|
Serbest bölgede çalışan ücretlilerde vergi istisnası
uygulamasının esasları
5 Şubat 2009 tarihli yazımızda
belirtildiği üzere, 25 Kasım 2008 tarihli Resmi
Gazete'de yayımlanan 5810 sayılı "Serbest Bölgeler
Kanunu ile Gümrük Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun" ile Serbest Bölgeler Kanunu'nun geçici 3.
maddesinde değişiklik yapılmıştı. Anılan değişiklik
uyarınca; serbest bölgelerde üretilen ürünlerin FOB
bedelinin en az % 85'ini yurtdışına ihraç eden
mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri
ücretler Avrupa Birliği'ne tam üyeliğin gerçekleştiği
tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar
gelir vergisinden müstesna olacaktır.
Dolayısıyla, serbest bölgede faaliyette bulunan tüm
mükellefler, 01 Ocak 2009 tarihinden itibaren, serbest
bölgede ürettikleri ürünlerin FOB bedelinin en az %
85'ini ihraç ederlerse, bunların istihdam ettikleri
personele ödeyecekleri ücretler vergiden istisna
olacaktır. Bu istisna, ihracat şartını devam
ettirdikleri müddetçe, 01 Ocak 2009 tarihinden Avrupa
Birliği'ne tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren
yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar sürecektir.
İhracat şartının sağlanıp sağlanılmadığına yıllık bazda
bakılacaktır. Dolayısıyla, eğer ihracat şartının
sağlanabileceği düşünülüyorsa, yılın ilk ayından
itibaren, ücretlerde vergi istisnası uygulanabilir.
Yıllık satış tutarı bu oranın altında kalan
mükelleflerden, zamanında tahsil edilmeyen vergiler,
cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte tahsil
edilecektir.
Anılan uygulamanın nasıl yapılacağı 12 Mart 2009 tarihli
Resmi Gazete'de yayımlanmış olan 1 seri numaralı ''3218
Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu Genel Tebliği''nde
oldukça ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Anılan
açıklamalara göre, uygulama esasları şöyle
özetlenebilir:
- Bölge içinde üretim faaliyetinde bulunan mükelleflerin
üretime ilişkin istihdam ettikleri tüm personele
ödedikleri ücretler gelir vergisinden istisna
edilecektir. Üretim faaliyeti ile birlikte başka
konularda da faaliyette bulunan mükelleflerin satış,
pazarlama, muhasebe, lojistik vb. departmanlarda çalışan
personelleri de istisna kapsamında değerlendirilecektir.
- Üretilen ürünlerin birim FOB bedeli, üretilen
mallardan satışı yapılanların satış tutarı toplamının
satılan ürün miktarına bölünmesiyle elde edilen tutar
olacaktır. Toplam FOB bedeli ise, üretilen ürünlerin
birim FOB bedeli ile toplam üretilen ürün miktarının
çarpılmasıyla elde edilen tutardır. Üretilen ürünlerin
aynı yıl içinde satılmaması durumunda, ortalama FOB
bedeli bulunacak ve buna göre toplam FOB bedeli tespit
edilecektir. Ortalama FOB bedeli ise birden fazla yıla
ait birim FOB bedellerinin ortalamasıdır.
- Serbest bölge içinde üretim yapan mükelleflerin
istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretlere gelir
vergisi istisnası uygulamasında, mükelleflerin bölgede
ürettikleri ürünlerin toplam FOB bedelinin en az %
85'ini yurt dışına ihraç etmeleri, yıllık satış
tutarının bu oranın altında olmaması gerekmektedir.
Serbest bölgede üretilen ürünler ile satın alınan
malların ihracının birlikte yapılması halinde, sadece
bölge içinde üretilen ürünlerin toplam FOB bedelinin en
az % 85'inin yurt dışına ihraç edilmesi kaydıyla
istisnadan yararlanılacaktır. Yurt dışı satışa ilişkin %
85 şartının gerçekleştirilmesinde, bölge içinden ve
Türkiye'den satın alınan mal bedelleri ile bölgeye ve
Türkiye'ye satılan mal bedelleri dikkate alınmayacaktır.
