Murakıp, yeni
adıyla denetçiler, Anonim Şirketlerin, Umumi
Heyet (Genel Kurul), İdare Meclisi (Yönetim
Kurulu) Murakıp (Denetçi) olmak üzere üç
önemli organından birisidir. Murakıbın
görevi adı üstünde, Anonim Şirketin iş ve
işlemlerini denetlemektir. Murakıp, Denetçi
bir kişiden fazla ise kurul oluştururlar.
Murakıp bir kişi ise onun Türkiye
Cumhuriyeti vatandaşı olması, bir kişiden
fazla ise yani denetleme kurulu ise
yarısından bir fazlasının yine Türkiye
Cumhuriyeti Vatandaşı olması gerekir.
(TTK.Md.347) Anonim Şirketlerde Türk Ticaret
Kanununun 347.maddesi hükümlerine göre beş
kişiden fazla olmamak üzere bir veya daha
çok murakıp seçilebilir. Murakıp diğer bir
ifadeyle denetçi, Şirkette pay sahibi olan
veya pay sahibi olmayanlardan ilk defa bir
yıl için kuruluş genel kurulu tarafından,
sonra da genel kurul tarafından en fazla üç
yıl için seçilebilir.
Murakıplar,
idare meclisi azası olamayacağı gibi,
şirketin memuru veya çalışanı da olamazlar.
İdare Meclisi Azalarının, usul ve fürundan
(altsoy-üstsoy) biriyle eşi ve üçüncü
dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve
sıhri (Kayın) hısımları murakıplığa
seçilemezler yanlışlıkla seçilmişseler bile
derhal çekilmeye mecburdurlar.(TTK.Md.349)
Vazifeleri sona eren Murakıplar, Genel Kurul
Tarafından ibra edilmedikçe tekrar
Murakıplığa seçilemezler. Denetçiler, Genel
Kurul Tarafından her zaman azil olabilir ve
yerlerine Türk Ticaret Kanununda bahsedilen
vasıftaki kişileri Murakıp olarak atayabilir
ve pay sahipleri arasından seçilen
murakıplar azillerinden dolayı hiçbir
şekilde tazminat hakkına sahip değildirler.
(TTK.Md.350) Bir Murakıbın ölümü, çekilmesi
bir maniden dolayı vazifelerini yapamayacak
halde olması, iflası, hacir altına alınması
gibi nedenlerden görevlerinin sona ermesi ve
ağır hapis cezası ile veya sahtekarlık,
emniyeti suiistimal, hırsızlık,
dolandırıcılık suçlarından dolayı
mahkumiyeti halinde diğer murakıplar genel
kurulun ilk toplantısına kadar görev yapmak
üzere yerine birisini seçerler. Denetçi bir
kişiden olup ta, bu kurul şeklinde olmayan
murakıplıklar için geçerlidir, yukarıda
saydığımız nedenlerden her hangi birinin
oluşması halinde yerine diğer bir kimsenin
tayini gerekirse, bunu genel kurulun ilk
toplantısına kadar görev yapmak üzere, her
pay sahibinin veya yönetim kurulu
üyelerinden her birinin talebi üzerine
şirket merkezinin bulunduğu yer ticari
mahkemesi tayin eder.(TTK.Md.351)
Murakıpların, azil ve tayinleri idare
meclisi tarafından ticaret siciline tescil
ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde derhal
ilan ettirilir. (TTK.Md.352)
Türk Ticaret Kanunun
353.Maddesi Hükümlerine göre, Murakıpların
vazifeleri, şirketin iş ve muamelelerini
murakabe etmektir. Hususiyle murakıplar şu
vazifelerle mükelleftirler:
1.Şirketin idare meclisi
azaları ile iş birliği ederek bilançonun
tanzim şeklini tayin etmek;
2.Şirket muamelelerinden
bilgi edinmek ve lüzumlu kayıtların
intizamla tutulmasını sağlamak maksadıyla
hiç olmazsa altı ayda bir defa şirketin
defterlerini incelemek;
3.Üç aydan ziyade ara
verilmesi caiz olmamak üzere sık sık ve
ansızın şirket veznesini teftiş etmek;
4.En az ayda bir defa
şirketin defterini inceleyerek rehin veya
teminat yahut şirketin veznesinde hıfz
olunmak üzere emanet olarak teslim olunan
her nevi kıymetli evrakın mevcut olup
olmadığını inceleme ve kayıtlara tatbik
yapmak;
5.Esas mukavelede pay
sahiplerinin umumi heyet toplantılarına
iştirakleri için gerektiği bildirilen
şartların yerine getirilip getirilmediğini
incelemek;
6.Bütçe ve bilançoyu murakabe
etmek;
7.Tasfiye muamelelerine
nezaret etmek;
8.İdare meclisinin ihmali
halinde adi ve fevkalade olarak umumi heyeti
toplantıya davet etmek;
9.Umumi heyet toplantılarında
hazır bulunmak;
10.İdare meclisi azalarının
kanun ve esas mukavele hükümlerine tamamıyla
itaat eylemelerine nezaret etmek
şeklindedir.
Sağlıklı olması açısından ve
tecrübe edindiğimizden Murakıp seçerken
dikkat edilecek hususlar olarak, en önce
kurul olarak seçilmesi yani bir kişiden
fazla olması, şirketin iş ve işlemlerini
denetleyebilecek bilgi ve beceriye sahip
olması, en güzeli bağımsız denetçilerden
seçilmesi olarak sıralayabiliriz. Zaten,
yeni Türk Ticaret Kanunu Tasarısının
400.Maddesinde Murakıpların, Bağımsız
denetim kuruluşlarından, Yeminli Mali
Müşavir veya Mali Müşavir belgesine sahip
olan kişilerden seçilebileceği hususunda
atıfta bulunularak, çok önemli çağdaş bir
karara imza atılacaktır. Kaynak TTK.
