|
tacirlerin defter tasdik ve kayıt tutmaları
kanunen zorunlu olmakla beraber işletmenin
piyasa koşullarında sağlıklı yönetmek için de
zorunluluk arz etmektedir.
Bu makalemizin konusu Türk Ticaret Kanunu ve
Vergi Usul Kanunu çerçevesinde kimler defter
tutmakla mükellef ve defter tasdik zamanları
dır.
2- KİMLER DEFTER TUTMAK ZORUNDADIR VE TUTMASI
GEREKEN DEFTERLER
Vergi Usul Kanunu Madde–172 Aşağıda yazılı
gerçek ve tüzel kişiler bu kanunun esaslarına
göre defter tutmaya mecburdurlar:
1- Ticaret ve Sanat erbabı
2- Ticaret şirketleri
3- İktisadi kamu müesseseleri
4- Dernek ve Vakıflara ait iktisadi işletmeler.
5- Serbest Meslek Erbabı
Olan mükellefler defter tasdik ettirmek ve
tutmak zorundadırlar.
Türk Ticaret Kanunu Madde 66 derki Her tacir,
ticarî işletmesinin iktisadi ve mali durumunu,
borç ve alacak münasebetlerini ve her iş yılı
içinde elde edilen neticeleri tespit etmek
maksadıyla, işletmesinin mahiyet ve öneminin
gerektirdiği bütün defterleri ve bilhassa, diğer
kanunların hükümleri mahfuz kalmak üzere,
aşağıdaki defterleri Türkçe olarak tutmaya
mecburdur.
1. Tacir hükmi şahıs ise yevmiye defteri,
defteri kebir, envanter defteri ve karar defteri
,
2. Hususi hukuk hükümlerine göre idare edilmek
veya ticarî şekilde işletilmek üzere devlet,
vilayet, belediyeler gibi amme hükmi şahısları
tarafından kurulan ve hükmi şahsiyeti bulunmayan
ticarî işletmeler ile dernekler tarafından
kurulan ticarî işletmeler ve bunlara benzeyen ve
hükmi şahsiyeti olmayan diğer ticarî
teşekküller, karar defteri hariç yukarı ki
bentte yazılı defterleri ,
3. Tacir hakiki şahıs ise karar defteri hariç
olmak üzere birinci bentte yazılı defterleri
veya işletmesinin mahiyet ve önemine göre sadece
işletme defteri ,
4. Zirai kazançlar gerçek usulde, işletme ve
bilânço esasına göre tespit olunur. Çiftçi
işletme defteri, çiftçilerin zirai kazançlarının
işletme hesabı esasına göre belirlenmesinde
tutulur.
Tacirlerin işletmeleriyle ilgili işler
dolayısıyla aldıkları mektup, yazı telgraf,
fatura, cetvel, senet gibi vesika ve kâğıtlarla
ödemelerini gösteren vesikaları ve yazdığı
mektup yazı ve telgraf namelerin kopyalarını ve
mukaveleleri, taahhüt ve kefalet ve sair teminat
senetleri ve mahkeme ilamları gibi belgeleri
muntazam bir tarzda dosya halinde saklamaları
mecburidir.
3- VERGİ USUL KANUNU MADDE 182 BİLÂNÇO ESASINA
GÖRE TUTULMASI ZORUNLU DEFTERLER:
1-Yevmiye defteri;
2-Defteri Kebir (büyük defter)
3-Envanter Defteri (mevcudat ve muvazene
defteri)
4- Anonim şirketlere mahsus olmak üzere (TTK
md.326) Pay Sahipleri Defteri, Umumi heyet
zabıtlarının yazılmasına mahsus, idare meclisi
toplantı ve müzakerelerinin yazılmasına mahsus
(idare meclisi kararlar defteri)
4- VERGİ USUL KANUNU 193 MADDE İŞLETME HESABI
ESASINDA TUTULACAK DEFTER:
1- İşletme Hesabı defteri.
5- VERGİ USUL KANUNU 210 MADDE SERBEST MESLEK
ERBABININNIN TUTACAĞI DEFTER:
1- Serbest Meslek kazanç defteri
6- VERGİ USUL KANUNU 213 MADDE ZİRAİ KAZANÇLARDA
İŞLETME DEFTERİ:
1- Çiftçi İşletme Defteri
7- VERGİ USUL KANUNU 220. MADDESİNE GÖRE HANGİ
DEFTERLER TASDİKE TABİDİR
Aşağıda yazılı defterlerin bu bölümdeki esaslara
göre tasdik ettirilmesi mecburidir.