- İstisna uygulamasında, bölgede üretilen ürünlerin
kayıtları ile alınıp satılan mallara ilişkin kayıtlar
ayrı hesaplarda takip edilecektir. Üretimin yapıldığı ve
istisnanın uygulandığı yılda stokta kalan ürünlerin,
sonraki yıllarda toplam FOB bedeli bazında takip ve
tespiti gereklidir. Bunun için serbest bölgede üretim
yapan mükellefler, üretim yaptıkları yılda stoklarında
kalan ürünleri sonraki yıllarda satmaları durumunda,
üretimin yapıldığı yıla ilişkin FOB bedeli ile
satışların yapıldığı yıllardaki FOB bedeli dikkate
alınarak üretilen ürünlerin toplam FOB bedelini tespit
edeceklerdir. İhraç edilen ürünlerin toplam FOB
bedelinin üretilen ürünlerin toplam FOB bedeline oranı,
% 85 ve üzerinde gerçekleşmesi halinde istisnadan
yararlanılacak, aksi durumda istisnadan
yararlanılamayacaktır. Üretilen ve istisna uygulanan
ürünlerin sonraki yıllarda da üretiminin yapılması ve
yıllık olarak stok takibinde, ilk giren ilk çıkar
yöntemi uygulanacaktır.
- Serbest bölgede üretilen ve üretimin yapıldığı yıldan
sonraki yıl veya yıllarda bu ürünlerin toplam FOB
bedelinin % 85'inin yurt dışına ihraç edilmemesi
durumunda, üretimin yapıldığı yılda tahakkuk ettirilerek
tecil edilen gelir vergisi tevkifatı gecikme zammıyla
birlikte tahsil edilecektir. Ancak, daha sonra asgari %
85 ihracat şartının gerçekleştiği yılda gerekli
koşulların yerine getirilmesi halinde ilgili vergi
dairesi tarafından söz konusu işçi ücretlerine ilişkin
vergi, Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzeltme
işlemi yapılarak mükellefe ret ve iade edilecektir.
Tahsil edilen gecikme zammı ise iade konusu
olmayacaktır.
Vergi dairesine aylık ve yıllık olarak üretim ile
istihdam bildirimlerinin yapılması
Serbest bölgede faaliyette bulunan mükelleflerden üretim
faaliyetinde bulunanlar çalıştırdıkları tüm personele,
üretim faaliyetiyle birlikte başka faaliyetleri de
bulunanlar sadece üretim konusundaki faaliyetlerinde
çalışanlara ait ücretleri ve yararlanılan gelir vergisi
tevkifat tutarını, anılan tebliğin 1 nolu ekinde yer
alan ''Gelir Vergisi Tevkifat Tutarlarına İlişkin
Bildirim''i doldurarak, her aya ait muhtasar
beyannamenin verilme süresi içinde, e-beyanname şeklinde
beyannamelerini veriyorlar ise elektronik ortamda,
diğerleri ise kağıt ortamında yetkili vergi dairesine
vereceklerdir.
Öte yandan, yıl içinde gelir vergisi istisna
hükümlerinden yararlanmayan ve yıl sonunda istisna
şartlarını yerine getiren mükellefler, tebliğin 2 nolu
ekinde yer alan ''Gelir Vergisi Tevkifat Tutarları ile
İade Edilecek Tutarlara İlişkin Bildirim''i, Aralık
ayına ait muhtasar beyannamenin verilme süresi içinde
e-beyanname şeklinde beyannamelerini veriyorlar ise
elektronik ortamda, diğerleri kağıt ortamında yetkili
vergi dairesine vermeleri durumunda, istisna
uygulamasından yararlanabileceklerdir.
Muhtasar beyannamelerini üç aylık dönemler halinde veren
mükelleflerde ise, yukarıda belirtilen bildirimleri üçer
aylık muhtasar beyannamelerinin verilme süresi içinde
vereceklerdir.
Muhtasar beyannamenin verilmesi ve tecil-terkin
uygulaması
İstisna kapsamında değerlendirilen ücretler üzerinden
hesaplanan gelir vergisi, muhtasar beyanname ile genel
hükümlere uygun olarak beyan edilecektir.
3218 sayılı kanun kapsamında istisna edilecek tutar,
Ek:1'de yer alan ''Gelir Vergisi Tevkifat Tutarlarına
İlişkin Bildirim''in ''İstisna edilecek tutara ilişkin
bilgiler'' Tablosunun (g) sütununda gösterilecektir. Bu
sütunda yer alan tutar, Muhtasar Beyannamenin ''TABLO-2
Tahakkuka Esas İcmal Cetveli'' bölümünün ''3/b- Tecil
Edilecek Tutar'' satırına aktarılacak ve vergi
dairesince bu tutarlar tarh ve tahakkuk ettirilerek
tecil edilecektir.
İstisna uygulamasından yararlanan mükelleflerin yurt
dışı ihracat tutarının toplam satış tutarına oranı, % 85
veya üzerinde gerçekleştiğinin YMM faaliyet raporu ile
tespit edilmesi halinde, vergi dairesince tecil edilen
vergi terkin edilecektir.
