|
Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun ve ilgili yılın
bütçe kanunu ve bu kanunlara istinaden
düzenlenen yönetmelikler düzenlenmektedir. Bu
bağlamda çalışmamızın konusu yukarıda ismi
zikredilen mevzuat ve yönetmelikler çerçevesinde
belediyelerin borçlanmalarında gözetilmesi
gereken yasal sınırlar ve borçlanma kaynakları
hakkında bilgi sunmaktır.
2- BELEDİYELERİN
BORÇLANMA SINIRI
Belediyeler borçlanmada sınır 5393 Sayılı
Belediye Kanunu 68/d maddesine tanımlamış olup,
ilgili maddeye göre belediyelerin faiz dâhil iç
ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş
bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul
Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme
oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar
Büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat
olarak uygulanır. Bu durumun bir istisnai hali
var olup, oda 5393 sayılı Belediye Kanunu 68/f
maddesinde düzenlenmiş olup, ilgili bende
Belediyelerin ileri teknoloji ve büyük tutarda
maddî kaynak gerektiren alt yapı yatırımlarında
Devlet Plânlama Teşkilatı Müsteşarlığının
teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kabul edilen
projeleri için yapılacak borçlanmalar yukarda
belirttiğimiz sınıra tabi olmayıp, dış kaynak
gerektiren projelerde Hazine Müsteşarlığının
görüşü alınır denilerek istisnai durumu
belirtmiştir.
Belediyelerin borçlanmalarına 5393 sayılı
belediye kanunu 18/d maddesine göre belediye
meclisi karar merciidir. Belediyelerin en son
kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi
Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden
değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı
içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç
borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde
onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam
sayısının salt çoğunluğunun kararı ve İçişleri
Bakanlığının onayı ile yapabılabilmektedir.
3- BELEDİYELERİN 5393
SAYILI KANUNUNDA SAYILAN BORÇLANMA KAYNAKLARI
3.1. Dış Borçlanma
Dış borçlanma, 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve
Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
hükümleri çerçevesinde sadece belediyenin
yatırım programında yer alan projelerinin
finansmanı amacıyla yapılabilir. Belediyeler
yatırım programlarında olmayan projeler için dış
finansman kaynaklarına müracaat edemezler.
Belediye borçlanmasını düzenleyen temel hüküm
gereğince (BK, md.68) belediyelerin uluslararası
piyasalarda tahvil ihraç ederek borçlanmaları
önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Bu
hükmün paralelinde 5216 sayılı Büyükşehir
Belediyelerinin Yönetimi Hakkında KHK’ nin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’un 18.
Maddesinin (h) fıkrasında da iç ve dış
borçlanmalar ile tahvil, büyük şehir belediyesi
gelirleri arasında sayılmıştır. Borçlanma
mevzuatımızı düzenleyen ve 2002 yılında kabul
edilen 4749 Sayılı “Kamu Finansmanı ve Borç
Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun” dikkate
alındığında belediye dış borçlanmasını hazine
garantili olup olmamasına göre ayırmaktadır.
Belediyelerin dış borçlanmaları ile ilgili
hükümlerden bazılarına “4749 Sayılı kanuna
istinaden çıkarılan 12.4.2002 tarihli “Hazine
Garantileri Verilmesi, İzlenmesi,
Bütçeleştirilmesi ve Raporlanmasına İlişkin Esas
ve Usullere Dair Yönetmelik”in 6. maddesinde
“herhangi bir mali yıl içerisinde hazine
garantileri altında sonuçlandırılan garantili
finansman imkânlarının toplam tutarı o yıl Bütçe
Kanununda belirtilen garanti limitini aşamaz”
denilerek garanti limiti hüküm altına
alınmıştır. Aynı kanunun 7.maddesinde de Hazine
geri ödeme ve yatırım garantisi verilirken
uygulanacak usul ve esaslar belirtilmiştir. Buna
göre belediyenin borç için müsteşarlığa
başvurduğu dönemde müsteşarlığa borcu olmayacak,
borcu ödeyebilmek için yeterli mali yapıya sahip
olduğu anlaşılacak, borç servisini yürütecek
Proje Koordinasyon Birimi kurulacaktır.
Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi
Hakkında Kanun 8/5 maddesi ile Hazine
Garantileri Verilmesi, İzlenmesi,
Bütçeleştirilmesi ve Raporlanmasına İlişkin Esas
ve Usullere Dair Yönetmelik 9/2. maddesi
Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler ile
kendilerinin ve/veya kendilerine ait tüzel
kişilerle kendilerine bağlı tüzel kişiliği haiz
kuruluşların sermayesinin yarıdan fazlasına
sahip olduğu belediye iktisadi kuruluşlarının
dış finansman kaynağı olarak Hazine garantisi
adı altında sağladıkları borçlar adan
müteselsilen sorumludurlar.
