AMORTİSMANLAR
Amortisman ayırma işlemi dönem matrahını etkileyen
vergisel bir olgudur. Vergi hukuku yönünden amortisman;
İşletme faaliyetlerinin yerine getirilmesinde ihtiyaç
duyulan ve aktife kayıtlı olan işletme varlıklarının
amortismana tabi değerlerinin Maliye Bakanlığınca
belirlenen (333 Nolu V.U.Kanunu Genel Tebliği) süreler ve
oranlara göre hesaplanan kısımlarının itfa edilmesini
ifade eder.
İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya,
aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan
gayrimenkullerle v.u.k 269 ' uncu maddesi gereğince
gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet,
edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci
kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun
hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil
eder.
İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra
bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir
teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana
tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi
gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet
bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi
tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana
tabi tutulamazlar.
Değeri ( 01.01.2007 den itibaren ) 560,-YTL’ yi
aşmayan peştamallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri
560,-YTL’ yi
aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana
tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir.
İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had
topluca dikkate alınır.(v.u.k md.313)
Amortismana tabi iktisadi kıymetler, amortisman oranları
ve amortisman süreleri 333 Nolu V.U Kanunu Genel
Tebliğinde listelenmiştir.
Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye
Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa
ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadi
kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.
Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden
dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan
bakiyeler üzerinden amortisman usulü ile yok edebilirler.
Bu usulün tatbikinde;
1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer,
evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili
suretiyle tespit olunur. Enflasyon düzeltmesi yapılan
dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer,
amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş değerinden
daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının
taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir.
2. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50'yi geçmemek
üzere normal amortisman oranının iki katıdır.
3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman
nispetlerine göre hesaplanır.
Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen
yok edilir.
(v.u.k md.315)
Madenlerde Amortisman:
İşletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı
maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının
imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin, müracaatları
üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri gözönünde
tutulmak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak
üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli edilecek
nispetler üzerinden yok edilir. (v.u.k md.316)
Fevkalade Amortisman:
Amortismana tabi olup:
1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde
değerini tamamen veya kısmen kaybeden;
2. Yeni icatlar dolayısiyle teknik verim ve kıymetleri
düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;
3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla
aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;
Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin
müracaatları üzerine ve ilgili bakanlıkların mütalaası
alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için
işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen "Fevkalade
ekonomik ve teknik amortisman nispetleri" uygulanır.
(v.u.k md.317)
Arazide Amortisman:
Boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir. Ancak:
1. Tarım işletmelerinde vücuda getirilen meyvelik, dutluk,
fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle incir bahçeleri ve
bağlar gibi tarım tesisleri;
2. İşletmede inşa edilmiş olan her nev'i yollar ve
harklar; amortismana tabi tutulur. (v.u.k md.314)
Amortisman Uygulama Süresi:
Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan
başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı
mükellefçe uygulanan nispete bölünür. Faaliyetleri kısmen
veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya
çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla
kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere,
işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap
dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay
süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan
süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son
yılında tamamen yok edilir.
Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara
alınabilir.
Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk
uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı
amortisman süresi uzatılamaz. (v.u.k md.320)
Örnek:
Tekstil işi ile uğraşan X firması 14.07.2006 tarihinde
20.000 YTL. + KDV bedelle Y firmasından hususi bir araç
almış ve işletmenin aktifine 14.07.2006 tarihi itibariyle
kaydetmiştir. Amortisman ayırma işlemini açıklayın,
Cevap:
3065 sayılı K.D.V Kanununun 30 uncu maddesinin b bendine
göre K.D.V maliyete dahil edilir.
Araç, kullanılmış hususi araç olduğu için 3065 sayılı
K.D.V kanununun 28 inci maddesinin 2002/4480 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı eki kapsamındaki oran ve
listelerden 1 sayılı listenin 8 numaralı bendi gereğince
%1 K.D.V hesaplanır.
