|
Türkiye Muhasebe Standartları Kurulundan:26.10.2005
İnşaat Sözleşmelerine İlişkin
Türkiye Muhasebe Standardı (TMS 11) Hakkında Tebliğ
Sıra No: 7
Amaç
Madde 1 —
Bu Tebliğin amacı; inşaat sözleşmelerine ilişkin 11
nolu Türkiye Muhasebe
Standardının yürürlüğe konulmasıdır.
Adı geçen Türkiye Muhasebe Standardı bu
Tebliğ ekinde yer almıştır.
Kapsam
Madde 2 —
İnşaat sözleşmelerine ilişkin Türkiye Muhasebe
Standardının kapsamı ekli TMS 11 metninde yer
almaktadır.
Hukuki Dayanak
Madde 3 —
Bu Tebliğ, 28/7/1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye
Piyasası Kanununun Ek-1 inci maddesi ile 24/2/2004
tarihli ve 2004/6924 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile
yürürlüğe giren Türkiye Muhasebe Standartları
Kurulunun Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (b) bendine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 —
Bu Tebliğde geçen;
TMSK ve Kurul: Türkiye Muhasebe
Standartları Kurulunu,
TMS: Türkiye Muhasebe Standartlarını,
ifade eder.
Yürürlük
Madde 5 —
Bu Tebliğ 31/12/2005 tarihinden sonra başlayan hesap
dönemleri için geçerli olmak üzere yayımlandığı
tarihte yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 6 —
Bu Tebliğ hükümlerini Türkiye Muhasebe Standartları
Kurulu yürütür.
Türkiye Muhasebe Standardı
(TMS 11)
İnşaat Sözleşmeleri
Amaç
Bu Standardın amacı inşaat sözleşmelerine
ilişkin gelir ve maliyetlerle ilgili muhasebe
uygulamasının açıklanmasıdır. İnşaat sözleşmelerine
konu olan işlerin özelliği gereği, sözleşme
kapsamındaki işin başlamasıyla tamamlanması farklı
hesap dönemlerine girmektedir. Bu nedenle inşaat
sözleşmelerine ilişkin muhasebe uygulamasındaki esas
konu, sözleşme kapsamında elde edilen gelir ve
maliyetlerin inşaat işinin gerçekleştirildiği hesap
dönemlerine dağıtılmasıdır. Bu Standart, sözleşme
gelir ve maliyetlerinin gelir tablosunda ne zaman
gelir ve gider olarak gösterilecekleri konusunda
Kavramsal Çerçeve’de belirtilen muhasebeleştirme
ilkelerini esas alır. Ayrıca Standart, anılan
ilkelerin uygulanmasına yönelik bir rehber
niteliğindedir.
Kapsam
1. Bu Standart yüklenici işletmelerin
finansal tablolarındaki
inşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesinde
uygulanır.
2. "—"
Tanımlar
3. Bu Standartta geçen terimlerin
anlamları aşağıdaki gibidir:
İnşaat sözleşmesi (sözleşme);
bir varlığın veya tasarım, teknoloji ve fonksiyon
ya da nihai amaç veya
kullanım açısından birbiriyle yakından ilişkili
ya da birbirine bağımlı
bir grup varlığın inşası için özel olarak yapılmış bir
sözleşmedir.
Sabit fiyatlı sözleşme;
Yüklenicinin sabit bir sözleşme fiyatını ( ihale
bedeli ) veya üretim birimi başına sabit bir tutarı (
birim fiyat ) kabul ettiği ancak belli koşullarda
maliyet güncelleştirmesine (eskalasyon)
konu olan inşaat sözleşmesidir.
Maliyet artı kâr sözleşmesi;
yükleniciye kabul edilebilir ya
da başka bir şekilde tanımlanmış maliyetler üzerine bu
maliyetlerin bir yüzdesi veya sabit bir tutar
eklenerek ödeme yapılan inşaat sözleşmesidir.
