|
VERGİYİ DOĞURAN OLAY
Çağdaş Türkiye
Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte devlet ve toplum
yapısını düzene koyan kanunlar yeniden düzenlenmiş ve
bunlar düzenlenirken o dönemin en çağdaş kanunları örnek
alınmıştır. Örneğin Medeni Kanunumuz düzenlenirken
İsviçre örnek alınırken, vergi kanunlarımız ise o
dönemin en çağdaş vergi kanunlarına sahip ülke olan
Almanya örnek alınmıştır.
Vergi kanunları oluşturulurken bazı kriterler konmuş ve
bunlar olmadan vergi kanunlarının geçerliliğinin
olmayacağı belirtilmiştir. Vergi kanunlarının taşıması
gereken asgari şartlar şunlardır;
• Verginin konusu
• Verginin oranı
• Vergiyi doğuran olay
• Muafiyet ve istisnaları
• Yürürlüğe giriş tarihi.
Vergi usul kanununda vergiyi doğuran olay 19. madde de
açıklamış ve bize şöyle demiştir;
“Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları
olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar.
Vergi alacağı mükellef bakımından vergi borcunu teşkil
eder.” Bir başka deyişle vergiyi doğuran olayın meydana
gelmesiyle birlikte devletin vergi alacağıda meydana
gelir. Vergiyi doğuran olay bu bakıma devlet için çok
önemlidir ve üzerinde hassasiyetle durulan bir konudur.
Ülkemizde her verginin bir konusu bulunmaktadır.
Bunların örneklerini kısaca şöyle görebiliriz; Gelir
üzerinden alınan vergilerde “Gelir”, Harcamalar
üzerinden alınan vergilerde “harcamaya konu olan mal”,
Servet üzerinden alınan vergilerde ise “Servete konu
olan değerler”’ dir.
Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Vergiyi doğuran olay
Türk Vergi sisteminde gelir üzerinden alınan vergiler
Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi’dir. Ülkemizde
uygulanan Gelir Vergisi Kanun’unda 7 adet gelir unsuru
mevcuttur. Bunlardan ticari kazanç ve zirai kazanç
tahakkuk esasına bağlanmış, Serbest Meslek Kazancı ve
Gayrı Menkul Sermaye iradı gibi kazanç unsurları ise
tahsil esasına bağlanmıştır. Dolayısıyla ticari ve zirai
kazança vergiyi doğuran olay paranın ödenip ödenmemesine
değil, gelir meydana gelip gelmemesine bakılır. Diğer
kazanç unsurlarında ise tahsil esası geçerli olup
bunların elde edilmesi esnasında vergiyi doğuran olay
gerçekleşecektir.
Katma Değer Vergisinde Vergiyi Doğuran Olay
Katma Değer Vergisinde verginin konusu “mal ve hizmet
teslimi”dir. Zira Katma Değer Vergisi Kanun’ una göre
“Yurt içinde yapılan her türlü mal ve hizmet teslimi
Katma Değer Vergisi’ ne tabidir” denmektedir. Katma
Değer Vergisi ülkemizde harcamalar üzerinden alınan
vergilerdendir ve her türlü harcama durumunda Katma
Değer Vergisi doğacaktır.
Damga Vergisinde Vergiyi Doğuran Olay
Vergiye tabi kâğıtların düzenlenmesi, damga vergisinde
vergiyi doğuran olaydır. Damga vergisinin doğabilmesi
için düzenlenmiş bir kâğıdın varlığı gerekmektedir.
Başka bir ifadeyle vergiyi doğuran olay işlemin varlığı
değil, işleme ilişkin kâğıdın düzenlenmesidir. Bir
nüshadan fazla olarak düzenlenen kâğıtların varlığı
halinde her bir nüshanın düzenlenmesiyle yeni bir
vergiyi doğuran olay ortaya çıkmış olur. Ancak kâğıt
üzerinde birden fazla imza bulunması halinde vergi bir
defa alınır. Başka bir deyişle imza adedine göre vergi
alınmaz.
Veraset ve İntikal Vergisinde Vergiyi doğuran olay
Veraset ve İntikal vergisinde vergiyi doğuran olay
karşılıksız iktisaplardır. Veraset yoluyla mal intikali,
bir kişinin ölümüne, gaipliğine veya ölüm karinesine
göre mal varlığının başka birine geçmesidir. Veraset
dışındaki yollarla mal intikali ise sağlar arasında bir
kişinin diğerine karşılıksız (ivazsız) mal intikal
ettirmesidir. Bu durumlar sonucunda karşılık vermeden
zenginleşen kişi verginin mükellefidir.
Emlak Vergisinde Vergiyi doğuran olay
Emlak vergisinde vergiyi doğuran olay, emlaka sahip
olma, emlak üzerinde intifa hakkının kurulması veya
emlakın kullanılmasıdır.
Motorlu Taşıtlar Vergisinde Vergiyi doğuran olay
Bu vergide vergiyi doğuran olay, taşıtların gerçek veya
tüzel kişiler adına ilgili trafik, belediye, liman veya
sivil havacılık siciline kayıt ve tescil ettirilmesidir.
Dolayısıyla kayıt ve tescil işlemi yapılmadıkça motorlu
taşıtlar vergisi doğmamış olur
Sonuç olarak vergiyi doğuran olay vergilendirme
işlemlerinin ilk aşamasıdır. Vergilendirme bir süreçtir
ve vergiyi doğuran olayın doğru tespit edilmesi
gerekmektedir. Çünkü devletin vergi alacağını alması,
zaman aşımı, tahsilat gibi bir çok vergilendirme
adımının ilk aşaması vergiyi doğuran olayla karşımıza
çıkmaktadır.
AYTAÇ ACARDAĞ
SMMM STAJYERİ
Lüleburgaz Hürfikir Gazetesi
Ekonomi Yazarı /
Kırklareli
aytacacardag@hotmail.com
21.07.2008
-Yazarın diğer makaleleri;
-ÇALIŞMA
YAŞAMINDA İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖNEMİ
-Sponsorluk
Harcamaları
-İSKONTOLARIN KDV AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ
|
