|
FAİZ DIŞI FAZLA NEDİR?
Türkiye ekonomisini yakından ilgilendiren bu kavramı
yazımızda elimizden geldiğince ekonomik terimlerden uzak
tutup, sokaktaki insanların anlayacağı sade bir anlatım
ile ne olduğu hususunu dile getirip açıklamaya
çalışacağım.
Türkiye’de, hükümetlerle IMF heyeti arasındaki Bütçe
Tasarısı hakkındaki görüşmelerde en tartışmalı konuların
başında; Faiz Dışı Fazla hedefinin ne olması ve bu hedefin
yerine getirilmesi için ne gibi önlemler alınması
gerektiği gelmektedir. Hükümetler, bu önlemler için bütçe
çalışması ve bütçe disiplini ortaya koymak zorundadırlar.
Devletin gelir ve giderlerini gösteren tabloya bütçe
denir. Bütçenin bir tarafını gelirler oluştururken, diğer
tarafını ise giderler başka bir deyişle harcamalar
oluşturmaktadır. Faiz dışı fazla kavramı; bütçenin toplam
gelirleriyle, bütçeden yapılan harcamalardan faiz
ödemelerinin yok sayıldığında geriye kalan harcamalar
arasındaki farktır. Daha basit bir anlatımla faiz dışı
fazla; Türkiye'nin hiç faiz gideri olmaması durumunda,
bütçenin gelir-gider durumunun ne olacağını açıklayan bir
kavramdır.
Faiz dışı fazla; kısaca toplam
harcamalardan faiz harcamaları çıkarıldığı zaman, gelirin
gideri karşılayıp karşılayamadığını gösterir.
Buraya kadar yapmış olduğumuz açıklamalara sayısal bir
örnek vermemiz gerekirse şöyle bir örnek verebiliriz.
Örneğimizde Devletin 2007 yılı için bütçe rakamları
şöyledir:100 YTL geliri, 120 YTL gideri olsun. Bu giderler
ise maaş ödemeleri, genel giderler ve yatırım giderleri
toplamından oluşsun ve bu kalemlerin toplamı da 80 YTL
olsun. Faiz giderlerinin ise 40 YTL olduğunu kabul edelim.
Böylece giderlerimizin toplamı 120 YTL olmuş oldu.
Gelirlerimiz ise 100 YTL idi. Gelirlerimiz, toplam
giderlerimiz olan 120 YTL yi karşılayamamakta,20 YTL açık
vermektedir. Şimdi gelelim Faiz dışı fazla rakamını
bulmaya: Toplam giderlerimiz 120 YTL idi. Toplam
giderlerimizin içinde 40 YTL faiz giderleri vardı. Şimdi
40 YTL faiz giderini toplam giderlerimizden çıkaralım. Bu
durumda giderlerimiz 80 YTL oldu. Gelirlerimizin toplamı
100 YTL olduğu için faiz giderleri hariç 20 YTL fazla
verdik.(1) Bu 20 YTL fazlada toplam faiz giderimiz olan 40
TL’nin 20 YTL’si kadarını ödeme gücümüz olduğunu gösterir.
Eğer açık vermeyeceksek yani denk bir bütçe yapacaksak
Faiz dışı fazla hedefine ulaşmak için yapılması gereken
iki yöntemden birini uygulayacağız. Birinci yöntem
gelirlerimizi artırmaktır. İkinci yöntem ise giderlerimizi
yani harcamalarımızı azaltmaktır. Birinci yöntemi yani
gelirlerimizi arttırmayı tercih ettiğimizi varsayarsak; ya
yeni vergiler koyacağız ya mevcut vergi oranlarını
artıracağız yâda vergi dışı gelirlerin (özelleştirme
gelirleri, 2-B diye tabir edilen orman vasfını yitirmiş
arsa ve arazilerin satışı, lojman satışı gibi)
arttırılmasıyla Faiz dışı fazla vermeye çalışacaksınız.
Eğer siz zaten ekonomi çevrelerince çok büyük tepki
toplayan yüksek vergi oranlarını arttırmaya kalkarsanız
hem daha büyük tepkilerle karşılaşacak hem de artan vergi
oranları negatif etki yaparak vergi gelirlerini beklenen
oranda artmasını sağlayamayacak vergi gelirlerinin daha da
azalmasına neden olacaksınız. İkinci yöntemi seçerseniz;
Faiz giderlerini baştan kabullendiğimiz için faiz
giderlerimizin haricindeki giderlerimiz olan maaş
ödemeleri, genel giderler ve yatırım giderlerini düşürmek
zorundayız. Bu sefer harcama kalemlerinden tasarruf
etmemiz gerekecektir. Bu da halkın refah seviyesinin ve
yatırımların daha da azalması demek olacağı için
hükümetlerin halkın nezdindeki başarılı olma durumu zarar
görecektir. Yıllardır bekletilen yatırımları kısmanız,
sosyal transferleri azaltmanız, personel giderlerini yani
memur ve işçiye verilen zamları azaltmanız, devletin
adalet, güvenlik, sağlık gibi zorunlu hizmetlerinde
tasarrufa gitmeniz zor olacaktır.
Sonuç itibariyle, devletler sağlam bir borçlanma
politikaları yürütmeli ve bu politikalarda popülist
yaklaşımlardan uzak durmalı, izlenecek olan yatırım
politikaları reel ekonomiye dönük olmalı üretim ve
istihdam artırıcı alanlara harcamalar yapılarak toplumun
refah seviyesini yükseltecek bütçe politikaları ve
disiplini uygulanmalıdır.
(1) FAİZ DIŞI FAZLA = Toplam Gelirler-(Toplam
Harcamalar-Faiz Harcamaları)
= 100 YTL-(120 YTL–40 YTL)
= 100 YTL–80 YTL
= 20 YTL
|