4. Bir inşaat sözleşmesi köprü, bina,
baraj, kanal, yol, gemi veya tünel gibi tek bir
varlığın inşası için yapılmış olabilir. İnşaat
sözleşmesi tasarım, teknoloji ve fonksiyon veya nihai
amaç ya da kullanım
açısından birbiriyle yakından ilişkili veya birbirine
bağımlı birden çok varlığın inşası ile ilgili de
olabilir. Bu tür sözleşme örnekleri rafineri inşaatı
ve diğer fabrika veya tesislerdeki karmaşık parçaların
inşasını içerir.
5. Bu Standardın amaçları çerçevesinde
inşaat sözleşmeleri aşağıdakileri kapsar:
a) bir varlığın inşasıyla doğrudan
ilişkili hizmetlerin verilmesine yönelik örneğin proje
yöneticileri ve mimarların hizmet sözleşmeleri; ve
b) varlıkların yıkım veya restorasyonu
ile varlıkların yıkımı sonrası çevre düzenlemesine
yönelik sözleşmeler.
6. İnşaat sözleşmeleri, bu Standart
kapsamında "sabit fiyat sözleşmeleri" ve "maliyet artı
kâr sözleşmeleri" olarak sınıflandırılır. Bazı inşaat
sözleşmeleri, örneğin maliyet artı kâr sözleşmesine
tavan fiyat konulması durumunda olduğu gibi, sabit
fiyatlı ve maliyet artı kâr sözleşmelerinin her
ikisinin de özelliklerini içerebilir. Böyle
durumlarda, yüklenici sözleşmeden kaynaklanan gelir ve
giderlerin ne zaman finansal
tablolara alınacağı konusunda 23 ve 24 numaralı
maddelerdeki tüm koşulları
gözönünde bulundurmalıdır.
İnşaat Sözleşmelerinin
Birleştirilmesi ve Bölümlenmesi
7. Bu Standart hükümleri her bir inşaat
sözleşmesine ayrı ayrı
uygulanır. Ancak bazı koşullarda, bir sözleşmenin ayrı
ayrı
belirlenebilen/tanımlanabilen bölümlerine veya (bir
sözleşme veya sözleşmeler grubunun özünü yansıtmak
amacıyla) bir sözleşmeler grubuna birlikte de
uygulanabilir.
8. Birden çok varlığı kapsayan bir
sözleşmede aşağıdaki durumlar mevcutsa her varlığın
inşaatı ayrı bir inşaat sözleşmesi olarak
değerlendirilir:
a) her bir varlık için ayrı teklif
verilmiş olması;
b) her bir varlığın ayrı bir müzakereye
konu olması ve yüklenici ile müşterinin sözleşmenin
her bir varlığa ilişkin kısmını kabul veya reddetme
hakkının olması; ve
c) her bir varlığın maliyetleri ve
gelirlerinin ayrı ayrı
belirlenebilmesi.
9. Bir veya birden çok müşteri ile
yapılmış olmasına bakılmaksızın, aşağıdaki durumlar
mevcutsa bir sözleşmeler grubu tek sözleşme olarak
nitelenir:
a) sözleşmeler grubunun tek bir paket
olarak birlikte müzakere edilmesi,
b) sözleşmelerin birbiriyle aslında genel
bir kâr marjına sahip tek bir projenin parçası
olarak, çok yakın ilişkili olması; ve
c)
sözleşmeler kapsamındaki işlerin aynı anda veya
birbirini izleyen bir sırada yapılması.
10. Bir sözleşme müşterinin seçimine
bağlı olarak ek bir varlığın inşaatını içerebileceği
gibi, ek bir varlık inşaatını içermek üzere
değiştirilebilir. Bu durumda, ek varlığın inşaatı
aşağıdaki koşullardan birinin varlığı durumunda ayrı
bir inşaat sözleşmesi olarak değerlendirilir:
a) varlığın orijinal sözleşmenin
kapsadığı varlık veya varlıklardan tasarım, teknoloji
veya fonksiyon açısından önemli farklılıklar
arzetmesi; veya
b) varlığın fiyatının orijinal sözleşme
bedeli dikkate alınmaksızın müzakere edilmesi.
