|
Altişveren
işyerinin bildirilmesi
Bilindiği üzere, altişverenler de işverendir. Çünkü
kendilerinin yönettiği işyerinde işçi çalıştırırlar.
Türkiye'de bir iktisadî faaliyet garibi gibi
değerlendirilebilecek olan altişverenler ya da
taşeronların asıl işyeri bünyesinde açtıkları ve asıl
işverenden iş alarak kendi işçilerini çalıştırdıkları
işyerlerini nasıl bildirecekler? Tek bildirim
uygulamasının başladığı Ağustos ayı başından beri sorula
gelen ve son günlerde dozu artan bu sorunun cevabı,
nasıl verilmeli?
Bu soruya “her işveren gibi işyeri bildirimi verirler”
diye cevap verip rahatlayamıyorsunuz. Öyle ya sözü belli
etmiyor mu? Bunlar, işveren değil, altişveren! Öyleyse
mutlaka bildirimi de farklıdır, hatta farklı olmalıdır
ve de öyle, değil mi?
Altişveren Yönetmeliği'nde yapılan tanıma göre, bir
işverenden, işyerinde yürütülen mal veya hizmet
üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir
bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik
nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan, bu iş
için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde
aldığı işte çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi yahut
tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar,
altişverendir. Ve asıl işveren - alt işveren ilişkisinin
kurulabilmesi için; a) Asıl işverenin işyerinde mal veya
hizmet üretimi işlerinde çalışan kendi işçileri de
bulunmalıdır, b) Altişverene verilen iş, işyerinde mal
veya hizmet üretiminin yardımcı işlerinden olmalıdır.
Asıl işin bölünerek alt işverene verilmesi durumunda
ise, verilen iş işletmenin ve işin gereği ile teknolojik
nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olmalıdır, c)
Altişveren, üstlendiği iş için görevlendirdiği
işçilerini sadece o işyerinde aldığı işte
çalıştırmalıdır, ç)Altişverene verilen iş, işyerinde
yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin bir iş
olmalı, asıl işe bağımlı ve asıl iş sürdüğü müddetçe
devam eden bir iş olmalıdır. d)Altişveren, daha önce o
işyerinde çalıştırılan bir kimse olmamalıdır. Ancak daha
önce o işyerinde çalıştırılan işçinin bilahare tüzel
kişi şirketin ya da adi ortaklığın hissedarı olması, alt
işveren ilişkisi kurmasına engel teşkil etmez.
Peki, sınaî üretim ve hizmet garibi bu altişverenler,
“işyerini bildirme” yükümlülüğünü nasıl yerine
getirecek? Bir işyerinde her ne suretle olursa olsun
asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulması, yeni bir
işyeri kurulması olarak değerlendirilecektir. Altişveren,
kendi işyeri için, her işyeri açan işveren gibi, 4857
sayılı İş Kanunu'nun 3'üncü maddesinin birinci fıkrası
hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür. Ve altişveren,
işyerinin tescili için şekli Bakanlıkça belirlenen
işyeri bildirgesi ile aşağıda belirtilen belgeleri ÇSGB
ilgili bölge müdürlüğüne verecektir. İşyeri bildirgesi
ile birlikte verilecek belgeleri şöylece
sıralayabiliriz. Yani “işyeri bildirgesi ile birlikte”,
a) Tüzel kişiler için Ticaret Sicil Gazetesi sureti, b)
İmza sirküleri, c) Altişverenlik sözleşmesi ve ekleri,
ÇSGB ilgili bölge müdürlüğüne verilecektir. Böylece
ilgili bölge müdürlüğünce, bildirimde bulunan
altişverenin işyeri tescil edilerek işyeri için bir
sicil numarası verilecektir. İşyeri bildirgesinde beyan
edilen bilgilerin ve eklenmesi gereken belgelerin eksik
veya gerçeğe aykırı olması hâlinde işyerinin tescili
yapılamayacaktır.
Yine Yönetmeliğe göre, Sosyal Güvenlik Kurumu
müfettişleri veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarının
denetim elemanlarınca işyerlerinde yapılan denetimlerde
ya da ihale makamları, ruhsata tabi işlerde (maden arama
ve işletme, inşaat, taş ocağı ve benzeri) ruhsatı veren
merciler (valilikler, kaymakamlıklar, belediyeler),
sosyal güvenlik il müdürlükleri, vergi daireleri de
kendi mevzuatları açısından yaptıkları işlemler
sırasında, işyerlerinin İş Kanunu'nun 3'üncü maddesine
göre ilgili bölge müdürlüğüne bildirimde bulunup
bulunmadığını kontrol edecekler. Bildirim yapmamış olan
işyerlerinin unvan ve adreslerini ilgili bölge
müdürlüğüne bir yazı ile en geç 15 gün içinde
bildirecekler. Denetim elemanlarınca veya kamu
kurumlarınca yapılan bildirimler dikkate alınarak bölge
müdürlüğünce İş Kanunu'nun 3'üncü maddesine göre gerekli
işlemler yapılacaktır.
Bu uygulama 01.08.2009 tarihine kadar böyleydi. Bu tarih
ve sonrasında yapılan altişveren işyeri bildirimleri
hakkında yapılacak işlem, tek bildirim belgelerinde
yeterince açıklanmamıştır. Bilindiği üzere, “Sosyal
Güvenlik Kurumuna Yapılan Sigortalı ve İşyeri
Bildirimlerinin Bazı Kurumlara Yapılması Gereken
Bildirimler Yerine Geçmesine Dair Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik”, tek bildirimin ilkelerini
belirlemiş; fakat daha önce özgün yönetmeliğiyle ayrık
yapı kurulmuş olan altişverenlik işyerleri hakkındaki
bildirim hususunda tek bildirim yönetmeliğinde,
“sigortalı ve işyeri bildirimlerinin Kuruma yapılma
zorunluluğu” başlıklı 8'inci maddesinde, 5953 sayılı
Kanunun 3'üncü maddesi, 2821 sayılı Sendikalar Kanununun
62'nci maddesi, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun
48'inci maddesi ve 4857 sayılı İş Kanununun 3'üncü
maddesi hükümleri uyarınca yapılması gereken sigortalı
ve işyeri bildirimlerinin Kuruma yapılacağı; Kuruma
bildirim tarihinin, ilgili kurumlara bildirim tarihi
sayılacağı ve 5510 s.K.'nun 8, 9 ve 11 inci maddelerine
göre işyeri, sigortalı ve altişverenler tarafından
işyerlerine ilişkin kuruma yapılan bildirimlerle tescil
işlemlerine esas belge ve eklerinin birer sureti SGK
tarafından 15 gün içinde Bakanlık, Bölge Müdürlükleri ve
İŞKUR'a gönderileceği ve ilgili kurumların da
mevzuatları uyarınca işlem yapacakları düzenlenmiştir.
Bu düzenlemelere rağmen uygulamada tereddütler
doğmuştur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
tarafından, konu hakkındaki uygulama tereddütlerini
giderecek ve işleyişi belirginleştirecek bir tebliğ
yayınlanmalı ve ayrıca detay açıklamalar da SGK
tarafından yayınlanacak genelgeyle yapmalıdır.
Tahsin Sınav
tsinav@yenisafak.com.tr
31.08.2009 |
