|
Amme alacağının cebren
tahsili
GİRİŞ:
Vergi Usul Kanunun 8. Maddesine Göre
Mükellef :Vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu
terettüb eden gerçek veya tüzel kişidir. Vergi sorumlusu
, verginin ödenmesi bakımından, alacaklı vergi dairesine
karşı muhatap olan kişidir.Yine Vergi Usul Kanunun 11
.Maddesine göre Yaptıkları veya yapacakları ödemelerden
vergi kesmeye mecbur olanlar, verginin tam olarak
kesilip ödenmesinden ve bununla ilgili diğer ödevleri
yerine getirmekten sorumludurlar.Mal alım ve satımı ve
hizmet ifası dolayısiyla vergi kesintisi yapmak ve vergi
dairesine yatırmak zorunda olanların, bu yükümlülükleri
yerine getirmemeleri halinde verginin ödenmesinden, alım
satıma taraf olanlar ile hizmetten yararlananlar,
aralarında zımmen dahi olsa itibat olduğu tespit
olunanlar müteselsilen sorumludurlar.Denilmektedir.
AÇIKLAMA
1-Cebren Tahsil Şekilleri
Amme alacakları Kanunun 54. Maddesine göre Ödeme müddeti
içinde ödenmeyen amme alacağı tahsil dairesince cebren
tahsil olunur. Denilmekte olup, bu işlemler ise şu
şekillerde yapılmaktadır.
1. Amme borçlusu tahsil dairesine teminat göstermişse,
teminatın paraya çevrilmesi yahut kefilin takibi,
2. Amme borçlusunun borcuna yetecek miktardaki
mallarının haczedilerek paraya çevrilmesi,
3. Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlunun
iflasının istenmesi.
2-Ödeme Emri
Borcunu vadesinde ödemeyenlere, 7 gün içinde borçlarını
ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumu bir
"ödeme emri" ile tebliğ olunur.
Ödeme emrinde borcun asıl ve ferilerinin mahiyet ve
miktarları, nereye ödeneceği, müddetinde ödemediği veya
mal bildiriminde bulunmadığı takdirde borcun cebren
tahsil ve borçlunun mal bildiriminde bulununcaya kadar
üç ayı geçmemek üzere hapis ile tazyik olunacağı,
gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğu takdirde hapis ile
cezalandırılacağı kayıtlı bulunur. Ayrıca, borçlunun
114'üncü maddedeki vazifeleri ve bu vazifeleri yerine
getirmediği takdirde hakkında tatbik edilecek olan ceza
bu ödeme emrinde kendisine bildirilir.
Belediye hududu dışındaki köylerde bulunan borçlulara
ödeme emirleri muhtarlıkça tebliğ olunur. Ödeme
emirlerinin muhtarlığa tevdii tarihinden itibaren 15 gün
içinde tebligat yapılmadığı takdirde ödeme emirleri
tebliğ edilmemiş olan borçluların isimleri ödeme emri
hüküm ve mahiyetindeki bir "ödeme cetveline" alınarak
borçlular borçlarını ödemeye ve mal bildiriminde
bulunmaya çağrılırlar. Ödeme cetveli köy ihtiyar kurulu
kapısına bir örneği de köyde herkesin görebileceği umumi
bir mahalle 10 gün müddetle asılmak suretiyle tebliğ
olunur. Cetvel asılırken ve indirilirken keyfiyet
muhtarlıkça zabıt varakasıyla tespit edilir. Cebren
tahsil ve takip ödeme emrinin tebliği veya ödeme
cetvelinin indirilmesi tarihinde başlamış olur. Borcunu
vadesinde ödemeyenlere ait malları elinde bulunduran
üçüncü şahıslardan bu malları 7 gün içinde bildirmeleri
istenir.
3-Teminatlı Alacaklarda Takip:
Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan amme alacağı
vadesinde ödenmediği takdirde, borcun 7 gün içinde
ödenmesi, aksi halde teminatın paraya çevrileceği veya
diğer şekillerle cebren tahsile devam olunacağı borçluya
bildirilir. 7 gün içinde borç ödenmediği takdirde
teminat bu kanun hükümlerine göre paraya çevrilerek amme
alacağı tahsil edilir. Kefil ve yabancı veya kurumların
mümesilleri bu kanun hükümlerine göre ve aynen asıl
borçluların tabi tutuldukları usullerle takip olunur.