Belediyelerin borç ödeme konusunda yetersiz
olmaları durumunda “21.12.2002 tarihli Hazine
Garantileri Kapsamında Yapılacak Ödemelerin
Üstlenilmesinde Uygulanacak Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik” uyarınca nakit akışlarında
ortaya çıkabilecek aksamalara bağlı olarak
Hazine tarafından borçların kısmen ya da tamamen
üstlenilmesi söz konusu olabilir (madde 6). Bu
durumda Hazine, borçlu belediyeden gelir ve
giderlerin gösterildiği nakit akım tablosu
isteyerek borçlunun “Kredi Devralma ve İkraz
Anlaşması”nı imzalamasını sağlayacaktır.
3.2 İller Bankasından Borçlanma
5393 sayılı belediye kanunu 68/b maddesine göre
belediyeler ihtiyaç duyduklarında, iller
bankasından yatırım kredisi ve nakit kredi
kullanabilecekleri, bu kredileri kullanabilmek
içinse İller Bankasına geri ödeme planı sunmak
zorunda olduklarını hüküm altına almıştır.
Belediyelerin İller Bankasından kullanılacak
kredilere bir çerçeve çizilmiş olup,bu çerçeve
belediyeler tarafından İller Bankasına
hazırlanan geri ödeme planları eksik ve yeterli
olmadığında kredi talepleri reddedileceğini
düzenlemektedir.
Türkiye’deki yerel yönetim yatırım ve nakit
ihtiyaçlarında en çok kullanılan banka İller
Bankasın dır. 4759 Sayılı İller Bankası
Kanunu’nun 7. Maddesinin A bendi uyarınca banka,
belediyelerin yapacağı yerel kamu hizmetleri ile
ilgili tesis ve yapılar ile diğer işlerini
kolaylaştırmak; imar plan ve programlarının
gerçekleştirilmesini desteklemek için kredi
sağlamaktadır. Uygulama esasları 25.3.1946
tarihli tüzükle belirlenmiş, tüzüğün yerini
9.3.1990 tarihli “İller Bankası Kanunu Uygulama
Yönetmeliği” almıştır. Söz konusu yönetmelik
uyarınca Banka, belediyelere kısa ve uzun vadeli
krediler sağlamakta, ayrıca kefillik ve aracılık
da yapmaktadır. İller Bankası, uzun vadeli
kredileri belediyelerin genel bütçe vergi
gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden aldıkları
kanuni payların yıllık (kesinleşmiş) tutarına
göre 5 ile 20 yıl vadeli olmak üzere
vermektedir. Banka tarafından uzun vadeli
kredilerin açılabilmesi için, yapılacak işin
İller Bankasının yıllık yatırım programında yer
alması veya bankanın bütçesinde cari ve yatırım
ödeneğinin olması şarttır. Belediye meclisi
kararının, mülki amirin tasdiki ile bankaya
gönderilmiş olması da gerekmektedir. İller
Bankası aynı esaslar dahilinde, yıllık yatırım
programında yer alan işler için yıl içi yatırımı
karşılığında belediyelere avans da vermektedir.
İller Bankası, belediyelere kısa vadeli kredi de
açmaktadır. Banka tarafından belediyelerin hakkı
olan kanuni paydan belediyenin özellikle bankaya
olan borçları dikkate alındıktan sonra kalan
kısım ölçüsünde, kredinin açıldığı yıl veya bir
sonraki yıl belediyenin kanuni payından
karşılanmak üzere kısa vadeli kredi
verilmektedir. Kısa vadeli kredinin kaynağı
bankanın öz kaynakları olabileceği gibi banka
dışındaki diğer kredi kuruluşlarından sağlanacak
kaynaklar da olabilir. Krediler yine meclis
kararı ve mülki amir onayı ile araç, gereç ve
bazı işler için banka yönetim kurulu kararı ile
verilmektedir. Kredilerin tahsilinde tespit
edilen vadelerde taksitler ödenirken, kredi
masrafları yıl içinde, faizleri ise yılsonunda
kanunu paylardan kesilir.
