68 SERİ
NO'LU KATMA DEĞER VERGİSİ MÜKELLEFLERİNİN ÖDEME
KAYDEDİCİ CİHAZLARI KULLANMALARI MECBURİYETİ HAKKINDA
KANUNLA İLGİLİ GENEL TEBLİĞ TASLAĞI
Kapsam
Katma
Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici
Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında 3100
sayılı Kanuna 15 Aralık 1984 tarih ve 18606 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. göre akaryakıt
pompaları ödeme kaydedici cihazlara bağlanan
istasyonlarda yapılan akaryakıt satışlarında
düzenlenecek ödeme kaydedici cihaz fişleri ve bu
fişlerin faturaya dönüştürülmesi ile ilgili işlemler
bu Tebliğin konusunu oluşturmaktadır. Bu Tebliğdeki
“akaryakıt” tabiri “LPG” yi de kapsamaktadır.
1-
Akaryakıt Pompalarına Bağlı Ödeme Kaydedici Cihazlar
Kullanılarak Verilen Fişlerin Fatura Yerine Geçen
Belge Olarak Kabul Edilmesi
Bilindiği üzere, 3100 sayılı Kanunla ilgili olarak
yayımlanan 58 Seri No.lu Genel Tebliğin 30 Kasım 2003
tarih ve 25302 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
1/d bölümünde, mükelleflerin ticari, zirai ve mesleki
faaliyetleriyle ilgili olarak satın aldıkları
akaryakıt bedeli karşılığında düzenlenecek ödeme
kaydedici cihaz fişlerinin gider belgesi olarak kabul
edilmesinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 10 Ocak
1961 tarih ve 10703 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanmıştır.
Mükerrer 257 nci maddesi ile Bakanlığımıza tanınan
yetkiye dayanılarak uygun görüldüğü açıklanmıştı.
Ancak,
akaryakıt pompalarının ödeme kaydedici cihazlara
bağlanması ile ilgili uygulamanın başlamasıyla
birlikte Bakanlığımıza intikal eden olaylardan,
pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak
suretiyle yapılan akaryakıt satışlarında ödeme
kaydedici cihazlardan otomatik olarak çıkan fişlerin
gider belgesi olarak kullanılmasında tereddütte
düşüldüğü, söz konusu fişler alınmakla beraber satış
tutarının fatura düzenleme haddini (2006 yılı için
520,00.-YTL.nı) aşmamasına rağmen araç sahip veya
sürücülerinin ödeme kaydedici cihaz fişi yerine fatura
verilmesinde ısrar ettikleri, bu durumun istasyon
işletmelerinde mükerrer belge düzenlenmesi nedeniyle
muhasebe kayıtlarının yapılmasında ve iptal edilen
belgelerin istendiğinde ibraz edilmek üzere
muhafazasında ilave iş yükü getirdiği ve zaman kaybına
neden olduğu anlaşılmıştır.
Bu
hususlar dikkate alınarak, uygulama birliğini sağlamak
amacıyla aşağıdaki açıklamaların yapılmasına gerek
duyulmuştur.
Vergi
Usul Kanununun Mükerrer 257 nci maddesinin 1 numaralı
bendinde; “Mükellef ve meslek grupları itibariyle
muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu Kanuna
göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara
ilaveten tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü
defter ve belgelerin mahiyet, şekil ve ihtiva etmesi
zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik
yapmaya; ...”, 3 numaralı bendinde ise “Tutulması ve
düzenlenmesi zorunlu defter, kayıt ve belgelerin mikro
film, mikro fiş veya elektronik bilgi ve kayıt
araçlarıyla yapılması veya bu kayıt ortamlarında
saklanması hususunda izin vermeye veya zorunluluk
getirmeye, ...” Maliye Bakanlığının yetkili olduğu
hükümleri bulunmaktadır.
Anılan hükümlerle Bakanlığımıza tanınan yetkiye
dayanılarak, bu Tebliğin yayımlandığı tarihten
itibaren, akaryakıt pompalarının bağlı olduğu ödeme
kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle otomatik
olarak düzenlenen fişlerin, fatura düzenleme tutarının
(2006 yılı için 520,00 YTL)
altında veya üstünde olsa dahi
“fatura
yerine
geçen belge”
olarak kabul edilmesi ve bu şekilde belgelenen
satışlar dolayısıyla nihai tüketiciler veya vergi
mükelleflerince yapılan fatura düzenleme taleplerinin
dikkate alınmaması uygun görülmüştür.