4-Ödeme emrine itiraz
Kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahıs, böyle bir
borcu olmadığı veya kısmen ödediği veya zamanaşımına
uğradığı hakkında tebliğ tarihinden itibaren 7 gün
içinde alacaklı tahsil dairesine ait itiraz işlerine
bakan vergi itiraz komisyonu nezdinde itirazda
bulunabilir. Borcun bir kısmına itiraz eden borçlunun o
kısmın cihet ve miktarını açıkça göstermesi lazımdır,
aksi halde itiraz edilmemiş sayılır.
İtirazda bulunan borçlu bu kanuna göre teminat
gösterdiği takdirde takip muamelesi itirazlı borç
miktarı için ve itiraz komisyonunca bu hususta karar
verilinceye kadar durdurulur.
İtiraz komisyonu bu itirazları en geç 7 gün içinde
karara bağlamak mecburiyetindedir.
İtirazında tamamen veya kısmen haksız çıkan borçludan,
hakkındaki itirazın reddolunduğu miktardaki amme alacağı
% 10 zamla tahsil edilir.
İtiraz komisyonlarının bu konudaki kararları kesindir.
Borcun tamamına bu madde gereğince vaki itirazların
tamamen veya kısmen reddi halinde, borçlu ret kararının
kendisine tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde mal
bildiriminde bulunmak mecburiyetindedir.
Borcun bir kısmına karşı bu madde gereğince vaki
itirazlar mal bildiriminde bulunma müddetini uzatamaz.
4-Mal bildirimi
Mal bildirimi, borçlunun gerek kendisinde, gerekse
üçüncü şahıslar elinde bulunan mal, alacak ve
haklarından borcuna yetecek miktarın, nev'ini,
mahiyetini, vasfını, değerini ve her türlü gelirlerini
veya haczi kabil mal veya geliri bulunmadığını ve
yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran
borcunu ne suretle ödeyebileceğini yazı ile veya sözle
tahsil dairesine bildirmesidir. Köylerde mal bildirimi
Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilecek vergiler
dışında kalan amme borçları için köy muhtarlığına da
yapılabilir. Sözle bildirim halinde keyfiyet bir zabıtla
tespit edilir. Her iki halde bildirimin yapıldığına dair
amme borçlusuna pulsuz makbuz verilir. Kendisine ödeme
emri tebliğ edilen borçlu, 7 günlük müddet içinde
borcunu ödemediği ve mal bildiriminde de bulunmadığı
takdirde mal bildirimde bulununcaya kadar bir defaya
mahsus olmak ve üç ayı geçmemek üzere hapisle tazyik
olunur. Hapisle tazyik kararı, ödeme emrinin tebliğini
ve 7 günlük müddetin bitmesini müteakip tahsil
dairesinin yazılı talebi üzerine icra tetkik mercii
hakimi tarafından verilir. Köylerde mal bildirimi Maliye
Bakanlığınca tespit ve ilan edilecek vergiler dışında
kalan amme borçları için köy muhtarlığına da
yapılabilir. Sözle bildirim halinde keyfiyet bir zabıtla
tespit edilir. Her iki halde bildirimin yapıldığına dair
amme borçlusuna pulsuz makbuz verilir. Mal bildiriminde
, malı olmadığını gösteren veyahut borca yetecek kadar
mal göstermemiş olan borçlu, sonradan edindiği malları
ve gelirindeki artmaları, edinme ve artma tarihinden
başlayarak 15 gün içinde tahsil dairesine bildirmeye
mecburdur.