Sözleşme Geliri
11. Sözleşme geliri aşağıdakileri içerir:
a) sözleşmede başlangıçta üzerinde
anlaşmaya varılmış bedel; ve
b) sözleşmeye konu
işdeki değişiklikler, ek ödeme talepleri ve
teşvik ödemelerinden:
i) gelir olarak sonuçlanması muhtemel
olanlar; ve
ii) güvenilir
biçimde ölçülebilenler.
12. Sözleşme geliri alınan veya alınacak
olan hakedişlerin gerçeğe
uygun değeri ile ölçülür. Sözleşme gelirinin ölçülmesi
gelecekteki olayların sonuçlarına bağlı çeşitli
belirsizliklerden etkilenir. Olaylar meydana geldikçe
ve belirsizlikler çözümlendikçe tahminlerin sık
sık gözden geçirilmesi
gerekir. Bu nedenle sözleşme geliri tutarı dönemden
döneme artabilir veya azalabilir. Örneğin:
a) yüklenici işletme ve müşteri sözleşme
tarihinden sonra sözleşme gelirini veya tazminat
haklarını artıran ya da
azaltan bir değişiklik üzerinde anlaşabilir;
b) sabit fiyat sözleşmesinde üzerinde
anlaşmaya varılmış gelir tutarı daha sonra maliyet
güncelleştirme (eskalasyon)
hükümleri nedeniyle artabilir,
c) yüklenici işletmenin sözleşmeye konu
işi zamanında tamamlamamasından kaynaklanan
yaptırımlar sonucu sözleşme geliri azalabilir; veya
d) eğer bir sabit fiyat sözleşmesi üretim
birimi başına sabit fiyat koşulunu taşıyorsa, birim
sayısı artırıldıkça sözleşme geliri de artar.
13. Değişiklik, sözleşme kapsamındaki
işle ilgili bir değişiklik yapmak üzere verilen
talimatı ifade eder. Değişiklik sözleşme gelirinde bir
artış veya azalışa yol açabilir. Varlığın
özellikleri veya tasarımındaki değişiklikler ve
sözleşme süresindeki değişmeler değişiklik
örnekleridir. Aşağıdaki durumlar mevcut olduğunda
değişiklik sözleşme gelirine dahil edilir:
a) müşterinin değişikliği ve
değişiklikten kaynaklanan gelir artışını onaylamasının
muhtemel olması; ve
b) gelir tutarının güvenilir biçimde
ölçülebilmesi.
14. Ek ödeme talepleri, yüklenicinin
müşteriden veya bir başka taraftan tahsil etmeyi talep
ettiği, sözleşme fiyatına dahil edilmemiş
maliyetlerdir. Ek ödeme talebi, örneğin, müşterinin
neden olduğu gecikmelerden, özelliklerdeki veya
tasarımdaki hatalardan ve sözleşmeye konu işte yapılan
ihtilaflı değişikliklerden ortaya çıkabilir. Ek ödeme
taleplerinden kaynaklanan gelir tutarlarının ölçülmesi
büyük ölçüde belirsizliğe konu olup, çoğu kez
müzakerelerin sonucuna dayanmaktadır. Bu nedenle ek
ödeme talepleri sözleşme gelirine ancak aşağıdaki
durumlar mevcutsa dahil edilir:
a) müzakerelerin müşterinin ek ödeme
talebini kabul etmesini muhtemel kılan olumlu bir
aşamaya ulaşması; ve
b) müşteri tarafından kabul edilmesi
muhtemel olan tutarın güvenilir biçimde ölçülebilmesi.
