|
SEVK İRSALİYESİNDE ÖZELLİKLİ DURUMLAR
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 230 uncu maddesinin
beşinci bendinde açıklandığı gibi, emtianın sevki
sırasında, fatura bulunsun veya bulunmasın mal
harekatının mutlaka sevk irsaliyesine bağlanması
mecburidir. Sevk irsaliyesinin malın alıcıya teslim
edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya
taşıttırıldığı hallerde satıcının, teslim edilen malın
alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde
alıcının taşınan veya taşıttırılan mallar için sevk
irsaliyesi düzenlemesi veya taşıtta bulundurulması
şarttır.
Vergi Usul Kanunu’nun
230. maddenin son fıkrası hükmü uyarınca, nihai
tüketicilerin tüketim amacıyla perakende olarak satın
aldıkları malları kendilerinin taşıması veya
taşıttırması halinde bu mallara ait fatura veya
perakende satış fişinin bulunması şartıyla sevk
irsaliyesi düzenlenmeyecektir.
Vergi Usul Kanunu göre; fatura, sevk irsaliyesi,
perakende satış vesikaları (perakende satış fişi, ödeme
kaydedici cihaz satış fişi, giriş ve yolcu taşıma
bileti), gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest
meslek makbuzunu birinci ve ikinci sınıf tüccarlar,
kazancı basit usulde tespit edilenler, defter tutmak
mecburiyetinde olan çiftçiler ve serbest meslek
erbabının düzenlemesi mecburidir. Vergiden muaf esnafın
yukarıda yazılı belgeleri düzenleme mecburiyeti
bulunmamaktadır. Buna göre gerçek usulde vergilendirilen
bir mükelleften vergiden muaf esnaf tarafından satın
alınan malın alıcı tarafından taşınmasında sevk
irsaliyesi düzenlenmeyecektir. Ancak, fatura malın
satıldığı anda satıcı tarafından düzenlenecektir. Satıcı
tarafından satış anında düzenlenecek faturaya alıcı
tarafından taşındığı şerhi konulacak ve taşımalar
sırasında yetkililerce istenildiğinde ibraz edilecektir.
Tersi durumda yani gerçek usulde vergilendirilen
mükellefler tarafından vergiden muaf esnaftan satın
alınan malın alıcı tarafından taşınması durumunda sevk
irsaliyesinin alıcı tarafından düzenlenecektir.
Alıcıların kimler olacağı ve ne miktarda mal alacakları
belli olmayan ve alıcılara iş yerlerinde teslim edilmek
üzere, satıcı tarafından kendi nakil vasıtası ile mal
gönderilmesi halinde; nakil vasıtasına yüklenen tüm
mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve
düzenlenen sevk irsaliyesinin müşterinin adı ve adresi
bölümüne "Muhtelif Müşteriler" ibaresi ile nakil
vasıtasının plaka numarası ve sürücünün veya araçta
bulunan satışa yetkili kimsenin adının yazılması
mümkündür. Bu tür sevk irsaliyesi ile alıcılara
gönderilen ve alıcının talep ettiği miktarda teslim
edilen malların faturaları malın teslimi anında
düzenlenecek ve bu faturalara sevk irsaliyesinin
numarası kayıt edilecektir. Ayrıca, her satış için sevk
irsaliyesi düzenlenmeyecek, ancak, faturaya işyerinde
teslim edildiğine ilişkin şerh verilecektir.
Bu şekilde düzenlenmiş sevk irsaliyesi ile sevk edilen
mallar için yedi günlük süre beklenilmeksizin faturanın
malın teslimi anında düzenlenmesi zorunludur. Perakende
satışlarda ise perakende satış fişinin malın teslimi
anında düzenleneceği esasen tabiidir.
Ancak faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi
şartıyla tek bir sevk irsaliyesi düzenlenebilmesi imkânı
tanınan mükelleflerin, faturayı teslim anında
düzenlemeyip daha sonraki yedi günlük süre içinde
düzenlemek istemeleri durumunda bu imkândan
yaralanamayacaktır. Bu takdirde mükelleflerin malın
sevkinde her bir alıcı için ayrı ayrı sevk irsaliyesi
düzenlenmesi gerekir.
Maliye Bakanlığı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257.
maddesinin verdiği yetkiye istinaden yayımladığı 345
Sıra No’lu V.U.K. Genel Tebliği ile bir işyeri ve deposu
bulunmadan pazar takibi veya köy-köy kendi namına
taşıtıyla emtia satan kimselerin, bağlı bulundukları
vergi dairesinden alacakları faaliyet durumlarını
gösteren bir yazıyı taşıtlarında bulundurmaları
kaydıyla, sevk irsaliyesi düzenleme zorunluluklarını
kaldırılmıştır.
Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak işyerlerinde
kullanmak ve tüketmek amacıyla satın aldıkları
(Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek
gibi) ufak hacimli ve değeri 01.01.2008 itibari ile 600
YTL’yi aşmayan malları taşımaları veya taşıttırmaları
halinde bu mallara ait faturanın taşıma sırasında araçta
bulundurulması ve faturanın üzerine "Bu mallar için sevk
irsaliyesi düzenlenmemiştir." şerhinin düşülmesi
kaydıyla ayrıca sevk irsaliyesi düzenlenmeyecektir.
