|
Yurtdışı
borçlanmasında neler değişti?
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), 2.1.2009 günü
'Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve
Değerlendirilmesi' konulu bir genelge yayımladı. Bu
genelge ile Sosyal Güvenlik Reformu kapsamındaki yeni
düzenlemelerin nasıl uygulanacağı belirlendi.
3201 sayılı kanunun 1. maddesinde yurtdışında geçen
sigortalılık süreleri, bu süreler arasında veya sonunda
her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile ev
kadını olarak geçen sürelerin değerlendirileceği
öngörülüyor. Bu maddede sigortalılık süresi, yurtdışı
borçlanması kapsamındaki sürenin bulunduğu ülke
mevzuatına göre ikamet süreleri hariç, çalışılmış ya da
çalışılmış süre olarak kabul edilen süreleridir.
Sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde
ayrı ayrı olmak kaydıyla bir yıla kadar olan yurtdışında
geçen işsizlik süreleri borçlandırılacaktır. İkamet
süreleri ve boşta geçen süreler de bu kapsamda
değerlendirilecek. Evli-bekar ayrımı yapılmaksızın
yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanma
talebinde bulunanların yurtdışında ev kadını olarak
geçen süreleri diledikleri kadarı borçlandırılabilecek.
Borçlandırılamayacak süreler
a) 18 yaşın doldurulmasından önce yurtdışında sigortalı,
işsiz ve ev kadını olarak geçen süreler,
b) Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk
vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurtdışında
sigortalı, işsizlik ve ev kadını olarak geçen süreler,
c) İkili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre kendilerine
kısmi aylık bağlanmış olanların yurtdışında geçen
sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitim
tarihinden sonraki işsizlik süreleri ve ev kadını olarak
geçen süreler,
ç) Sosyal güvenlik kanunlarına göre malullük, yaşlılık
ve ölüm sigortaları kapsamında geçen sürelerle çakışan
yurtdışı süreleri borçlandırılmayacaktır.
Borç miktarının tespiti ve tebliği
Borç miktarının tespitinde, dilekçenin SGK kayıtlarına
geçtiği tarih esas alınarak hesaplama yapılacaktır.
Hesaplanan borç ilgiliye tebliğ tarihinden itibaren 3 ay
içerisinde ödenmek durumundadır. Mesela, 1.1.2009
gününden 30.6.2009 gününe kadar asgari ücretin bir
günlük tutarı 22,2 lira olup borçlanma için başvuran
kişi bu rakam ile bu rakamın 6,5 katı olan 144,3 lira
arasında bir rakam seçecek ve seçtiği bu rakamın yüzde
32'si kadar para ödeyecektir. Alt sınır seçildiğinde
ödenecek günlük borçlanma tutarı, 7,1 lira iken en
yüksek günlük tutar ise 46,18 lira olacaktır.
Yurtdışı borçlanılan sürenin değerlendirilmesi
Yurtdışı borçlanması yapanın, Türkiye'de sigortalılık
hali varsa borçlanma talep tarihindeki en son
sigortalılık haline göre, sigortalılık yoksa 5510 sayılı
kanunun 4/B'si (Bağ-Kur) kapsamında geçmiş sigortalılık
süresi olarak kabul edileceğinden, borçlanma yapmadan
önce birkaç gün SSK'lı (4/A'lı) olarak çalışmak
menfaatinedir. Mesela, 8.5.2008 gününden sonra borçlanma
başvurusu ile Almanya'daki ev hanımlığı süresi
borçlanılacak ise ve Türkiye'de hiç çalışma yoksa bu
borçlanılan süre Bağ-Kur'lu gibi değerlendirilecek. Ama
birkaç gün SSK'lı çalışma varsa bu kere ev hanımlığı
yurtdışı borçlanma süresi bile SSK'lı gibi
değerlendirilecek.
Emekli olma şartları neler?
3201 sayılı kanunun 6. ve bağlı yönetmeliğin 13.
maddesine göre aylık tahsisi için yurda kesin dönülmüş
olması, tahakkuk ettirilen borcun tamamının ödenmesi,
aylığa hak kazanılmış durumda bulunulması ve SGK'ya
yazılı başvuru şart. Yurda kesin dönüş yapmak tabiri,
emekli olmak isteyenlerin yurtdışındaki çalışmalarının
sona ermesini, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da
sosyal yardım ödeneği almamaları durumunu ifade etmekte.