Buna göre, nihai tüketicilerin tüketim amacıyla,
mükellef olanların ise ticari, zirai ve mesleki
faaliyetleriyle ilgili olarak satın aldıkları
akaryakıt karşılığında düzenlenecek (üzerinde “TAŞIT
VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK”
ibaresi bulunanlar hariç) söz konusu ödeme kaydedici
cihaz fişleri, üzerinde yazılı tutar ne olursa olsun
fatura yerine geçen belge olarak kabul edilecek,
ayrıca faturaya dönüştürülmesi istenmeyecek ve yapılan
incelemeler ve kontroller sırasında bu fişleri gider
belgesi olarak kullananlardan fatura ibrazı talep
edilmeyecektir.
2-
Taşıt veya Müşteri Tanıma Sistemleri Kullanılarak veya
Özel Anlaşmalara Dayanılarak Yapılan Akaryakıt
Satışlarında Belge Düzeni
Akaryakıt istasyon işletmeleri veya dağıtım
şirketleri, bazı kamu kurumları veya özel firmalara,
işleriyle ilgili taşıtları için taşıt tanıma, müşteri
tanıma vb. sistemleri veya özel olarak geliştirilen
kartları kullanarak ya da özel anlaşmalara dayanarak
akaryakıt satabilmektedirler. Anılan akaryakıt
istasyonlarının bahse konu satışlarını aşağıdaki
açıklamalar çerçevesinde belgelendirmeleri de mümkün
bulunmaktadır.
Akaryakıt pompaları ödeme kaydedici cihazlara
bağlanmış olan istasyonlardan;
a)
Taşıt tanıma, müşteri tanıma vb. sistemler
kullanılarak (fiş üzerinde “TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA
SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi bulunan),
b)
Bazı kurumlar tarafından geliştirilen özel kartlar
kullanılarak (akıllı kart vb.)
c)
Taşıt tanıma, müşteri tanıma vb. sistemler olmaksızın
müşteriler ile akaryakıt dağıtım şirketleri veya
istasyon işletmecileri arasında yapılan özel
anlaşmalara dayanılarak ,
gerçekleştirilen (ve pompalara bağlı ödeme kaydedici
cihazlardan otomatik olarak çıkan fişlerle
belgelendirilen) ve
faturası mal teslimini müteakiben belirli periyotlarla
düzenlenen
akaryakıt satışlarına münhasır olmak üzere, bu
satışlara ilişkin faturanın (katma değer vergisi
açısından vergilendirme dönemi aşılmamak şartıyla)
onbeş gün içinde dağıtım şirketleri ve/veya akaryakıt
istasyon işletmelerince Vergi Usul Kanununa göre toplu
olarak düzenlenmesi uygun bulunmuştur.
Bu
şekilde akaryakıt satışı yapılan kişiler adına
düzenlenecek faturanın
her
iki nüshasının ekinde,
faturaya dönüştürülen fişlerin tarihi, numarası,
taşıtın plaka no.su, akaryakıt cinsi, miktarı ve
tutarı (“TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA
DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi olan fişlerin faturaya
dönüştürülmesinde, satış tarihi, taşıtın plako no.su,
satılan akaryakıtın cinsi, miktarı ve tutarı)
liste halinde
belirtilecektir. Akaryakıt istasyonu işletmeleri veya
dağıtım şirketleri bahse konu listeleri, faturanın
düzenlendiği tarih itibariyle hazırlayacaklar ve
kaşeleyip imzaladıktan sonra gerektiğinde ibraz
edilmek üzere ilgili faturayla birlikte muhafaza
edeceklerdir. Akaryakıt istasyonu işletmecileri
muhasebe kayıtlarında bu faturalarda yazılı miktar ve
tutarları esas alacaklardır.
Yukarıda belirtildiği şekilde faturası sonradan
düzenlenen akaryakıt satışlarına ait ödeme kaydedici
cihaz fişleri, akaryakıt istasyonu işletmelerince
üzerine “İPTAL” şerhi düşülerek iptal edilmek
suretiyle adına fatura düzenlenen kişi veya
kuruluşlara verilecektir. Bahse konu fişler, adına
fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlarca ilgili
faturaya eklenmek suretiyle saklanacaktır. Şu kadar
ki, üzerinde “TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ
FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi olan fişlerin üzerine
iptal şerhi düşülmesine ve bunların, adına fatura
düzenlenen kişi veya kuruluşlarca ilgili faturaya
eklenerek saklanmasına gerek bulunmamaktadır. Ödeme
kaydedici cihaz fişlerinin üzerine veya arkasına,
yapılacak ödemelere ilişkin olarak akaryakıt istasyonu
işletmelerince (veresiye, kredi vb.) kaşe veya
şerhlerin düşülmesi de mümkün bulunmaktadır.