5-Haciz
Borçlunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil
dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar
elindeki menkul malları ile gayrimenkullerinden, alacak
ve haklarından amme alacağına yetecek miktarı tahsil
dairesince haczolunur. Borçlu tarafından başkasının
olduğu beyan veya üçüncü şahıs tarafından ihtiyaten
haciz veya istihkak iddia edilmiş bulunan malların haczi
en sonraya bırakılır. Ancak haczolunan gayrimenkul
artırmaya çıkarılmadan, borçlu, borcun itfasına yetecek
menkul mal veya vadesi gelmiş sağlam alacak gösterirse
gayrimenkul üzerinde haciz baki kalmak üzere gösterilen
menkul veya alacak da haczolunur. Şu kadar ki, bu
suretle mahcuz kalan gayrimenkulün idare ve işletmesine
ve hasılat ve menfaatlerine tahsil dairesi müdahale
etmez. Tahsil dairesi alacaklı amme idaresi ile
borçlunun menfaatlerini mümkün olduğu kadar telif
etmekle mükelleftir. Tahsil dairesi, borçlunun haklarını
tasfiye bakımından onun haiz olduğu bütün selahiyetleri
kullanarak bir intifa hakkı veya taksim edilmemiş bir
miras veya iştirak halinde tasarruf olunan bir mal
hissesi gibi malların paraya çevrilebilir hale gelmesini
genel hükümler dairesinde sağlar. Bu suretle paraya
çevrilebilir hale gelen mallar hakkında da bu kanun
hükümleri tatbik olunur. Haciz muameleleri, tahsil
dairelerince düzenlenen ve alacaklı amme idaresinin ,
mahallî en büyük memuru veya tevkil edeceği memur
tarafından tasdik edilen haciz varakalarına dayanılarak
yapılır. Köylerde ve Köy Kanunu tatbik edilen bucaklarda
menkul mal haczi haciz varakası üzerine köy ihtiyar
kurullarınca yapılır. Bu yerlerde gerek görülen hallerde
Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilecek vergiler
için muhtarın veya ihtiyar kurulu üyelerinden birinin
huzuruyla tahsil dairesine menkul mal haczi yaptırmaya o
mahallin en büyük mal memuru yetkilidir.
5,1-Borçlu elinde haczedilen mallara karşı istihkak
iddiaları
Borçlu, elinde bulunan bir malı üçüncü şahsın mülkü veya
rehni olarak gösterdiği yahut üçüncü bir şahıs
tarafından o mal üzerinde mülkiyet veya rehin hakkı
iddia edildiği takdirde, haczi yapan memur bunu haciz
zaptına geçirir. Keyfiyet, iddia borçlu tarafından
yapılmışsa üçüncü şahsa, üçüncü şahıs tarafından
yapılmışsa borçluya bildirilir. Tahsil dairesi, haczin
zaptını aldığı tarihten itibaren 7 gün içinde iddiayı
reddetmediği takdirde istihkak iddiasını kabul etmiş
sayılır. Üçüncü şahıs, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün
içinde itiraz etmediği takdirde istihkak iddiası
dinlenmez. İstihkak iddiası tahsil dairesince kabul
edilmez veya borçlu tarafından istihkak iddiasına itiraz
edilirse, 7 gün içinde mahkemeye müracaat etmesi lüzumu
tahsil dairesince üçüncü şahsa bildirilir. Müddetinde
dava açılmadığı takdirde istihkak iddiasından
vazgeçilmez sayılır.
5,2-Üçüncü şahıs elinde haczedilen mallara karşı
istihkak iddiaları
Haczedilen mal borçlunun elinde olmayıp da, o mal
üzerinde mülkiyet veya rehin hakkı iddia eden üçüncü bir
şahıs elinde ise keyfiyet, haczi yapan memur tarafından
haciz zaptına geçirilir. Malın borçluya ait
olduğuiddiasında bulunan tahsil dairesi keyfiyeti
alacaklı amme idaresine bildirir. Alacaklı amme idaresi
bildirme tarihinden itibaren 15 gün içinde dava açmadığı
takdirde istihkak iddiası kabul edilmiş sayılır. Borçlu
ile birlikte ikamet etmekte olan şahıslar tarafından
istihkak iddiasında bulunulduğu takdirde mal borçlunun
elinde sayılır. İstihkak davalarına bakmaya haczi yapan
tahsil dairesinin bulunduğu mahal mahkemesi
selahiyetlidir. İstihkak davaları diğer işlere takdimen
görülür.Davacı takibin tehirini istediği takdirde
kendisinde mevcut delillerin mahiyetine göre ve muhtemel
zarara karşı kafi teminat alınmak suretiyle takibin
tehirine mahkemece karar verilebilir.
