|
Vergilerin beyanı ve pişmanlık hükümlerinden yararlanma
Vergi kanunlarımıza göre,
vergilemede beyan usulü ile tarhiyat, re'sen tarhiyat,
ikmalen tarhiyat ve düzeltme yoluyla tarhiyat olmak
üzere vergilerin çeşitli tarh edilme usulleri söz
konusudur. Genel uygulama mükellefin beyanı üzerine
vergi dairesince tarh işlemi yapılmasıdır. Modern
vergicilik anlayışının bir gereği olan beyan usulü
bilindiği gibi, mükellefin elde ettiği geliri en iyi
kendisinin bileceği ve güven anlayışına dayanır.
Mükellefin hatalı verdiği beyanlarını düzeltmeleri ya da
vermeyi unuttuğu beyannameleri sonradan vermesi de
mümkündür. Bu beyannameler pişmaklıkla verildiğinda ceza
kesilmez.
Beyan esası, güven anlayışına dayanmakla beraber hata
veya güvenin suistimaline karşı vergi kanunlarında
denetim ve cezalandırma mekanizmalarına da yer
verilmiştir. Vergi denetimleri ile verilen
beyannamelerin doğruluğu denetlenir ve devletin vergi
kayıpları varsa vergi ziyaı ve usulsüzlük cezaları
kesilir.
Pişmanlıkla beyan
Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını
gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerle bunların
işlenişine iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı
hareketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile
haber vermesi halinde, vergi ziyaı cezası kesilmez.
Kaçakçılık suçlarından birini işlemek suretiyle neden
oldukları vergi ziyaı için pişmanlık talebiyle beyanname
veren ve belirtilen şartları taşıyan mükellefler
hakkında bu suçlardan dolayı suç duyurularında
bulunulmaz ve adlarına da vergi ziyaı cezası kesilmez.
Pişmanlık hükümlerinden yararlanma koşulları
Vergi Usul Kanunu'nda yer alan (Madde 371) pişmanlık
hükümlerinden yararlanabilmek için, vergi ziyaının
doğmuş olması gerekir. Ayrıca aşağıdaki şartların da
gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartlardan birinin
gerçekleşmemesi halinde pişmanlık hükümlerinden
yararlanılamaz.
- Mükellefin kanuna aykırı davranışını, üçüncü bir şahıs
tarafından resmi bir makama ihbar edilmeden önce
kendiliğinden haber vermesi,
- Mükellefin kanuna aykırı davranışını, idarece herhangi
bir vergi incelemesine başlanılmadan önce veya takdir
komisyonuna başvurulmadan önce kendiliğinden haber
vermesi,
- Mükellefin hiç verilmemiş vergi beyannamelerini
pişmanlık talebine ilişkin dilekçenin veriliş tarihinden
itibaren 15 gün içinde vermesi (Beyannameler elektronik
ortamda verileceğinden pişmanlıkla verildiğine ve süreye
dikkat etmek gerekir.)
- Mükellefin daha önce eksik ya da hatalı yaptığı bir
beyanın pişmanlık talebine ilişkin dilekçenin veriliş
tarihinden itibaren 15 gün içinde tamamlaması veya
düzeltmesi,
- Mükellefin pişmanlık ve ıslah hükümlerine göre
tahakkuk ettirdiği vergilerini ve bunlara ilişkin
pişmanlık zammını (ödenmenin geciktiği her ay ve kesri
için, 6183 sayılı Kanunun 51. maddesinde belirtilen
nispette uygulanan tutar) ile birlikte haber verme
tarihinden başlayarak 15 gün içinde ödemesi, gerekir.
Pişmanlık hükümlerine göre verilen beyannameler de
ceza ve pişmanlık zammı kesilmesi
- Pişmanlık talebi kabul edilen beyannamelere 1. derece
1 kat usulsüzlük cezası kesilir.
- Pişmanlık talebiyle verilen beyannamelerde zarar
beyanı veya mahsuplar gibi nedenlerle ödenecek verginin
bulunmaması veya matraha ilişkin bilgilerin olmaması
durumunda pişmanlık talebiyle verilen beyannameler için
pişmanlık talebi vergi dairesince kabul edilmez.