Adına
fatura düzenlenen kişi ve kuruluşların söz konusu
belgeleri gider belgesi olarak kullanabilmeleri için
fatura üzerindeki tutar ile ekindeki iptal edilmiş
ödeme kaydedici cihaz fişlerinin toplam tutarının
birbirine eşit olması gerekmektedir. Ödeme kaydedici
cihaz fişlerinin toplam tutarının faturada yazılı
tutardan daha az olması halinde, adına fatura
düzenlenen kişi veya kuruluşlar muhasebe kayıtlarında
fişlerin toplam tutarını esas alacaklardır.
Akaryakıt istasyonlarından taşıt tanıma, müşteri
tanıma vb. sistemler kullanılarak veya özel anlaşmalar
çerçevesinde gerçekleştirilen, pompalara bağlı ödeme
kaydedici cihazlardan otomatik olarak çıkan fişlerle
belgelendirilen ve faturaları mal teslimini müteakiben
belirli periyotlarla düzenlenen satışlarla ilgili
olarak sözleşme dolayısıyla tahsil edilmesi gereken
“fiyat farkı” ile satış bedeli üzerinden yapılacak “iskontolar”,
sözleşmenin tarih ve sayısı da belirtilmek suretiyle (iskonto,
akaryakıt zammı vb. ibarelerle) fatura üzerinde
gösterilecektir. Faturaya ekli ödeme kaydedici cihaz
fişlerinin toplam tutarının (bir kısım fişlerin
muhafaza edilememesi nedeniyle) fiyat farkı ve iskonto
tutarlarının dahil edilmesinden önceki fatura
tutarından az olması durumunda, müşterinin muhasebe
kayıtlarında (ödeme kaydedici cihaz fişleri toplam
tutarı / fiyat farkı ve iskonto tutarları dahil
edilmeden önceki fatura tutarı) şeklinde bulunan
oranın, fiyat farkı ve iskonto tutarları dahil
edildikten sonraki fatura tutarına uygulanması
suretiyle hesaplanan tutar dikkate alınacaktır.
Bazı
kamu kurumları ve firmalar taşıt tanıma, müşteri
tanıma vb. sistemler kullanılarak veya özel anlaşmaya
dayanarak daha sonra alacakları akaryakıtın bedelini
peşin ödeyip faturasını düzenletmek şeklinde de
anlaşma yapabilmektedirler.
Bedeli
peşin ödenip faturası düzenlenmiş bulunan satışlarla
ilgili olarak bilahare taşıtlara yapılacak akaryakıt
teslimlerinde, pompalara bağlı ödeme kaydedici
cihazlardan otomatik olarak çıkacak fişlerin daha önce
düzenlenmiş bulunan faturalarla ilişkilendirilmesi
gerekmektedir. Buna göre akaryakıt istasyonu
işletmecileri, bedelini peşin tahsil ederek düzenlemiş
oldukları faturalara eklenmek üzere, her ayın sonu
itibariyle o ay içerisinde yapılan satışlara ait
fişlerin tarihi, numarası, taşıtın plaka no.su,
akaryakıtın cinsi ve miktarı ile tutarını gösteren
listeyi iki örnek olarak hazırlayacaklardır. Söz
konusu listeler akaryakıt istasyonu işletmelerince
imzalanıp kaşelendikten sonra bir örneği daha önce
düzenlenmiş bulunan faturanın istasyonda kalan
nüshasına eklenecek, diğer örneği de faturanın ilk
nüshasına eklenmek üzere alıcıya verilecektir.
Akaryakıt teslimi sırasında otomatik olarak çıkan
fişler bu tebliğin (2) numaralı bölümünde belirtildiği
şekilde akaryakıt istasyonu işletmelerince iptal
edilerek, adına fatura düzenlenen kişi veya
kuruluşlarca saklanacaktır.
Akaryakıt istasyonu işletmecileri ile alıcılar
arasındaki anlaşmanın, satılacak akaryakıtın miktarı
itibariyle yapıldığı hallerde, önceden düzenlenen
faturada yazılı tutar ile bu faturaya istinaden
yapılan akaryakıt teslimlerine ilişkin ödeme kaydedici
cihaz fişlerinde yazılı tutarların toplamı arasında
(akaryakıtın teslim edildiği tarihlerdeki birim
fiyatının farklı olması dolayısıyla) farklılık olması
durumunda, muhasebe kayıtlarında fatura üzerinde
yazılı tutar esas alınacaktır.