Araç değeri = 20.000 * %1 = 200 + 20.000 = 20.200 YTL’ dir.
333 Seri nolu tebliğe göre faydalı ömür 5 yıl, oran ise
%20 ’ dir.
2006 yılında kıst dönem amortisman uygulamamız gerekir.
14.07.2006 alış tarihi olduğundan 7. ay tam ay sayılır ve
6 aylık amortisman ayrılır.
V.U.K 320. md. gereği 2006 yılı için ayıracağı amortisman
20.200 * %20 = 4.040 / 12 * 6 = 2.020 YTL’ dir.
2006 yılı için ayrılacak amortisman miktarı =2.020 YTL
2007 yılı için ayrılacak amortisman miktarı =4.040 YTL
2008 yılı için ayrılacak amortisman miktarı =4.040 YTL
2009 yılı için ayrılacak amortisman miktarı =4.040 YTL
2010 yılı için ayrılacak amortisman miktarı =6.060 YTL
Örnek 2:
X Firmasının oto kiralama işi yaptığını varsayarsak,
K.D.V ni gider olarak indireceği için, miktara dahil
etmeyecek ve 2006 yılı için kıst dönem amortisman
uygulaması yapmayacaktır.
20.000 * % 20 = 4.000 YTL senelik olmak üzere, 5 yılda
maliyet bedelini itfa edecektir.
Amortismanlar eşyaya değil, sahiplerine göre uygulanmakta
buda eleştirilere yol açmaktadır. Şöyle ki;
Örnek 3:
Yukarıdaki örnekte belirttiğimiz aracı X firması 2009
yılında 12.000 YTL’ bedelle satmış olsun, aracı alan firma
alış bedeli üzerinden 2009 yılı itibariyle 5 yıl
amortisman ayıracaktır. Amortismanın devri söz konusu
değildir, emtianın devriyle amortisman ayırma işlemi yeni
sahibi tarafından ve yeni maliyet bedeli üzerinden yeniden
başlar.
Burada X firması aracın satışından 20.000 – 12.000 = 8.000
YTL zarar etmiş, ancak dört yıl amortisman ayırdığı için 4
* 4000 = 16.000 YTL – 8.000 YTL = 8.000 YTL kar etmiş
olacaktır.
Y firması ise alış bedeli olan 12.000 YTL üzerinden beş
yıl amortisman ayıracaktır.
12.000 YTL * %20 = 2.400 YTL * 5 YIL = 12.000 YTL.
12.000 YTL + 8.000 YTL = 18.000 YTL, Aracın toplam
amortisman miktarı olacaktır.
20.000 YTL – 18.000 YTL = 2.000 YTL, Eksilen amortisman
miktarıdır.
X firması işletme hesabı esasına göre defter tutan
mükellef veya serbest meslek kazanç defteri tutan
mükellefler grubunda ise bu karı defterine hasılat olarak
kaydeder. (v.u.k md.328)
X firması Bilânço esasına göre defter tutan mükellef ise
bu karı,
yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir
hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple
olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar
üçüncü yılın vergi matrahına eklenir.
Örnek:
X firması bu karı kullanarak 2010 yılında 40.000 YTL
bedelle yeni bir araç almış olsun, X firmasının yeni araç
için ayırması gereken amortisman miktarını hesaplayalım,
2010 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL - 8.000 YTL
(satılan araçtan elde edilen kar) = 0 YTL
2011 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL
2012 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL
2013 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL
2014 yılı için 40.000 * %20 = 8.000 YTL
Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında
kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun
hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir.
Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan
değerlerin amortismanına devam olunur.
Burada X firması 2010 yılı için ayırması gereken 8.000 YTL
amortismanı kar’a mahsup edecek ve 2010 yılında araç için
amortisman ayırmayacaktır. Diğer yıllarda amortisman
ayırma işlemine devam edecektir.
Amortisman Usülü Seçme:
1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden
değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile
amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.