İstihkak davası üzerine takibin tehirine karar verilir
ve neticede dava reddolunursa, dava mevzuunu teşkil eden
mahcuz malın değerinin % 10'u tutarında tazminat
hükmolunur. Her amme idaresi, diğer bir amme idaresi
tarafından yapılan hacizlere, amme alacağı bu haciz
tarihinden önce tahakkuk etmiş olmak şartıyla haczedilen
mallardan herhangi biri paraya çevrilinceye kadar
iştirak edebilir. Hacze iştirak halinde, hacizli malın
bedelinden ilk önce haczi yapan dairenin alacağı tahsil
olunur. Artanı hacze iştirak tarihi sırası ile,
alacaklarına mahsup edilmek üzere, hacze iştirak eden
dairelere ödenir.
5,3-Haczedilemeyecek mallar
1-233 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun
Hükmünde Kararname hükümlerine tabi iktisadî devlet
teşekkülleri, kamu iktisadî kuruluşları, bunların
müesseseleri, bağlı ortaklıkları, iştirakleri ve mahallî
idarelerin malları hariç olmak üzere Devlet malları ile
hususî, kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen
mallar.
2- Borçlunun şahsı ve mesleği için gerekli elbise ve
eşyası ile, borçlu ve ailesine gerekli olan yatak
takımları ve ibadete mahsus kitap ve eşyası.
3. Vazgeçilmesi kabil olmayan mutfak takımı ve pek
lüzumlu ev eşyası.
4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimleri
için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve taşıtları
ve diğer teferruat ve tarım aletleri; çiftçi değilse
sanat ve mesleği için gerekli olan alet ve edevatı ve
kitapları; arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük taşıt
sahiplerinin ancak geçimlerini sağlayan taşıt
vasıtaları,
5. Borçlu veya ailesinin geçimleri için gerekli ise,
borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya
ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık
yem ve yataklıkları,
6. Borçlu ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları
ile;
a) Borçlu çiftçi ise ayrıca gelecek mahsul için gerekli
olan tohumluğu,
b) Borçlu bağ, bahçe veya meyve ve sebze yetiştiricisi
ise kendisinin ve ailesinin geçimleri için zaruri olan
bağ, bahçe ve bu işler için gerekli bulunan alet ve
edevatı, malzemesi ve fide ve tohumluğu,
c) Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun
kendisinin ve ailesinin geçimleri için zaruri olan
miktarda
hayvan ile bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,
7. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malul
olanlara bağlanan emekli aylıkları ile, bu kabil
kimselerin dul ve yetimlerine bağlanan aylıklar ve
ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve
dalış ikramiyeleri,
8. Bir yardım sandığı veya derneği tarafından hastalık,
zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan aylıklar,
9. Vücut ve sağlık üzerine ika edilen zararlar için
tazminat olarak zarar görenin kendisi veya ailesine
toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi gereken
paralar,
10. Askerlik malullerine, şehit yetimlerine verilen harp
malullüğü zammı ile, 1485 sayılı kanun gereğince verilen
tekel beyiyeleri,
11. Borçlunun haline münasip evi "ancak evin değeri
fazla ise bedelinden haline münasip bir yer alınabilecek
miktarı borçluya bırakılmak üzere haczedilerek
satılabilir",
12. (2347 sayılı Kanunun 8'inci maddesiyle değişen bent)
Harcırah Kanununa göre yapılan ödemeler,
13. (2347 sayılı Kanunun 8'inci maddesiyle eklenen bent)
2022 sayılı kanun uyarınca bağlanan aylıklar.
5,4-Kısmen haczedilebilen gelirler
Aylıklar, ödenekler, her çeşit ücretler, intifa hakları
ve hasılatı, ilama bağlı olmayan nafakalar, emeklilik
aylıkları, sigorta ve emeklilik sandıkları tarafından
bağlanan gelirler kısmen haczolunabilir. Ancak
haczolunacak miktar bunların üçte birinden çok, dörtte
birinden az olamaz.
Asgari ücreti aşmayan aylık gelirlerin onda birinden
fazlası haczolunamaz.