4-Tankerlerden Yapılan Akaryakıt Satışları
İstasyon dışında müşterinin istediği mahalde teslim
edilmek üzere tankerlerle taşınan veya taşıttırılan
akaryakıt satışlarında aşağıda belirtildiği şekilde
işlem yapılacaktır.
a)
Pompadan akaryakıt alınabilmesi için taşıtın plaka
numarasının veya alıcıya ilişkin bilgilerin ödeme
kaydedici cihaza girilmesi zorunlu olduğundan, tankere
dolum yapılırken satış yapılacak müşterilere ait plaka
no (plakası yoksa “PLAKASIZ” ifadesi yazılacaktır) ve
ad-soyad/unvan (unvan bilgilerinin kısaltılarak
yazılması mümkündür) bilgileri girilecek ve satılan
akaryakıtın cins miktar ve tutarlarını gösterecek
şekilde her bir müşteri için ayrı ayrı ödeme kaydedici
cihaz fişi düzenlenecektir.
b)
Ödeme kaydedici cihaz fişlerinde görülen müşterilerin
her biri için Vergi Usul Kanununa göre sevk irsaliyesi
düzenlenecek ve araçta bir örneği bulundurulacaktır.
c)
Düzenlenen ödeme kaydedici cihaz fişleri akaryakıtın
teslimi anında müşteriye verilecektir.
d)
Müşterinin ödeme kaydedici cihaz fişinde gösterilen
miktardan daha az akaryakıt alması halinde alınmayan
akaryakıtın karşılığı olarak;
-
Müşterinin gelir, kurumlar veya katma değer
vergisinden dolayı mükellefiyetinin bulunması halinde
müşteri tarafından akaryakıt istasyonu işletmecisi
adına iade amacıyla fatura (serbest meslek erbabı ise
serbest meslek makbuzu),
-
Müşterinin, gelir, kurumlar veya katma değer
vergisinden dolayı mükellefiyetinin bulunmaması
halinde ise akaryakıt istasyonu işletmecisi tarafından
Vergi Usul Kanununun 234 üncü maddesinde belirlenen
asgari bilgileri ve müşterinin imzasını içerecek
şekilde gider pusulası (gelir vergisi tevkifatı
yapılmaksızın),
düzenlenecektir.
Bu
şekilde düzenlenen fatura, serbest meslek makbuzu veya
gider pusulalarının üzerinde, ilgili ödeme kaydedici
cihaz fişinin tarih ve sayıları ile iade edilen
akaryakıta ilişkin katma değer vergisi de (satış
bedelinden ayrı olarak) gösterilecektir.
e)
Müşteriler tarafından alınmayan ve yukarıda
belirtildiği şekilde belgelenen akaryakıt, başkaca bir
işleme gerek kalmaksızın akaryakıt istasyonundaki
tanka boşaltılacaktır.
5-
Test ve Sevk Amaçlı Alımlar
Akaryakıt istasyonlarındaki pompalardan, taşıtlara
yapılan satışların dışında test ve sevk amaçlı
akaryakıt alımları da olabilmektedir. Pompalardan test
amaçlı bir alım olduğu takdirde fişin plaka bilgisi
bölümüne “TEST” ibaresi girilerek akaryakıt alımı
gerçekleştirilecek ve testin tamamlanmasını müteakip
alınan akaryakıt tanka boşaltılacaktır.
Aynı
mükellefin diğer istasyonları veya depolarına sevk
edilmek üzere pompalardan bir alım yapıldığı takdirde
fişin plaka bilgisi bölümüne “SEVK” ibaresi ile
birlikte taşımanın yapılacağı aracın plaka numarası ve
taşınacak yerin adı girilecektir. Pompalardan
gerçekleştirilecek sevk amaçlı alımlar, yalnızca
birden fazla istasyona veya depoya sahip akaryakıt
istasyonu işletmecilerinin bu depo veya istasyonları
arasında gerçekleştirecekleri sevkiyatlara yönelik
olarak yapılabilecek, bunun dışında pompalardan sevk
amaçlı herhangi bir çıkış yapılamayacaktır. Sevk
yapılacak yer için ayrıca Vergi Usul Kanununa göre
sevk irsaliyesi düzenlenecektir.