15. Teşvik ödemeleri, belirlenmiş başarı
standartlarına ulaşılması veya aşılması durumunda
yükleniciye ödenen ek tutarlardır. Örneğin sözleşmeye
konu işin süresinden önce tamamlanması durumunda,
sözleşme yükleniciye teşvik ödenmesini mümkün
kılabilir. Aşağıdaki durumlar mevcutsa teşvik
ödemeleri sözleşme gelirine dahil edilir:
a) sözleşmeye konu işin belirlenmiş
başarı standartlarına ulaşılmasını veya aşılmasını
muhtemel kılacak düzeyde ilerlemiş olması; ve
b) teşvik ödemesi tutarının güvenilir
biçimde ölçülebilmesi.
Sözleşme Maliyetleri
16. Sözleşme maliyetleri aşağıdakilerden
oluşur:
a) belli bir sözleşmeyle doğrudan
ilişkili maliyetler,
b) genel olarak sözleşmeye konu işle
ilişkisi kurulabilen ve sözleşmeye yüklenebilecek olan
maliyetler; ve
c)
sözleşme hükümlerine göre özellikle müşteriye
yüklenebilecek olan diğer maliyetler.
17. Belli bir sözleşmeyle doğrudan
ilişkili maliyetler aşağıdakileri kapsar:
a) gözetim dahil inşaat alanı işçilik
maliyetleri;
b) inşaatta kullanılan malzeme
maliyetleri;
c) inşaatta kullanılan tesis ve
makinelerin amortismanı;
d) tesis, makine ve malzemelerin inşaat
alanına getirilmesi ve buradan götürülmesi ile ilgili
taşıma maliyetleri;
e) tesis ve makine kiralama maliyetleri;
f) sözleşmeyle doğrudan ilişkili tasarım
ve teknik destek hizmeti maliyetleri;
g) tahmini garanti maliyetleri dahil
olmak üzere, garanti kapsamında yapılan işler ve büyük
onarımlara ilişkin öngörülen maliyetler; ve
h) üçüncü kişilerin ödeme talepleri.
Bu maliyetler; sözleşme gelirine dahil
edilmemiş, örneğin artık malzeme satışı ve sözleşmeye
konu işin bitiminde tesis ve teçhizatın elden
çıkarılmasıyla sağlanan gelirler gibi arızi gelirlerle
azaltılabilir.
18. Genel olarak sözleşme kapsamındaki
işle ilişkisi kurulabilen ve belli bir sözleşmeye
yüklenebilecek olan maliyetler aşağıdakileri içerir:
a) sigorta,
b) belli bir sözleşmeyle doğrudan
ilişkisi kurulamayan tasarım ve teknik destek hizmeti
maliyetleri; ve
c) inşaat genel giderleri.
Bu tür maliyetler, benzer özelliklere
sahip tüm maliyetlere tutarlı bir şekilde uygulanmak
üzere, makul ve sistematik yöntemler kullanılarak
dağıtılır. Dağıtım inşaat işinin normal düzeyi esas
alınarak yapılır. İnşaat genel giderleri inşaatta
çalışan personelin ücret bordrosunun hazırlanması ve
işleme tabi tutulması gibi maliyetleri içerir. Eğer
yüklenici işletme "TMS 23 Borçlanma Maliyetleri"
standardında uygulanabilirliği kabul edilmiş
alternatif yöntemi benimsemişse, genel olarak sözleşme
kapsamındaki işle ilişkisi kurulabilen ve belli
sözleşmelere yüklenebilecek olan maliyetler borçlanma
maliyetlerini de içerir.
19. Sözleşme hükümlerine göre özellikle
müşteriye yüklenebilecek olan maliyetler, sözleşmede
geri ödenebilecek giderler olarak tanımlanmış bazı
genel yönetim giderleriyle geliştirme maliyetlerini
içerebilir.
20. Sözleşmeye konu işle ilişkisi
kurulamayan veya bir sözleşmeye yüklenemeyen
maliyetler inşaat sözleşmesi maliyetleri dışında
bırakılır. Bu maliyetler aşağıdakileri içerir:
a) sözleşmede geri ödenecek gider olarak
belirtilmemiş genel yönetim giderleri;
b) satış maliyetleri;
c) sözleşmede geri ödenecek gider olarak
belirtilmemiş araştırma ve geliştirme maliyetleri; ve
d) belli bir sözleşme kapsamındaki
işlerde kullanılmayan atıl tesis ve teçhizat
amortismanı.
