara ilave olarak yabancı ulaştırma
kurumlarının,Türkiye dışındaki taşımacılık faaliyeti için
diğer kurumlar hesabına Türkiye’de sattıkları yolcu ve
bagaj biletleri ile Türkiye’de yaptıkları navlun
sözleşmeleri dolayısıyla kendilerine verilen komisyonlar
ve ücretlerden oluşmaktadır.
III- YABANCI ULAŞTIRMA KURUMLARINDA
KURUM KAZANCININ TESPİTİ
Türkiye’de elde edilen hasılatın brüt tutarına Kanunda
belirtilen ortalama emsal oranlarının uygulanması
suretiyle bulunacak tutar, yabancı ulaştırma kurumları
için vergiye tabi kurum kazancı olacaktır.
Dar mükellefiyete tabi olanların Türkiye ile yabancı
memleketler arasında yaptıkları ulaştırma işlerinden elde
ettikleri kazançlar, Türkiye'de elde edilen hasılata
Maliye, Bakanlığınca, belirlenen ortalama emsal
nispetlerinin uygulanması suretiyle hesaplandığından,
bunların vergiye tabi kazançlarının tespitinde ayrıca,
götürü gider uygulamasından (GVK MD40) yararlanmaları söz
konusu olmayacaktır.
Ayrıca, Merkezi Yurtdışı’nda bulunan bir firmanın iştigal
konusu Uluslararası Ulaştırma işleri olmakla birlikte,
Türkiye’deki şubesinin faaliyetlerinin ulaştırma işlerine
aracılık (şoförlük hizmeti, gümrük ve lojistik hizmeti)
kapsamında olması durumunda, bu faaliyetler neticesinde
elde edilecek kazanç Kurumlar Vergisi Kanunu 18.maddesi
ile ilişkilendirilmeksizin; dar mükellefiyet esasında
genel hükümlere göre kurumlar vergisine tabi tutulması
gerekmektedir.(Mukteza)
Ülkeler arası ulaştırma işi ile uğraşan yabancı ulaştırma
kurumlarının, elde etmiş oldukları hasılatın, Türkiye’ye
isabet eden kısmı tespit edilemediğinden, Maliye
Bakanlığı, Türkiye’ye isabet eden kısım için emsal
oranları belirlemiştir.
Kanunda belirtilen ortalama emsal oranları, Türkiye’de
daimi veya arızi olarak çalışan bütün kurumlar için;
-
Kara taşımacılığında
................................. %12,
-
Deniz taşımacılığında
............................... %15,
-
Hava taşımacılığında
.................................. %5
olarak belirlenmiştir.
ÖRNEK:
(X) yabancı kara
ulaştırma kurumu, İstanbul’dan Bulgaristan’a canlı hayvan
taşımacılığı yapmaktadır. Kurumun yük taşıma ücreti ile
birlikte alınan gider karşılıkları dahil olmak üzere yük
taşımacılığı karşılığında elde ettiği hasılat 200.000.-
YTL’dir.
Buna göre, ortalama
emsal oranı, kara taşımacılığında %12 olacağından, (X)
yabancı ulaştırma kurumunun 2006 yılı içinde elde ettiği
söz konusu kazanç için beyan etmesi gereken tutar ve
ödemesi gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
200.000 x %12 =
24.000.- YTL Kurumlar vergisi matrahı (safi kurum
kazancı)
24.000 x %20 = 4.800.- YTL Kurumlar vergisi
ödeyecektir.
Yıllık veya özel beyanname veren dar mükellef kurumların,
indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından,
hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan
kısımdan ana merkeze aktardıkları tutar üzerinden, kurum
bünyesinde % 15 oranında kurumlar vergisi kesintisi
yapılır.(KVK Md.30/6)
Söz konusu vergi kesintisi şu şekilde hesaplanacaktır.
24.000 – 4.800 = 19.200
x %15 = 2.880.- YTL
Bu
rakam merkeze aktarıldığı ayı takip eden ayda , ayrı bir
muhtasar beyannamesi ile beyanname verme süresi içerisinde
beyan edilip vergi dairesine ödenecektir.
IV-
SONUÇ
Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı
ulaştırma kurumları Kurumlar Vergisi kanununa göre dar
mükellef olarak vergilendirilirler.
Yabancı ulaştırma kurumlarının,
Kara, Deniz ve Hava ulaştırma faaliyetlerinden elde
ettikleri hasılat almış oldukları bilet bedelleri ile
birlikte alınan gider karşılıkları dahil, yolcu, yük ve
taşıma ücretlerinden oluşmaktadır.
Yabancı ulaştırma kurumlarının, elde
etmiş oldukları hasılatın Türkiye’ye isabet eden kısmını
tespit etmek için, hasılatın brüt tutarına faaliyet
alanına göre, Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen emsal
oranları uygulanır. Bulunacak bu rakam ilgili kurum için
vergiye tabi kurum kazancı olacaktır.
Yabancı ulaştırma kurumları götürü
gider uygulamasından faydalanamayacak, ayrıca yabancı bir
ülkede merkezi bulunan ana faaliyet konusu ulaştırma olan,
yabancı ulaştırma kurumlarının Türkiye’deki şubelerinin
faaliyetlerinin ulaştırma işi olmayıp,ulaştırma işine
aracılık etmesi(şoförlük hizmeti, lojistik hizmeti)
durumunda Türkiye’deki şubesinin yukarıda bahsettiğimiz
uygulamaya göre değil, dar mükellefiyet kapsamının genel
esasına göre vergilendirilecektir.