2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne
göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden
dönülemez.
3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne
göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal
amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul
değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski
bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni
usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taalluk ettiği
dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok
edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine
bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir. (v.u.k
md.320)
Amortisman Hesapları:
Bu bölüm gereğince hesaplanan amortismanların, hesaplarda
ayrıca gösterilmek şartiyle ilgili bulundukları
değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi veya pasifte ayrı
bir karşılık hesabında toplanması caizdir. (v.u.k md.321)
Alacaklarda Ve Sermayede Amortisman:
A – Değersiz Alacaklar:
Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre
tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar değersiz
alacaktır.
Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri tarihte
tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleriyle
zarara geçirilerek yok edilirler.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin bu
madde hükmüne giren değersiz alacakları, gider kaydedilmek
suretiyle yok edilirler. (v.u.k md.322)
B – Şüpheli Alacaklar:
Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame
ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
1.
Dava
veya icra safhasında bulunan alacaklar;
2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla
istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan
dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar;
Şüpheli alacak sayılır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme gününün
tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir.
Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu karşılık
hesabında gösterilir. Teminatlı alacaklarda bu karşılık
teminattan geri kalan miktara inhisar eder.
Şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen miktarları
tahsil edildikleri dönemde kar-zarar hesabına intikal
ettirilir. (v.u.k md.323)
C – Vazgeçilen Alacaklar:
Konkordato veya sulh yoliyle alınmasından vazgeçilen
alacaklar, borçlunun defterlerinde özel bir karşılık
hesabına alınır. Bu hesabın muhteviyatı alacaktan
vazgeçildiği yılın sonundan başlıyarak üç yıl içinde
zararla itfa edilmediği takdirde kar hesabına naklolunur.
(v.u.k md.324)
D – Sermayenin İtfası:
İmtiyazlı işletmelerde, tesisatın imtiyaz süresinden
sonra, bedelsiz olarak devlete veya Devletçe tensip olunan
bir teşekküle veya belediyeye intikal etmesi imtiyazname
gereğinden bulunduğu, imtiyaz mukavelenamesinde de
sermayenin itfası için yıllık belli bir nispet veya miktar
ayrılması gösterilmiş olduğu takdirde, bu nispet veya
miktar üzerinden sermaye itfa olunur. (v.u.k md.325)
E – İlk Tesis ve Taazzuv Giderlerinin ve Peştemallıkların
İtfası:
Kurumların aktifleştirdikleri ilk tesis ve Taazzuv
giderleri ile peştamallıklar mukayyet değerleri üzerinden
eşit miktarlarda ve beş yıl içinde itfa olunur. (v.u.k
md.326)
F – Özel Maliyet Bedellerinin İtfası:
Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının
ve gemilerin iktisadî kıymetlerini artıran ve 272 nci
maddede yazılı özel maliyet bedelleri, kira veya işletme
hakkı süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya
işletme hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme
hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme hakkının
herhangi bir sebepten sona ermesi halinde henüz itfa
edilmemiş olan giderler, boşaltma veya hakkın sona erdiği
yılda bir defada gider yazılır. (v.u.k md.327)
Amortismana Tabi Malların Satılması:
Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde
alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı
değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir.
İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest
meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı
defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.
Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış
amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.
Devir ve trampa satış hükmündedir.
Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi,
işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta
işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse
geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar,
yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir
hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple
olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar
üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin
terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o
yılın matrahına eklenir.
Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında
kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun
hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir.
Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan
değerlerin amortismanına devam olunur. (v.u.k md.328)
Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı:
Yangın, deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden
tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan amortismana tabi
iktisadi kıymetler için alınan sigorta tazminatı bunların
değerinden (Amortismanlı olanlarda ayrılmış olan
amortisman çıktıktan sonra kalan değerden) fazla veya
eksik olduğu takdirde farkı kar veya zarar hesabına
geçirilir.
Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa uğrayan
malların yenilenmesi işin mahiyetine göre zaruri bulunur
veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş
ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası,
yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir
hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Bu süre içinde
kullanılmamış olan tazminat farkları kara ilave olunur.
Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi
halinde bu tazminat fazlası, o yılın matrahına eklenir.
Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında
kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu
kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup
edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş
olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur. (v.u.k
md.329)
Vergi
Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla
yapılan değişiklikle, amortisman oranlarının iktisadi
kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle
Bakanlığımızca belirleneceği hükme bağlanmıştır.
Bu hükme istinaden belirlenen oranlar, iktisadi
kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibariyle 333 ve 339
Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ekindeki
listelerde gösterilmiş ve uygulamayla ilgili gerekli
açıklamalara yer verilmiştir.
1. Listeye Yeni Eklenenlerle Faydalı Ömürleri
Değiştirilen İktisadi Kıymetler
01/01/2004 tarihinden itibaren aktife giren amortismana
tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve uygulanacak
amortisman oranları, mükellefler tarafından 339 Sıra
Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333
Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki
listeden bulunmak suretiyle tespit edilmektedir. Listede
bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı
ömürleri, Vergi Usul Kanununun 5024 sayılı Kanunla değişik
315 inci maddesinin verdiği yetkiye istinaden
Bakanlığımızca belirlenmiş olup 333 Sıra Numaralı Vergi
Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listenin ilgili
bölümlerine yerleştirilmek üzere 365 Sıra numaralı Tebliğ
ekinde yayımlanmıştır. Bu listede, 339 Sıra Numaralı Vergi
Usul Kanunu Genel Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede yer
almayan bazı yeni iktisadi kıymetlere yer verilmiş ve bazı
iktisadi kıymetlerin ise faydalı ömürleri ile amortisman
oranlarında değişiklik yapılmıştır.
2. 365 Sıra Numaralı Tebliğ Ekinde Yer Alan İktisadi
Kıymetlere Ait Faydalı Ömür ve Amortisman Oranlarının
İtibar Tarihi ile Uygulamaya İlişkin Esaslar
Vergi Usul Kanununun 318 inci maddesinde Maliye
Bakanlığınca tespit ve ilan olunan amortisman nispetleri
ilanların yapıldığı, ayrı ayrı tespit edilen nispetlerin
ilgililerin müracaatta bulunduğu hesap döneminden
muteberdir.
Maliye Bakanlığı tespit ve ilan ettiği amortisman
nispetlerini gerektiğinde değiştirmeye ve amortismanlarla
ilgili hususları tespite yetkilidir. Hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliği ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu
Genel Tebliği ekindeki listede yer almayan veya faydalı
ömürleri ile amortisman oranlarında değişiklik yapılan
amortismana tabi iktisadi kıymetler için 365 Sıra Numaralı
Tebliğ eki listede tespit edilen faydalı ömür ve
amortisman oranları, yayımlandığı hesap döneminden
itibaren geçerli olacaktır.
Diğer taraftan, 333 ve 339 Sıra Numaralı Tebliğler ile
ilan edilmiş olan, faydalı ömür ve amortisman oranları
değiştirilen iktisadi kıymetlere ilişkin amortisman
uygulamasının, aşağıda açıklandığı şekilde yapılması uygun
görülmüştür.
339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile
değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
ekindeki listede ilan edilmiş olan faydalı ömür ve
amortisman oranlarına göre amortismana tabi tutulmakta
iken bu Tebliğ ile faydalı ömürleri değiştirilen iktisadi
kıymetlerin net defter değerlerinin (iktisadi kıymetin
Vergi Usul Kanununun değerleme hükümlerine göre tespit
edilen değerinden birikmiş amortismanların tenzili yoluyla
bulunan değeri), ilgili iktisadi kıymete ilişkin olarak bu
Tebliğ ile ilan edilen yeni faydalı ömür süresinden,
anılan liste uyarınca amortisman ayrılmış olan sürenin
tenzili suretiyle kalan amortisman süresi esas alınarak
itfa edilmesi gerekmektedir. Söz konusu iktisadi kıymetler
için geçmiş hesap dönemlerinde ve 2006 yılının birinci,
ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemlerinde ayrılmış olan
amortisman tutarlarına ilişkin olarak herhangi bir
düzeltme yapılmayacaktır.