Borcun tamamının ödenmesi ibaresi ise emeklilik müracaat
tarihinden önce en az aylığa hak kazanmaya yetecek süre
karşılığı ödenen miktardır. SGK'ya yazılı başvuruda
bulunmak demek ise yurtdışında çalıştıkları işten
ayrıldıklarını, yurtdışında ikamete dayalı bir sosyal
sigorta ya da sosyal yardım ödeneğinin sona erdiğini
gösterir bir hizmet belgesi alınacak anlamındadır.
Vefat edenlerin yakınları da vefat eden için yurtdışı
borçlanması yaparak kendilerine dul-yetim aylığı
bağlatabileceklerdir. Bu hak sahiplerine aylık
bağlanabilmesi için yurda kesin dönüş zorunluluğu da
yok. Öte yandan, ölümün ne zaman olduğu da önemli.
1.10.2008 gününden önce ölenlerde borçlanma ile
dul-yetim aylığı için 900 gün yeterli iken, 1.10.2008
günü ve sonrasında vefat edenlerin yakınlarının 1.800
güne ihtiyacı var.
Yeni iş, aylık kesme sebebi
22.5.1985'ten sonra yurtdışı süresini borçlanarak aylık
bağlanan veya bağlanacak olanların aylığı, yurtdışında
çalışmaya başlamaları halinde kesilecek.
22.5.1985'ten sonra yurtdışı süreleri borçlanarak
bağlanan aylıklar, 6.7.2007'den sonra yurtdışında
ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım
ödeneği alınması halinde kesilecek. Fakat, 6.7.2007'den
önce yurtdışında ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da
sosyal yardım ödeneği almaya başlayıp ödeneklerini bu
tarihten itibaren de almayı sürdürenlerin ödeneği
kesilinceye kadar aylıkları kazanılmış hak olarak devam
edecek. Ancak bu kişilerin aylıkları, yurtdışında
yeniden ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal
yardım ödeneği almaya başlamaları halinde kesilecek.
Aylık bağlandıktan sonra 2008 Ekim ayı başından önce
Türkiye'de sosyal güvenlik kanunlarına tabi olarak
çalışmaya başlayanlar hakkında, sosyal güvenlik destek
primine ilişkin hükümler dahil olmak üzere ilgili sosyal
güvenlik kanununun öngördüğü hükümler uygulanacak.
Ancak, eski sosyal güvenlik kanunlarına göre 2008 yılı
Ekim ayı başı itibarıyla sosyal güvenlik destek primine
tabi tutulanlar aynı işlerine devam ettiği müddetçe
aylıkları kazanılmış hak olarak devam ettirilecek.
Ancak, bu işlerinden çıkıp ardından başka bir işe
girerlerse aylıkları kesilecek.
İster 2008 Ekim ayı başından önce ister sonra, 3201
sayılı kanuna göre aylık bağlanan ya da bağlanacak
olanların bu tarihten sonra 5510 sayılı kanuna göre
sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde
aylıkları, çalışmanın başladığı tarih itibarıyla
kesilecek.
Türkiye dışında altı aydan çok kalan, belge getirecek
3201 sayılı kanuna göre malullük, yaşlılık ve emekli
aylığı bağlanıp 6 aydan daha uzun süre yurtdışında
bulunanlar, dönüşlerinde yurtdışında çalışıp
çalışmadıklarını ve ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya
da sosyal yardım ödeneği alıp almadıklarını gösterir
belgeleri, 6 aylık sürenin dolduğu tarihten sonra 3 ay
içinde SGK'ya verecek. Bu süre içinde belge getirmeyenin
aylığı kesilecek. 3201 sayılı kanuna göre malullük,
yaşlılık ve emekli aylığı bağlananların 6 aydan daha
uzun süre ile yurtdışında bulunup bulunmadıkları, her
yıl Emniyet'ten alınacak kayıtla tespit edilecek.
Aylıkları durdurulanların kuruma ibraz edeceği
belgelerden ya da kurumca yapılacak araştırma sonucunda
yurtdışında;
a) Çalışmadıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya
da sosyal yardım ödeneği almadığı tespit edilenlerin
aylığı, durdurulduğu tarihten geçerli olmak üzere
ödenecek.
b) Çalıştıkları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da
sosyal yardım ödeneği aldığı tespit edilenlerin aylığı
kesildiği gibi yersiz yapıldığı tespit edilen ödemeler
de geri alınacak.
Ziya Perver
Zaman/10 Ocak 2009, Cumartesi
|