3.3 Tahvil Çıkararak Borçlanma
5393 sayılı belediye kanunu 68/c maddesi
belediyelerin yatırım programında yer alan
projelerin finansmanı için ilgili mevzuat
hükümleri uyarınca tahvil çıkararak finansman
sağlayacaklarını düzenlemektedir. Belediyelerin
tahvil çıkararak hem dış piyasalardan hem de iç
piyasalarda borçlanmaları mümkündür. Ancak iç
finans kaynaklarının yeterli dinamizme
kavuşamadığı düşünüldüğünde bu tür bir
borçlanmanın dış kaynaklardan daha olanaklı
gözüktüğü aşikâr olup, uygulamadaki gelişmeler
de bunu desteklemektedir. Yurt içi kaynaklardan
tahvil çıkararak borçlanma yoluna İstanbul ve
Ankara belediyeleri başvurmuşlar ancak
tahvillere rağbet olmaması nedeniyle sonuç
istendiği şekilde gerçekleşmemiştir. Yurt dışı
tahvil ihracı ise ilk defa Ankara Büyükşehir
Belediyesince başarılı bir şekilde
gerçekleştirilmiştir. 1990 ve 1991 yıllarında
Ankara Büyükşehir Belediyesi Alman sermaye
piyasasına ve Tokyo sermaye piyasasına tahvil
ihraç ederek borçlanmıştır. Belediyelerin tahvil
ihraç ederek iç kaynaklardan borçlanmalarına
ilişkin 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ise
çeşitli hükümler içermektedir. Kanunun 3.
Maddesinin (h) bendinde mahalli idareler ile
bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca
faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeler
ihraççı olarak nitelendirilmiştir. “Tahvil ve
diğer borçlanma senetleri ihracı” başlıklı 13.
madde de ihraç limitlerinin Bakanlar Kurulunca
belirleneceği bu durumda özel kanunlarda
belirlenen limitlerin uygulanmayacağına işaret
edilmektedir. Ayrıca Hazine garantisini ihtiva
eden ihraçlarda, mevzuatta öngörülen ihraç
limitlerine uyulmayacağı da hüküm altına
alınmıştır. 1992 yılına kadar mahalli idarelerce
çıkarılacak menkul kıymetlerin halka arzı için
Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınması
gerekmezken, yapılan değişiklikle Kurul kaydı
zorunlu tutulmuştur. Kamu Finansmanına ilişkin
Kanun (Madde 8) ile belediyelerin hazine
garantisi olmaksızın herhangi bir dış finansman
kaynağından sağlayacağı her türlü dış imkan da
Hazine Müsteşarlığının iznine bağlanmıştır. Buna
ilişkin çıkarılan “12/4/2002 tarihli Kamu Kurum
ve Kuruluşlarınca Hazine Garantisi Olmaksızın
Temin edilen Kredilere İzin Verilmesi ve
İzlenmesi Esas ve Usullerine İlişkin
Yönetmelikte” de hazine izni verilirken
uygulanacak usul ve esaslarda; kamu kurum ve
kuruluşlarının yurt dışından her türlü nakdi
kredi sağlaması ve uluslararası sermaye
piyasalarında tahvil ve borçlanma aracı ihraç
etmeleri ile bahse konu kuruluşların diğer kurum
ve kuruluşlar lehine garanti vermeleri
Müsteşarlığın iznine bağlıdır. Müsteşarlığın
izni alınmadan sağlanan krediler ile tahvil ve
diğer borçlanma aracı ihraçları Dış Finansman
Bilgi Sistemine kaydedilmez ve bunlara ait
anapara , faiz ve diğer masrafların transferi
yapılmaz. Hazine garantisi olmaksızın dış
finansman temini talebi ile kamu kurum veya
kuruluşu tarafından Müsteşarlığa müracaat
edilir. Müsteşarlık, makine teçhizat alımı ve
yapım projeleri gibi yatırım projelerinin Yıllık
Yatırım Programında yer alması ve DPT’nin
yatırımın Yıllık Yatırım Programı’ndaki yeri ve
önceliğine ilişkin uygun görüşünün olması ile
kredi temin edilecek yatırım projelerinin yapım
işleri ile ilgili olarak 4734 sayılı Kamu İhale
Kanunu Hükümleri gereği yapılması öngörülen
durumlarda 4 21.12.2002 Tarih 24970 Sayılı Resmi
Gazete Dış piyasalara Hazine Müsteşarlığının
garantisi olmaksızın tahvil ihracı konusunda
Ankara Büyükşehir Belediyesi 1990 ve 1991
yıllarında olmak üzere iki uygulama yapmıştır.
1990 yılında Alman sermaye piyasasına 150 milyon
Alman markı, 1991 yılında ise Tokyo sermaye
piyasasına 8,5 milyar Japon yeni tutarında
tahvil ihraç etmiştir.
3.4 Özel Bankalardan Borçlanmalar
5393 sayılı Belediye Kanununda Belediyelerin
özel bankalardan boçlanmasına bir kısıtlama
getirilmemiş olup, 1986 yılından bu yana özel
bankalardan borçlanma, İller Bankasından
borçlanmanın önüne geçmiştir. 1985–1995 dönemi
itibariyle yerli ticari bankalardan borçlanma
iller bankasından borçlanmanın iki katını
aşmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu, 4749 sayılı Kamu
Finansman ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi
Hakkındaki Kanun, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi
ve Kontrol Kanunu ve ilgili yılın bütçe kanunu
gözetilerek bankacılık sisteminden borçlanmanın
hantal belediye bürokrasisine olumlu katkı
sunacağı düşünülmektedir.