Öte yandan, serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunan
işletmelerde çalıştırılan ve yıl içinde gelir vergisi
tevkifatı yapılmış olan işçi ücretleri de, işverenin yıl
sonu itibarıyla ürettikleri ürünlerin % 85'ini yurt
dışına ihraç etme şartını gerçekleştirmesi halinde,
gelir vergisi istisnasından yararlanılabilecektir.
Bu işverenler, Ek:2'de yer alan Bildirimi, Aralık ayına
ait muhtasar beyannamenin verilme süresi içinde ilgili
vergi dairesine vereceklerdir. Bunun üzerine, yıl içinde
verilen muhtasar beyannameler üzerinden hesaplanan ve
ödenen ücretlere ilişkin gelir vergisi tevkifat
tutarları, bu tebliğle belirlenen koşullarla ilgili
vergi dairesi tarafından Vergi Usul Kanunu hükümlerine
göre düzeltme işlemi yapılarak mükellefe red ve iade
edilecektir.
İstisna uygulamasında özellik gösteren hususlar
- Bölge içinde faaliyette bulunan mükelleflerden yıl
içinde faaliyetine son verenlerin söz konusu istisnadan
yararlanıp yararlanamayacaklarının tespitinde,
faaliyette bulunulan süreye ait üretim ve satış tutarı
esas alınacaktır.
- Gelir vergisinden istisna edilen ücretlerde üst sınır
bulunmadığından, ücretler üzerinden hesaplanan vergi
tutarının tamamı istisna edilecektir.
- Birden fazla konuda (üretim, mal satışı vs.)
faaliyette bulunmak üzere izin alınması halinde, sadece
üretim faaliyetinin yürütüldüğü işyerleri itibarıyla
Sosyal Güvenlik Kurumu'na (Devredilen Sosyal Sigortalar
Kurumu) verilen aylık prim ve hizmet belgesinde yer alan
işçilere ilişkin ücretler üzerinden söz konusu istisna
uygulanacaktır.
- Yurt içinden serbest bölgeye fason imalat kapsamında
getirilen veya dahilde işleme rejimi kapsamında yurt
dışından bölgeye getirilen maddelerin bölge içinde
çeşitli işlemlere tabi tutulduktan sonra ülke içine geri
gönderilen veya bu ürünlerden yurt dışına ihraç edilen
ürün bedelleri, % 85 ihracat tutarının hesaplanmasında
dikkate alınmayacaktır. Bölgedeki işletmelerin fason
imalat yanında ayrıca bölge içinde üretim ve ihracat
yapmaları durumunda ise, kanunda belirtilen şartları
taşıyıp taşımadıklarının tespitinde fason imalat dışında
üretim yapılan ve ihraç edilen ürün bedelleri dikkate
alınacaktır.
- Serbest bölge dışında üretilerek bölgeye getirilen ve
bölgede sadece paketleme ve ambalajlama gibi bir takım
işlemlere tabi tutulan ürünlerin daha sonra serbest
bölgeden yurt dışına ihraç edilmesinde, ürün esas olarak
bölge içinde üretilmediğinden, söz konusu ürünle ilgili
olarak istisna hükümleri uygulanmayacaktır.
- Serbest bölgede faaliyette bulunmak üzere 06/02/2004
tarihinden önce veya sonra ruhsat alan mükelleflerden bu
tebliğde belirtilen şartları yerine getirenler de
istisnadan yararlanacaklardır.
- Birden fazla takvim yılında tamamlanan imalat
işlerinde, imalatın tamamlanıp satışın yapıldığı yılda
ürün toplam FOB bedelinin % 85'ini yurt dışına ihraç
eden mükelleflerin, imalat süresi içinde istihdam
ettikleri personel ücretlerine istisna uygulanacaktır.
- Yurt dışına ihraç edilen ürünlerin toplam FOB
bedelinin tespitinde, satışa ilişkin belgenin yasal
defterlere kayıt edildiği tarihteki T.C. Merkez
Bankası'nca ilan edilen döviz alış kurları esas
alınacaktır.
- İstisna şartlarının ihlal edilmesi halinde, yıl içinde
işten ayrılan personel dahil uygulanan gelir vergisi
tevkifat istisnası nedeniyle tecil edilen vergiler
cezasız olarak, gecikme zammıyla birlikte işverenden
tahsil edilecektir.
- İstisna uygulamasında, asgari geçim indirimi mahsup
edilerek kalan tutar tecile konu olacaktır. Bu nedenle,
asgari geçim indirimi tebliğin 1 nolu ekinde yer alan
bildirimin asgari geçim indirimine ilişkin satırında
gösterilecek ve muhtasar beyannamenin ilgili sütununa
aktarılacaktır.
Akif AKARCA
Dünya/30.04.2009 |