6-
Yanlış Plaka Numarası Girilmesi
Ödeme
kaydedici cihazların hafıza ünitelerinin silinemez ve
değiştirilemez özellikte olması sebebiyle pompalara
bağlı ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle
düzenlenen fişler üzerinde yer alan yanlış plaka
bilgilerinin cihaz üzerinden düzeltilmesi mümkün
bulunmamaktadır.
Bu
nedenle yanlış plaka bilgisi ihtiva eden ödeme
kaydedici cihaz fişlerinin düzeltilmesi için, hatalı
fiş iptal edilerek bunun yerine Vergi Usul Kanununa
göre fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Düzenlenecek
faturanın üzerinde iptal edilen ödeme kaydedici cihaz
fişinin tarih ve sayısı da yer alacaktır. Hatalı fiş
istendiğinde ibraz edilmek üzere akaryakıt istasyonu
işletmecisi tarafından faturanın ikinci nüshasına
eklenmek suretiyle saklanacak, söz konusu hatalı
işlemlerin sık olması veya tereddüt uyandırması
halinde ilgili mükellef hesapları incelemeye
alınacaktır. Şu kadar ki bahse konu düzeltme
taleplerinin Vergi Usul Kanununun 219 uncu maddesinde
hükme bağlanan kayıt nizamına ilişkin süreler
içerisinde yapılması ve bu süreler içinde yapılmayan
düzeltme taleplerinin dikkate alınmaması
gerekmektedir.
Yanlış
plaka numarası ihtiva eden ödeme kaydedici cihaz fişi
düzenlediği ve bunları yukarıda belirtildiği şekilde
düzeltmediği tespit edilen mükelleflere her bir tespit
için ayrı ayrı olmak ve mükellef grupları dikkate
alınmak suretiyle Vergi Usul Kanununun 352/II-7
maddesine göre ikinci derece usulsüzlük cezası
kesilecektir.
7-
Ödeme Kaydedici Cihazlardan “X “, “Z” ve “Mali Hafıza”
Raporlarının Alınması
Ödeme
Kaydedici cihazlardan teknik ve fonksiyonel
özelliklerinin gereği olarak “X”, “Z” ve “Mali Hafıza”
raporlarının alınması mümkün bulunmaktadır. Bu
raporlardan “X” raporunda gün içi, “Z” raporunda gün
sonu, “Mali Hafıza” raporunda ise geçmiş günlere dair
(günlük, aylık, yıllık veya belirli tarih aralıkları
itibariyle) bilgiler yeralmaktadır.
Akaryakıt pompalarına bağlı ödeme kaydedici
cihazlardan alınacak raporlar hakkında aşağıdaki
açıklamaların yapılması uygun görülmüştür.
- “Z”
raporları günlük kapanış raporu olup günlük hafızayı
sıfırlamakta ve toplam bilgileri mali hafızaya
atmaktadır. Her “Z” raporu mali hafızada yer işgal
ettiğinden günde birkaç defa “Z” raporu alınması, mali
hafızaların normalden çok önce dolması sonucunu
doğurmakta ve işletmelere ilave bir maliyet
getirmektedir.
Bu
nedenle “Z” raporlarının, günde bir defa (çalışma
saati sonu itibariyle) ve gece saat 24:00’e kadar
alınması esas olmakla birlikte, bu raporların devamlı
çalışan akaryakıt istasyonu işletmelerince tutarlılık
ilkeleri çerçevesinde saat 24:00’den sonra (sabah saat
09:00’u geçirmemek şartıyla) alınması da mümkün
bulunmaktadır. Bu şekilde saat 24:00 den sonra alınan
“Z” raporlarında yer alan hasılat, bir önceki günün
hasılatı olarak kayıtlara alınacaktır.
-
Pompacıların vardiya değişimi, işletme içi kontroller
veya benzeri sebeplerle gün içinde herhangi bir saatte
rapor alınması gereken durumlarda “X” raporu
alınacaktır. Bu raporlar bilgi amaçlı olup mali
hafızada yer işgal etmediğinden gün içinde birden
fazla alınmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak
vardiya değişiminin ertesi güne taşması halinde arada
“Z” raporu alınması gerekeceğinden ilki gün sonunda
“Z” raporu alınmadan hemen önce ikincisi vardiya
değişimi anında olmak üzere iki adet “X” raporu
alınması gerekmektedir.
-
Denetim amaçlı olarak geçmişe dair bilgi istenmesi
halinde ise mali hafıza raporu alınacaktır.
Söz
konusu raporların nasıl alınacağı cihazla birlikte
işletmelere teslim edilen ödeme kaydedici cihaz
kullanma kılavuzlarında yeralmaktadır.