21. Sözleşme maliyetleri, bir sözleşmeye
taraf olunmasından sözleşmenin nihai olarak
tamamlanmasına kadar geçen sürede o sözleşmeye
yüklenebilecek olan maliyetleri içerir. Ancak bir
sözleşmeyle doğrudan ilişkilendirilebilen ve
sözleşmenin yapılabilmesi için katlanılmış maliyetler
de sözleşmenin yapılmasının muhtemel olması ve bu
maliyetlerin ayrı ayrı
belirlenip, güvenilir şekilde ölçülebilmesi durumunda
sözleşme maliyetlerinin bir parçası olarak kabul
edilir. Eğer sözleşmenin yapılabilmesi için
katlanılmış maliyetler yapıldıkları dönemde gider
olarak kaydedilmişse, sözleşmenin izleyen bir dönemde
yapılması halinde sözleşme maliyetlerine dahil
edilmezler.
Sözleşme Gelir ve Giderlerinin
Muhasebeleştirilmesi
22. Bir inşaat sözleşmesinin sonucu
güvenilir biçimde öngörülebiliyorsa, inşaata ilişkin
gelir ve maliyetler bilanço günü itibariyle sözleşmeye
konu işin tamamlanma aşaması esas alınarak, gelir ve
giderler olarak finansal
tablolara yansıtılır. İnşaat sözleşmesiyle ilgili
beklenen zararlar 36. madde doğrultusunda gider olarak
muhasebeleştirilir.
23. Sabit fiyatlı sözleşmede aşağıdaki
koşulların tamamı mevcutsa inşaat sözleşmesi sonucu
güvenilir biçimde tahmin edilebilir:
a) toplam sözleşme gelirinin güvenilir
biçimde ölçülebilmesi;
b) sözleşmeye ilişkin ekonomik yararların
işletmeye akışının muhtemel olması;
c) sözleşme konusu işin bitirilmesi için
gereken inşaat maliyetleri ile işin tamamlanma
aşamasının bilanço gününde güvenilir biçimde
belirlenebilmesi; ve
d) sözleşmeye yüklenebilecek inşaat
maliyetlerinin açıkça belirlenebilmesi ve güvenilir
biçimde ölçülebilir olması sonucu, katlanılan fiili
inşaat maliyetlerinin önceki tahminlerle
karşılaştırılabiliyor olması.
24. Maliyet artı kâr sözleşmesinde,
aşağıdaki koşulların tamamı mevcutsa inşaat sözleşmesi
sonucu güvenilir biçimde tahmin edilebilir:
a) sözleşmeye ilişkin ekonomik yararların
işletme tarafından elde edilmesinin muhtemel olması;
b) sözleşmeye yüklenebilecek inşaat
maliyetlerinin, geri tahsil edilebilir nitelikte olsun
veya olmasın, açıkça belirlenebilmesi ve güvenilir
biçimde ölçülebilmesi.
25. Finansal
tablolara yansıtılacak gelir ve giderlerin
belirlenmesinde sözleşmenin tamamlanma aşamasının baz
alınması "tamamlanma yüzdesi yöntemi" olarak
adlandırılır. Bu yöntemde sözleşme geliri, ulaşılan
tamamlanma aşamasına kadar katlanılan inşaat
maliyetiyle eşleştirilerek, bitirilen işle orantılı
gelir, gider ve kârın raporlanması sağlanır. Bu
yöntem, ilgili dönemde sözleşme kapsamındaki işin
aşaması ve işteki ilerleme konusunda yararlı bilgi
sağlar.