Malın tesliminden önce faturanın düzenlendiği ve malın
ise daha sonra sevkedildiği durumlarda; faturayı
düzenleyen mükellefler, faturada malın daha sonra sevk
edileceğini belirtecektir. Faturada bulunması zorunlu
bilgilerden malın teslim tarihi ve irsaliye numarası ise
malın tesliminden sonra alıcı ve satıcılar kendilerinde
kalan sevk irsaliyesi suretlerinden yararlanarak
faturaya şerh düşeceklerdir. Bu şekilde fatura ve sevk
irsaliyesi arasındaki uyum sağlanmış olacaktır.
173 Sıra No’lu V.U.K. Genel Tebliğinde, bazı
mükelleflerin başka mükelleflere teslim edilmek üzere
üçüncü şahıslara talimat vererek mal sevkettirmesi
durumunda sevk irsaliyesinin aşağıdaki örnekte
açıklandığı şekilde düzenleneceği hüküm altına
alınmıştır.
Örnek: Toptancı (A) müşterisi olan perakendeci (C)’ye
teslim edilmek üzere imalatçı (B)’ye talimat vererek
kendi adına mal sevkiyatı yapılmasını talep etmektedir.
Bu örnekte perakendeci (C)’ye karşı esas satıcı toptancı
(A)’dır. İmalatçı (B) ise (A)’ya karşı satıcı
durumundadır. Ancak, malı (A) yerine (C)’ye teslim
etmektedir. Buna göre, 167 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu
Genel Tebliğinin 6/a maddesinde açıklandığı gibi, malın
alıcı (C)’ye teslim edilmek üzere (B) tarafından
taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde (B), bir nüshası
kendinde kalacak ve diğer nüshası (C)’ye gönderilecek
şekilde sevk irsaliyesi düzenleyecektir. Ayrıca imalatçı
(B) kendinde kalan nüshanın bir (örneğini) fotokopisini
de (A)’ya gönderecektir. Sevk irsaliyesinin müşteriler
bölümüne ise "(A) adına (C)’ye teslim edilmek üzere"
ibaresini yazacaktır. Daha sonra, imalatçı (B)
tarafından toptancı (A)’ya ve (A) tarafından da
perakendeci (C)’ye düzenlenecek satış faturalarına, (B)
tarafından düzenlenmiş sevk irsaliyesinin tarih ve
numarası yazılacaktır.
Mükelleflerin mamul veya yarı mamul mallarını bazı
işlemler yapılmak üzere başka mükelleflere göndermeleri
ve yine aynı mükelleflerden işlem yapıldıktan sonra
malları geri getirmeleri durumunda götürülen ve geri
getirilen mallar için taşıma sırasında ayrı ayrı sevk
irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir.
Malların götürülmesi sırasında düzenlenecek sevk
irsaliyesinin müşteriler bölümüne işlemi yapacak
kimsenin adı-soyadı, varsa ticaret ünvanı, vergi
dairesi, vergi numarası ile yapılacak işin türü (mesela
yıkatılmak, ütületilmek, boyatılmak, tamir ettirilmek
üzere) yazılacaktır. Emtia işlem gördükten sonra tekrar
taşınması sırasında düzenlenecek sevk irsaliyesinin
müşteri bölümüne ise, işlem türü ve işlemi yapana
ilişkin bilgiler yazılacaktır.
Malların işlemi yapacak mükellefler tarafından taşınması
veya taşıttırılması durumunda sevk irsaliyesini,
yukarıda belirtilen esaslara göre bu kişilerin
düzenlenmesi gerekir.
Numune üzerine veya tecrübe (denemek) ve muayene
(kontrol etmek) şartıyla satım yapılmak üzere mal sevk
edilmesi durumunda sevk edilen mallar için sevk
irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Bu tür sevkiyatlarda,
malı satıcı taşıyor veya taşıtıyorsa irsaliye satıcı
tarafından, alıcı taşıyor veya taşıtıyorsa irsaliye
alıcı tarafından düzenlenecektir. Ancak, kabule bağlı
olan ve bunun için yazılı bir sözleşme bulunan bu tür
satışlarda, fatura düzenlenmesindeki yedi günlük süre
kabul tarihinden itibaren başlayacaktır.
Belediye, Et ve Balık Kurumu, Orman İşletmeleri, Tekel
İdareleri ve benzeri kamu kurum ve kuruluşları
tarafından satılan emtiaların taşınmasında, sevk için
düzenlenen belgelerde malın cinsi, miktarı, alıcının
adı-soyadı veya varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve
vergi numarası bulunması durumunda bu belgeler sevk
irsaliyesi olarak kabul edilecektir.
Ayrıca, 3213 sayılı Maden Kanunu’na göre maden
sevkiyatında düzenlenen maden sevk fişi ile uluslararası
taşımacılıkta kullanılan hamule senedi (*) , konşimento
(**) gümrük girişi sırasında Gümrük İdarelerince
düzenlenip verilen resmi belgeler ve buna benzer
belgelerde alınan ürünün alıcı veya satıcı tarafından
taşınıp taşınmadığına bakılmaksızın sevk irsaliyesi
olarak kabul edilecek ve satın aldığı malı kendi
araçlarıyla veya bir nakliyeci vasıtasıyla taşıttıran
mükelleflerden ayrıca sevk irsaliyesi düzenlemesi
istenmeyecektir.
ÖNDER
ÖZSOY
MALİ
MÜŞAVİR
ozsoy_1973@hotmail.com
|
