|
Serbest meslek kazançlarına istisna kapsamı
Gelir Vergisi Yasası'nın 18'inci maddesi
hükmü gereği olarak "müellif mütercim, heykeltıraş,
hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı,
mucitler ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikâye,
roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri,
bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf,
film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu
gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet
ortamı, radyo-televizyon ve videoda yayımlamak veya
kitap, cd, disket, resim, heykel ve nota halindeki,
eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar
üzerindeki mevcut halarını devir ve temlik etmek veya
kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir
Vergisi'nden müstesnadır."
Yasal düzenleme gereği olarak "Eserlerin neşir, temsil,
icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi
karşılığında alınan bedel ve ücretler istisnaya
dahildir."
Ancak söz konusu maddenin uygulanmasında bazı
duraksamalar ortaya çıkmaktadır. Örneğin yasa maddesinde
yer alan müellif kavramının kapsamı içerisine teknik
olarak proje çizimlerinin de dahil olaması gerektiği
hususu bazı kesimlerce iddia edilebilmektedir.
Oysa sözcük anlamı ile müellif Arapça "mu'ellif"
kelimesinden gelmekte olup kitap yazan veya kitap
hazırlayan, bir eseri ortaya koyan ve eserin sahibi olan
kimse, yazar demektir. (Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu
Sf: 1430)
Gerçekte öncelikle söz konusu olan istisnanın
uygulanabilmesi için "müellif (yazar), mütercim
(tercüman), heykeltıraş, hattat (el yazısı yazan
sanatçı, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve
mucit (yeni bir buluş ortaya koyan, icat eden kimse)
veya bunların kanuni mirasçıları olmak gerekmektedir.
Yasal düzenleme gereği olarak yukarıda belirtilen
serbest meslek erbabı dışında kalan diğer serbest meslek
erbabının söz konusu istisnadan yararlanmaları mümkün
değildir. (Bu konuda bakınız "Beyanname Düzenleme
Kılavuzu" HUD Yayınları, 2008, Sf: 147)
Söz konusu istisnadan kanuni mirasçılar da
yararlanabilmektedir. Burada yasa maddesinde yer alan
"Kanuni Mirasçı" kavramından anlaşılması gereken birinci
derecede çocuk ile ana ve baba; ikinci derecede bunların
füruularıdır (Çocuklar). Sağ kalan eş, her derecedeki
mirasçılarla beraber, yasal mirasçı hakkına sahiptir.
(Ayrılan eş bu haktan mahrum kalır)
İstisna kapsamına giren eserler ise şiir, hikâye, roman,
makale, bilimsel araştırma ve inceleme, bilgisayar
yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film,
videobant, radyo ve televizyon, senaryo ve oyun gibi
eserler ile ihtira beratlarıdır.
İstisna kapsamına giren hasılat; söz konusu eserlerin
gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo,
televizyon ve videoda yayımlanması nedeniyle elde edilen
gelir ile yazılım programı, kitap, resim, heykel nota
halindeki eserler ile ihtira beratlarının satılması veya
bunlar üzerindeki mevcut hakların devir ve temlik
edilmesi veya kiralanması karşılığında elde edilen
gelirlerden oluşmaktadır.
İstisna bu bağlamda hasılata uygulanmaktadır. Bir başka
anlatımla Gelir Vergisi Yasası'nın 18'inci maddesine
konu olan istisna gelire değil, hasılata
uygulanmaktadır. İstisna kapsamıan giren hasılatın arızı
olarak elde edilmiş olması istisnanın uygulanmasına
engel oluşturmamaktadır.
İstisna sadece telif hakları ile ihtira beratı
biçimindeki sınai haklara tanınmıştır. Bu özelliğinden
dolayı, söz konusu istisna daha çok uygulamada "telif
kazancı" istisnası olarak bilinmektedir. (Gelir Vergisi
Rehberi, Gelirler Kontrolörleri Derneği Yayını Sf: 380)
Bu özelliği itibariyle bu faaliyetlerden elde edilen
gelirin tutarı ne olursa olsun istisnadan
yararlandırılmaktadır. Bununla birlikte söz konusu
istisna Gelir Vergisi Yasası'nın 94'üncü maddesi
uyarınca Gelir Vergisi tevkifatına (stopajına) tabi
tutulmaktadır. Bu bağlamda sözü edilen yasanın 94/2-a
maddesinde aynı yasanın 18'inci maddesi kapsamına giren
serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden
yüzde 17 oranında Gelir Vergisi tevkifatı yapılacağı
hususu hükme bağlanmış bulunmaktadır.
Dolayısıyla 18'inci madde kapsamında sağlanan hasılat
üzerinden Gelir Vergisi Yasası'nın 94/2-a hükmü gereği
olarak yüzde 17 oranında tevkifat yapılmaktadır. Ancak
söz konusu işlemin nihai konumundaki kişi ile
yapılmasında tevkifat söz konusu olmayacaktır. Örneğin
bir ressamdan tablo satın alan ve herhangi bir ticari,
mesleki, kazanç sahibi bulunmayan, bir sanatsever kişi
yasal olarak vergi tevkifatı yapmakla görevli
kılınmadığından bu aşamada ödeme yaparken bu ödemesi
tevkifat konusu olmayacaktır.
İstisna kapsamında faaliyette bulunan serbest meslek
erbabının Katma Değer Vergisi karşısındaki durumları ise
19 seri numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği'nde
açıklanmıştır. Buna göre Katma Değer Vergisi Yasası'nın
1/1'inci maddesinden hareketle, Gelir Vergisi Yasası'nın
18'inci maddesi kapsamına giren faaliyetlerin mutad ve
sürekli bir çerçevede sürdürülmesi gerçek usulde Katma
Değer Vergisi mükellefiyetini gerektirmektedir. (Gelir
Vergisi Rehberi, Gelirler Kontrolörleri Derneği, Sf:
384-385)
Veysi Seviğ
09.09.2008 |