5,5- Yetişmemiş mahsullerin haczi
Yetişmemiş her nev'i toprak ve ağaç mahsulleri,
yetişmeleri zamanından geriye doğru iki ay içinde
haczolunabilir. Bu suretle haczedilmiş olan mahsullerin
borçlu tarafından başkasına devri, haczi yapan tahsil
dairesine karşı hükümsüz olup takibatın devamına engel
olmaz. Bu hüküm alacağı gayrimenkul rehni ile sağlanmış
olan alacaklının, mütemmim cüz'ü olarak gayrimenkulün
yetişmemiş mahsulleri üzerinde haiz olduğu hakkı
kaldırmaz. Şu kadar ki, alacaklı rehnin paraya
çevrilmesi için mahsullerin yetişmesinden önce takip
isteğinde bulunmuş olmalıdır. Borçlu, alacaklı amme
idaresinin muvafakatini almaksızın hacizli mallarda
tasarrufta bulunamaz. Haczi koyan tahsil dairesi buna
aykırı hareketin cezayı mucip olduğunu borçluya ihtar
eder. Haczedilmiş olan mal üzerinde üçüncü şahsın
zilyedlik hükümlerine istinaden hüsnüniyetle elde ettiği
haklar mahfuzdur. Hüsnüniyet kaidelerine aykırı olarak
hacizli mal üzerinde üçüncü şahsın elde ettiği hakların,
alacaklının haczi ile o mala taalluk eden haklarını
ihlal ettiği nispette butlanına mahkemece hükmolunur.
5,6-Paraya çevirme
Satıştan elde edilen bedelden, takip masrafları ve takip
edilen amme alacağı düşüldükten sonra geriye kalan kısmı
borçlunun ödeme zamanı gelmiş veya muacceliyet kesbetmiş
borçlarına mahsup edilir ve artanı, hacze iştirak etmiş
başka daire yoksa borçluya verilir, hacze iştirak etmiş
başka daire varsa, artan kısımdan evvela bu dairelerin
alacakları ayrıldıktan sonra, bakiyesi borçluya verilir.
Satıştan elde edilecek bedelin amme alacağından önce
ödenmesi gereken borçlarla, takip giderlerini
geçmeyeceğikesin olarak biliniyorsa hacizli malın
satışını tahsil dairesi tehir edebilir. Şu kadar
ki,alacağı amme idaresi alacağından önce gelenlerin
takip hakları mahfuzdur.
5,7-Aciz hali
Yapılan takip sonunda, borçlunun haczi caiz malı
olmadığı veya bulunan malların satış bedeli borcunu
karşılamadığı takdirde borçlu aciz halinde sayılır.
Yapılan takip safhalarıyla bakiye borç miktarı bir aciz
fişinde gösterilerek aciz hali tespit olunur.
Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki
veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme
borçlusunu çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından
yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla,
alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı
makamlarca; vergi, resim, harç, ceza tahkik ve
takiplerine ait muhakeme masrafı, vergi cezası, para
cezası ve gecikme zammı alacakları iki yılı, bu
alacaklar dışında kalan amme alacakları ise beş yılı
geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir.
Borcunun tecilini talep eden ancak, talepleri uygun
görülmeyerek reddedilen borçlular söz konusu borçlarını
reddin tebliği tarihinden itibaren idarece 30 güne kadar
verilebilecek ödeme süresi içinde ödedikleri takdirde bu
amme alacağı ödendiği tarihe kadar faiz alınmak
suretiyle tecil olunur.
Tecil salahiyetini kullanacak ve bu salahiyeti
devredecek olanlar Devlete ait amme alacaklarında ilgili
vekiller, vilayet hususi idarelerine ait amme
alacaklarında valiler, belediyelere ait amme
alacaklarında belediye reisleridir. Teminat, asli ve
fer'i amme alacaklarını karşılıyacak miktarda olur.
Haciz yapılmışsa mahcuz mal değeri tutarınca teminat
yerine geçer.
Tecilde taksit zamanları ve diğer şartlar tecile
salahiyetli makamlarca tespit olunur.
Tecil şartlarına riayet edilmemesi, değerini kaybeden
teminatın veya mahcuz malların tamamlanmaması veya
yerlerine başkalarının gösterilmemesi hallerinde amme
alacağı muaccel olur.
Tecil edilen amme alacağının gecikme zammı tatbik
edilmeyen alacaklardan olması halinde, ödenen tecil
faizleri iade veya mahsup edilmez.
Alacaklı tahsil dairesi aciz halindeki borçlunun mali
durumunu zamanaşımı süresi içinde devamlı olarak takip
eder
ÖNDER ÖZSOY
MALİ MÜŞAVİR
ozsoy_1973@hotmail.com
03.03.2008
|