26. Tamamlanma yüzdesi yönteminde,
sözleşme geliri işin yapıldığı hesap dönemlerinin
gelir tablosunda gelir olarak gösterilir. Sözleşme
maliyetleri ait oldukları işin yapıldığı hesap
dönemlerinin gelir tablosunda gider olarak gösterilir.
Ancak, beklenen toplam sözleşme maliyetlerinin toplam
sözleşme gelirlerini aşacağı öngörülen kısmı 36. madde
doğrultusunda derhal gider olarak
finansal tablolara yansıtılır.
27. Bir yüklenici sözleşme kapsamında
gelecekte yapılacak işlere ilişkin maliyetlere
katlanmış olabilir. Bu tür sözleşme maliyetleri, geri
alınabileceklerinin muhtemel olması koşuluyla, bir
varlık olarak finansal
tablolara alınır. Bu maliyetler müşteriden olan
alacağı temsil eder ve "yapılmakta olan işler " olarak
sınıflandırılır.
28. Bir inşaat sözleşmesinin sonucu,
ancak sözleşmeyle ilgili ekonomik faydaların işletmeye
ait olmasının muhtemel olması durumunda güvenilir
biçimde tahmin edilebilir. Bununla beraber, daha önce
sözleşme geliri içinde gelir tablosunda yer almış bir
tutarın tahsil edilebilirliği konusunda bir
belirsizlik ortaya çıkması durumunda, tahsil
edilemeyen veya geri alınabilme olasılığı ortadan
kalkan bu tutarla ilgili olarak sözleşme gelirinde
düzeltilme yapılmaz, söz konusu tutar gider olarak
muhasebeleştirilir.
29. Bir yüklenici işletme aşağıdakileri
içeren bir sözleşme yapmışsa, güvenilir öngörülerde
bulunabileceği kabul edilir:
a) tarafların inşa edilecek varlığa
ilişkin yaptırıma bağlanmış hakları;
b) alışveriş konusu bedeller; ve
c) ödeme şekil ve koşulları.
Ayrıca yüklenici işletmenin etkin bir iç
finansal
bütçeleme ve raporlama
sistemine sahip olması gerekir. Yüklenici işletme,
inşaat işi ilerledikçe, inşaat gelir ve maliyet
tahminlerini gözden geçirir ve gerektiğinde
değiştirir. Bu tür değişikliklere gerek duyulması,
sözleşme sonucunun güvenilir biçimde tahmin
edilemediği anlamına gelmez.
30. Bir sözleşmenin tamamlanma aşaması
çeşitli yollarla belirlenebilir. Yüklenici işletme,
yapılan işi güvenilir biçimde ölçen yöntemi kullanır.
Sözleşmenin niteliğine bağlı olarak, bu yöntemler
aşağıdakileri içerebilir:
a) bugüne kadar yapılan işle ilgili
katlanılan sözleşme maliyetlerinin öngörülen toplam
inşaat maliyetlerine oranı;
b) yapılan işe ilişkin incelemeler; veya
c) sözleşmeye konu işin fiziki tamamlanma
oranı.
Müşteriden alınan avanslar ve
hakedişler genellikle
yapılan işi yansıtmaz.
31. Tamamlanma aşamasının hesaplanma
gününe kadar katlanılmış olan inşaat maliyetleri esas
alınarak belirlenmesi durumunda, hesaplama gününe
kadar katlanılan maliyetler içine yalnızca yapılan işi
yansıtan sözleşme maliyetleri dahil edilir. Dahil
edilmeyecek sözleşme maliyetlerine ilişkin örneklere
aşağıda yer verilmiştir:
a) özellikle sözleşme konusu iş için imal
edilen malzemeler hariç olmak üzere, sözleşme
kapsamında gelecekte yapılacak işlere ilişkin olarak
inşaat alanına teslim edilen veya kullanılmak üzere
ayrılmış ancak henüz kullanıma yönelik olarak
kurulmamış, kullanılmamış veya uygulanmamış malzeme
maliyetleri; ve
b) yapılan ikincil sözleşme gereği, henüz
iş yapılmadan taşeronlara yapılan ödemeler.