- Pişmanlık talebi kabul edilmeyen beyannameler kanuni
süresinden sonra verilen beyanname kabul edilerek
1.derece 2 kat usulsüzlük cezası ile vergi ziyaı
cezasının yüzde 50'si kıyaslanarak miktar itibariyle en
ağır olanı kesilir.
- Kanuni süresinde verilen bir beyannameye ek olarak
pişmanlık talebi ile verilen ek beyannameye usulsüzlük
cezası kesilmez.
- Vergisi kanuni süresinde ödenmiş olmakla birlikte
beyannamenin kanuni süresinden sonra pişmanlıkla
verilmesi halinde pişmanlık zammı hesaplanmaz.
Pişmanlık müessesesinin uygulanabileceği vergiler
Vergi Usul Kanunu'nun 371. maddesine göre pişmanlık
uygulaması sadece beyana dayanan vergiler için söz
konusu olur. Bu vergiler şunlardır;
-Gelir vergisi,
-Kurumlar vergisi
-Katma değer vergisi
-Özel tüketim vergisi
-Veraset ve intikal vergisi
-Banka ve sigorta muameleleri vergisi.
Ayrıca beyanname verilerek ödenen damga vergisi gibi
vergilerle ilgili olarak pişmanlık hükümleri geçerlidir.
Pişmanlık müessesesinin uygulanamayacağı vergiler
- Gümrük vergisi:
213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamına girmeyen gümrük
vergisinde pişmanlık ve ıslah müessesesi
uygulanamayacaktır.
- Emlak vergisi:
213sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 371. maddesinde yer alan
açık hükme göre emlak vergisinde pişmanlık ve ıslah
müessesine başvurulamayacaktır.
Pişmanlıkla verilen beyannamelerde ihtirazi kayıt
bulunması durumu:
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 378. maddesinde,
mükelleflerin beyan ettikleri matrahlar ve bu matrahlar
üzerinden tarh edilen vergilere karşı dava
açamayacakları belirtilmiş olup, vergi hatalarına dair
hükümler saklı tutulmuştur. Bunun bir diğer istisnasını
da ihtirazi kayıtla verilen beyannameler
oluşturmaktadır.
İhtirazi kayıt; mükelleflerin vergi dairesine
verecekleri beyannamelere, beyan edilen matrah veya
vergi hakkında dava haklarının saklı tutulması için
yazılı not düşmeleridir.
Pişmanlık yoluyla verilen beyannamelerde "ihtirazi
kayıt" uygulaması tartışmalı bir konudur. Bu konuda
idare tarafından verilen özelgelerde pişmanlıkla verilen
beyannamelerin ihtirazi kayıtla verilemeyeceği
belirtilmiştir. Bu konuyla ilgili verilen yargı
kararlarında ise, pişmanlıkla verilen beyannamelerin de
ihtirazi kayıtla verilebileceği konusundaki görüşler
yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Ancak halen genel
anlayış pişmanlık talep dilekçesine ihtirazi kayıt
konulamayacağı yönündedir.
Pişmanlıkla verilen beyannamelerde usulsüzlük ve özel
usulsüzlük cezası uygulaması:
Mükellefin pişmanlık talebinin kabul edilmesi vergi
ziyaı ve buna bağlı cezaların kaldırılmasını sağlasa da
usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezası kesilmesini
engellemeyecektir.
Zamanında verilmeyip kanunda belirtilen süreden sonra
verilen beyannameler için birinci derece usulsüzlük
cezası uygulanması gerekmektedir. (VUK md.352) Nitekim
bu konudaki Danıştay kararları da aynı doğrultudadır.