3.5 Gerçek Kişilerden Veya Firmalardan
Borçlanmalar
Belediyeler piyasa verilerini dikkate alarak
şahıs ve ticari firmalardan kendine verilen
sınırlar dahilinde borçlanabilirler. Piyasa
verileri para kullandıran yurt içi ve yurt dışı
finans çevrelerinde oluşan faiz oranının çok
üstünde bir borçlanma bu borçlanmaya yetki veren
meclis ve borçlanmayı yapan harcama yetkilisini
hukuken sıkıntıya sokabilir. Bunun yanında
belediyeler 5393 sayılı Belediye kanunu 71
maddesine göre kurulan bütçe içi işletmelerden
ve aynı kanunun 70 maddesine göre belediye
meclisince kurulacak belediye şirketlerinden de
borçlanmalarında herhangi bir engel
bulunmamaktadır.
4- BELEDİYE LERE BAĞLI KURULUŞLARI İLE BUNLARIN
SERMAYESİNİN YÜZDE ELLİSİNDEN FAZLASINA SAHİP
OLDUKLARI ŞİRKETLERİN BORÇLANMALARI
5393 sayılı kanunun 68/d maddesine göre
Belediyelere bağlı kuruluşları ile bunların
sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip
oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç
stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri
toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre
belirlenecek yeniden değerleme oranıyla
artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar Büyükşehir
belediyeleri için bir buçuk kat olarak
uygulanır.
5393 sayılı belediye kanunu 68/e bendinde
Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların
sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip
oldukları şirketlerin borçlanabilmesi için
gerekli çerçeve şu şekilde çizilmiştir.
Belediyelerin ve belediyelerin bağlı ortaklık ve
işletmelerin en son kesinleşmiş bütçe
gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa
göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla
artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde
onunu geçmeyen iç borçlanmayı Belediye
Meclisinin Kararı, yüzde onunu geçen iç
borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt
çoğunluğunun kararı ve İçişleri Bakanlığının
onayı ile yapabilir.
SONUÇ
Belediyelerin borçlanmada uymaları gereken usul
ve esasları Belediye Kanununun 68. maddesinde
açık bir şekilde tadat edilmiştir. Belediye
kanununun ilgili maddesi giriş cümlesi şöyledir.
“Belediye, görev ve hizmetlerinin gerektirdiği
giderleri karşılamak amacıyla aşağıda belirtilen
usul ve esaslara göre borçlanma yapabilir ve
tahvil ihraç edebilir” yani belediyenin
görevlerinin tanımlandığı 5393 sayılı kanunun 14
maddesi ile çerçevelendirmiştir. Mefhumu
muhalifinden hareketle Belediyelerin görev
alanına girmeyen konulara ilişkin yatırımlara
yönelik borçlanma yapamayacağı belirtilmiştir.
5393 sayılı belediye kanunu 68 maddesi belediye
ve belediyelere bağlı bütçe içi işletme ve
sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu
şirketlerin borçlanma esas ve usulleri yanı sıra
borçlanma kaynaklarından ne şekilde kaynak
bulacaklarını da düzenlemiş bulunmaktadır.
Belediyelerin borçlanabilme sınırları ve hangi
prosedürlerin izleneceğini ve hangi kriterlerin
gözetilmesi gerektiği vazedilmiş bulunmaktadır.
Bu çerçevede Belediyelerin borçlanmasına ilişkin
temel dayanak 5393 Sayılı Belediye Kanunu (BK)
dur. Belediye kanununun 68. maddesi çerçevesinde
yapılacak borçlanmalara karar merci aynı kanunun
18 maddesine göre belediye meclisi olup, bir
önceki yıl kesinleşen gelirin yeniden değerleme
oranında artırılan tutarının %10 ‘u aşan
borçlanmalarda içişleri bakanlığı onayına da
gerekmektedir.
Abdullah Ekinci
Serbest muhasebeci mali müşavir
Gopaş mali ve İdari işler koordinatörü
abdullahekinci25@gmail.com
www.muhasebenet.net
11.11.2009
-Diğer
makaleler
-Belediye şirketlerinin özelleştirilmesi
üzerine bir modelleme
-Belediye şirketlerinin özelleştirilmesi....
-Memurlar esnaf ve tacir olabilir mi ?
-Bitlerin
mevzuattaki yeri ve önemi
-KURUMLAR
VERGİSİ HAZIRLANMASINDA DİKKATE ALINACAK MATRAHI
ARTIRICI VEYA AZALTICI KALEMLER YASAL
DAYANAKLARI VE ÖRNEK KURUMLAR VERGİSİ DÜZENLEME
REHBER ÖZETİ
(02.04.2009)
|