32. Bir inşaat sözleşmesinin sonucunun
güvenilir biçimde tahmin edilememesi durumunda:
a) sadece katlanılmış sözleşme
maliyetlerinin geri kazanılabilmesi muhtemel olan
kısmı kadar gelir kaydedilir; ve
b) sözleşme maliyetleri oluştukları
dönemin gideri olarak finansal
tablolara yansıtılır.
İnşaat sözleşmesine ilişkin bir zarar
beklentisi oluştuğu an beklenen zarar tutarı 36. madde
uyarınca doğrudan gider olarak kaydedilir.
33. Sözleşmenin başlangıç aşamalarında
sözleşme sonucunun güvenilir biçimde öngörülememesi
sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bununla beraber,
yüklenicinin katlandığı maliyetlerin tarafına ödenmesi
muhtemel olabilir. Bu nedenle sözleşme geliri ancak
katlanılmış maliyetlerden geri kazanılabilmesi
muhtemel olan kısım esas alınarak kaydedilir. Sözleşme
sonucu güvenilir biçimde tahmin edilemediğinden, kâr
tahakkuk ettirilmez. Ancak sözleşme sonucu güvenilir
biçimde tahmin edilememekle beraber, toplam sözleşme
maliyetlerinin toplam sözleşme gelirini aşması
muhtemel olabilir. Böyle durumlarda, toplam sözleşme
maliyetlerinin toplam sözleşme gelirini aşması
beklenen kısmı 36. madde uyarınca doğrudan gider
olarak finansal tablolara
yansıtılır.
34. Müşteriden geri kazanılabilme
olasılığı düşük olan sözleşme maliyetleri hemen gider
olarak muhasebeleştirilir. Müşteriden geri
kazanılabilme olasılığı düşük olan ve hemen gider
olarak muhasebeleştirilmesi gereken sözleşme
maliyetleri ile ilgili durumlara ilişkin örnek
sözleşmeler aşağıdakileri içerir:
a) geçerliliği konusunda ciddi kuşkular
bulunduğu için tam anlamıyla yürürlüğe konulamayanlar;
b) tamamlanması askıdaki bir dava veya
yasal düzenleme sonucuna bağlı olanlar,
c) istimlak veya kamulaştırılma olasılığı
bulunan mülklerle ilişkisi bulunanlar;
d) müşterinin yükümlülüklerini yerine
getirmesi mümkün olmayanlar; veya
e) yüklenicinin sözleşmeye konu işi
tamamlama olanağı bulunmayan, veya bu nedenle
sözleşmedeki yükümlülüklerini yerine getirmesi gereği
ortaya çıkanlar.
35. Sözleşme sonucunun güvenilir biçimde
tahmin edilmesini engelleyen belirsizliklerin ortadan
kalkması durumunda, inşaat sözleşmesine ilişkin gelir
ve giderler 32. madde yerine 22. madde uyarınca
muhasebeleştirilir.
Beklenen Zararların
Muhasebeleştirilmesi
36. Toplam sözleşme maliyetlerinin toplam
sözleşme gelirini aşması muhtemelse beklenen zarar
doğrudan gider olarak finansal
tablolara yansıtılır.
37. Böyle bir zarar tutarı
aşağıdakilerden bağımsız olarak saptanır:
a) sözleşme konusu işe başlanmış olsun
olmasın;
b) sözleşme konusu işin tamamlanma
aşaması; veya
c) 9. madde uyarınca ayrı bir inşaat
sözleşmesi olarak değerlendirilmeyen diğer
sözleşmelerden beklenen kâr tutarı.