Örneğin; 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
ile değişik 333 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliği ekindeki liste uyarınca faydalı ömrü 7 yıl olarak
tespit edilmiş bulunan bir çöp temizleme aracı 2004 yılı
içerisinde aktife alınmış ve enflasyon düzeltmesine tabi
tutulmuş değeri üzerinden 2004 ve 2005 yıllarında %14,28
amortisman oranına göre 2 yıl amortisman ayrılmış
bulunmaktadır. Bu Tebliğ ile çöp temizleme aracı için
faydalı ömür süresi 5 yıl olarak değiştirilmiştir. Buna
göre, söz konusu iktisadi kıymetin 2006 yılı için kalan
faydalı ömrü (5 – 2 = 3) yıldır. Bu durumda, çöp temizleme
aracının net defter değerinin (2004 ve 2005 yıllarında
enflasyon düzeltmesi hükümleri uyarınca düzeltilmiş
değerleri ile düzeltilmiş birikmiş amortismanlar tutarı
farkının) 2006 yılı hesap döneminden itibaren geçerli
olmak üzere, kalan 3 yıl içerisinde (1/kalan faydalı ömür
süresi = 1/3 =) %33,33 amortisman oranı ile itfa edilmesi
gerekmektedir.
Diğer taraftan, Kanunun 320 nci maddesinde amortisman
süresinin, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlayacağı
hükme bağlanmıştır. Buna göre, mükellefler tarafından
iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilen, değerleme
gününde envantere dahil olan ve kullanılma şartı
aranmaksızın kullanılmaya hazır halde bulunan iktisadi
kıymetler için amortisman ayrılabilecektir. Bu kapsamda
kullanılabilmesi kayıt ve tescile tabi taşıtların, ilgili
sicillerine yasal süresi içerisinde kayıt ve tescil işlemi
yapılmak şartıyla; aktife alındıkları dönemden itibaren
amortismana tabi tutulması mümkün bulunmaktadır.
3. Alüminyum Ekstrüzyon Kalıplarına Amortisman Ayrılmaması
Vergi Usul Kanununun 313 üncü maddesinde “İşletmede bir
yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya
kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu
madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi
kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema
filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen
değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi
amortisman mevzuunu teşkil eder...” hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, bir iktisadi kıymetin amortismana tabi
tutulabilmesi için, işletmede bir yıldan fazla
kullanılması, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye
maruz bulunması ve işletmenin aktifinde kayıtlı bulunması
gerekmektedir.
Bu itibarla, kullanıldıkları proses gereği faydalı
ömürleri bir yıl olan alüminyum ekstrüzyon kalıplarının
amortismana tabi iktisadi kıymet olarak dikkate alınmaması
ve işletme malzemesi olarak değerlendirilip muhasebe
kayıtlarına doğrudan gider olarak intikal ettirilmesi
mümkün bulunmaktadır.
4. Özel Hesap Dönemine Sahip Olanlar
Kendisine özel hesap dönemi tayin edilmiş mükelleflerin,
aktiflerinde yer alan iktisadi kıymetlere ilişkin olarak
365 Sıra Numaralı Tebliğ ile ilan edilen yeni amortisman
sürelerini Tebliğin yayımlandığı tarihten sonraki ilk
geçici vergi döneminden itibaren dikkate almaları
gerekmektedir. Sözü edilen iktisadi kıymetler için geçmiş
hesap dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemine
ilişkin olarak önceki geçici vergi dönemlerinde ayrılmış
olan amortisman tutarları herhangi bir düzeltme işlemine
tabi tutulmayacaktır.