Pişmanlıkla verilen beyannamelerde zarar beyan
edilmesi ya da vergiye tabi matrah ortaya çıkmaması
durumu:
Bu konuda 238 seri nolu Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliği'nde açıklanmıştır. Bu tebliğ deki hükümlere
göre; pişmanlıkla verilen beyannamelerde zarar beyan
edilmesi ya da ödenecek vergi çıkmaması halinde
pişmanlık talebinin kabul edilmeyeceği, iki kat birinci
derece usulsüzlük cezası uygulanacağı ve gerek görülmesi
halinde mükellefin incelemeye sevk edilebileceği
belirtilmiştir. Ancak bu konuda Danıştay tarafından
verilen çeşitli kararlarda zarar beyan edilmesi ya da
vergiye tabi matrah ortaya çıkmaması durumlarında
pişmanlık ve ıslah hükümlerinde yararlanılabileceği
yönünde kararlar verilmiştir..
Pişmanlık zammı hesaplanması
Pişmanlık talebinde bulunan mükellefin zamanında
ödemediği vergilerin yanı sıra pişmanlık zammı adı
verilen bir faizi de birlikte ödemesi gerekir. Kanun,
pişmanlık zammı adı verilen bu zammın hesaplanmasında
kullanılacak olan oranı 6183 sayılı kanunun 51.
maddesinde belirtilen gecikme zammı oranı olarak
tanımlamakla birlikte gecikme faizi oranının da aynı
orana bağlanması nedeniyle pişmanlık zammı içinde
gecikme faizi oranı geçerli olmaktadır. Pişmanlık zammı,
ödeme süresi geçmiş vergi üzerinden ödemenin geçtiği her
ay ve kesri için hesaplanır. Nisan 2006'dan bu yana
aylık yüzde 2,5 oranında pişmanlık zammı
uygulanmaktadır.
Geçici vergide pişmanlık zammı hesaplanacak süre
Geçici vergi, yıllık gelir veya kurumlar vergisinden
mahsup edilmek üzere alınan bir vergidir. Bu nedenle bu
verginin ödenmesi halinde yıllık beyannamede hesaplanan
gelir veya kurumlar vergisi aynı miktarda eksik
ödenmektedir. Geçici verginin noksan ödenmesi halinde
ise yıllık beyannamede hesaplanan gelir veya kurumlar
vergisi aynı miktarda fazla ödenmiş olur, Gelir Vergisi
Kanunu'nun mükerrer 120. maddesine göre geçici verginin
eksik beyan edildiği veya hiç beyan edilmediğinin tespit
edilmesi halinde mahsup zamanı geçen geçici vergi tahsil
edilmez, ancak gecikme faizi hesaplanır, ceza kesilir.
Gecikme faizi de geçici verginin normal vade tarihinden
mahsup edilebileceği tarihe kadar geçen süre için
hesaplanır.
Geçici vergiye ilişkin olarak pişmanlık talebinde
bulunulması halinde de pişmanlık zammı verginin normal
vade tarihinden mahsup edilebileceği tarihe kadar
hesaplanmalıdır.Verginin normal vade tarihi, gelir
vergisinde izleyen yıl mart ayı kurumlar vergisin de
nisan ayıdır.
Taksitle ödenen vergilerde pişmanlık zammı
Taksitle ödenen vergilerde süre taksit aylarına göre
hesaplanır. Bir başka ifade ile pişmanlıkla beyan edilen
verginin ödeme süresi gelmemiş taksitleri pişmanlık
zammının hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Yeminli mali müşavirlerce düzenlenen raporlar üzerine
pişmanlık uygulaması
Katma değer vergisi iadesini yeminli mali müşavir (YMM)
raporuyla alan mükelleflerin iade taleplerine ilişkin
olarak düzenlenen YMM raporlarında mükellefin iadesini
talep ettiği miktarın uygun bulunmaması halinde veya YMM
tarafından düzenlenen tam tasdik raporlarında gelir veya
kurumlar vergisi yönünden matrah artırıcı olarak tespit
edilen hususlarla ilgili olarak pişmanlık hükümlerinin
uygulanması, cezayı gerektiren fiilin haber verilmesine
ilişkin süre açısından önem taşır. Yeminli mali müşavir
raporunun düzenlenip vergi dairesine teslim edilmesinden
önce mükellefin pişmanlık talebinin engellenmesi söz
konusu olmaz.
Akif AKARCA
akif.akarca@alfaymm.com
Dr. Mehmet Şafak
mehmet.şafak@alfaymm.com
18.09.2008 |