Tahminlerdeki Değişiklikler
38. Tamamlanma yüzdesi yöntemi her hesap
döneminde sözleşme geliri ve sözleşme maliyetlerine
ilişkin cari tahminlere birikimli olarak uygulanır. Bu
nedenle, sözleşme geliri veya sözleşme maliyetlerine
ilişkin tahminlerdeki bir değişikliğin etkisi veya
sözleşme sonucuna ilişkin tahminlerdeki değişikliğin
etkisi, muhasebe tahminlerindeki bir değişiklik olarak
muhasebeleştirilir (bkz
TMS 8, Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerindeki
Değişiklikler ve Hatalar). Değiştirilen tahminler
değişikliğin yapıldığı dönemin gelir tablosuna
yansıtılan gelir ve gider tutarlarının belirlenmesinde
ve izleyen dönemlerde kullanılır.
Açıklama
39. Bir yüklenici işletme aşağıdaki
hususları açıklar:
a) dönem geliri olarak
finansal tablolara
yansıtılan sözleşme geliri tutarı;
b) dönem içinde kaydedilen sözleşme
gelirinin saptanmasında kullanılan yöntemler; ve
c) devam eden sözleşmelere konu işlerin
tamamlanma aşamasının saptanmasında kullanılan
yöntemler.
40. Bir işletme bilanço tarihinde devam
eden sözleşmelere ilişkin olarak aşağıdakilerden her
birini açıklamak durumundadır:
a) bilanço tarihine kadar katlanılan
maliyetler ile finansal
tablolara yansıtılan kârların (kaydedilmiş zararlar
düşüldükten sonra) toplam tutarı
b) alınan avansların tutarı; ve
c) hak edişler üzerinden teminat olarak
alıkonulan tutarları.
41. Hakedişler
üzerinden teminat olarak alıkonulan tutarlar, bu
tutarların ödenebilmesi için sözleşmede belirtilmiş
koşulların gereği yerine getirilene veya eksiklikler
giderilene kadar ödenmeyen
hakediş tutarlarıdır.
Hakedişler müşteri tarafından ödenmiş olsun
olmasın bir sözleşmeyle ilgili yapılan işlerin
faturalanmış tutarlarıdır. Alınan avanslar ise
yüklenici tarafından ilgili iş yapılmadan önce alınan
tutarlardır.
42. Bir işletme, sözleşmeye konu işle
ilgili;
a) müşterilerden olan brüt alacak
tutarını varlık; ve
b) müşterilere olan brüt yükümlülük
tutarını ise borç olarak göstermelidir.
43. Brüt alacak tutarı; katlanılan
maliyetler ve sonuç hesaplarına yansıtılmış kârlar
toplamından, sonuç hesaplarına yansıtılmış zararlar
düşüldükten sonra kalan tutarın, hak edişler toplamını
aştığı devam eden tüm sözleşmeler için;
a) katlanılan maliyetler artı sonuç
hesaplarına yansıtılmış kârlar tutarından;
b) sonuç hesaplarına yansıtılmış zararlar
ve hakedişler toplamı
düşülerek hesaplanan net tutardır.
44. Brüt yükümlülük tutarı; hak
edişlerin, katlanılan maliyetler ile sonuç hesaplarına
yansıtılmış kârlar toplamından, sonuç hesaplarına
yansıtılmış zararlar düşüldükten sonra kalan tutarı
aştığı devam eden tüm sözleşmeler için;
a) katlanılan maliyetler artı sonuç
hesaplarına yansıtılmış kârlar tutarından;
b) sonuç hesaplarına yansıtılmış zararlar
ve hakedişler toplamı
düşülerek hesaplanan net tutardır.
45. Bir işletme varsa koşullu yükümlülük
ve varlıklarını "TMS 37 Karşılıklar, Koşullu
Yükümlülükler ve Koşullu Varlıklar" standardına göre
açıklar. Koşullu yükümlülükler ve koşullu varlıklar
garanti kapsamında yapılan işler nedeniyle oluşan
maliyetler, ek ödeme talepleri, cezalar veya olası
zararlar gibi kalemlerden kaynaklanabilir.
Yürürlük Tarihi
46. Bu Standard, 31/12/2005 tarihinden
sonra başlayan hesap dönemlerinde uygulanmak üzere
yürürlüğe girer. |
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------