1- Yevmiye ve envanter defterleri
2- İşletme Defteri
3- Çiftçi İşletme defteri
4- İmalat ve istihsal vergisi defterleri (basit
istihsal vergisi defteri dahil)
5- Nakliyat Vergisi Defteri
6- Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri
7- Serbest meslek kazanç defteri
8- Karar Defteri
Bu kanunla cevaz verilen hallerde yukarıda
yazılı olanların yerine kullanılacak olan
defterler de tasdike tabi tutulur.
8- VERGİ USUL KANUNU 221. MADDE TASDİK ZAMANI
Vergi usul kanununda yazılı defterleri
kullanacak olanlar, bunları aşağıda yazılı
zamanlarda tasdik ettirmeye mecburdurlar:
1- Öteden beri işe devam etmekte olanlar
defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son
ayda; (aralık)
2- Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından
tespit edilenler, defterin kullanılacağı hesap
döneminden önce gelen son ayda.
3- Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler
ve yeni bir mükellefiyete girenler, işe başlama,
sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme
tarihinden önce vergi muafiyeti kalkanlar,
muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak on gün
içinde.
4- Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla
veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter
kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya
başlamadan önce
9- VERGİ USUL KANUNU 222. MADDE TASDİKİ YENİLEME
Defterlerini ertesi yılda da kullanmak
isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye
Bakanlığı'nca tespit edilenler bu dönemin ilk
ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdurlar.
10- TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE DEFTER TASDİK
ZAMANLARI
Türk Ticaret Kanunu’na göre tacir sıfatına sahip
gerçek ve tüzel kişiler tarafından bilanço ya da
işletme hesabı esasına göre tutulan defterlerin
hem açılış hem de kapanış tasdiki zorunludur.
Yevmiye defterinin, yeni yılın en geç Ocak ayı
sonuna kadar notere gösterilip son işlemin
altına noterce “görülmüştür” şerhi yazılarak
mühürlenip tasdik edilmesi gerekmektedir.
Envanter defterinin de en geç Mart ayı sonuna
kadar tamamlanarak notere gösterilmesi ve aynen
yevmiye defterinde olduğu gibi tasdik
ettirilmesi gerekir.
Vergi Usul Kanununda ticari defterlerin kapanış
tasdiklerinin yaptırılması gerektiğine dair
herhangi bir hüküm yer almamıştır. Bu nedenle
kapanış tasdikinin yaptırılmaması VUK yönünden
re’sen takdir nedeni sayılmamaktadır. Buna
karşılık Ticaret Kanunu açısından o defter delil
olarak ispat gücünü yitirmiş olmaktadır.
11- KANUNİ DEFTERLERİN SÜRESİNDE TASDİK
ETTİRMEMENİN SAKINCALARI
Kanuni defterlerin belli edilen sürelerde tasdik
ettirilmemesi usulsüzlük cezasının uygulanmasını
gerektirir. Tasdiki zorunlu olan defterlerden
herhangi birinin tasdik işleminin yaptırılmamış
olması birinci derecede usulsüzlük cezasını
gerektirmektedir. Diğer yandan kanuni sürenin
sonundan başlayarak bir ay geçtikten sonra
tasdik ettirilenler tasdik ettirilmemiş
sayılmaktadır. Bu nedenle zamanında yapılmayan
defter tasdikleri ayrıca re’sen takdir
nedenlerinden biridir.
VUK’ta belirtilen sürelerin sonundan başlayarak
bir ay içinde yapılacak tasdikler geçerli
sayılmakla beraber ikinci derecede usulsüzlük
cezası gerektirmektedir. Aynı defteri ertesi
yılda kullanmak isteyenlerin tasdiki
yeniletmemeleri (ara tasdiki yaptırmamaları)
durumunda ise birinci derecede usulsüzlük cezası
uygulanacağı gibi re’sen takdire de
gidilebilecektir.
12- TASDİKİ ZORUNLU DEFTERLERİN TASDİK MAKAMI
VUK’na göre, defterler, işyerinin, işyeri
olmayanlar için ikametgâhın bulunduğu yerdeki
noter veya noterlik görevini ifa ile mükellef
olanlar, tarafından tasdik olunur. Serbest
bölgelerde faaliyet gösterenlerin bu
bölgelerdeki faaliyetleri için tutacakları
defterler ise serbest bölge müdürlüklerince
onaylanır.
17.06.2003 tarihinden bu yana ticari
defterlerin, anonim ve limited şirketlerin
kuruluş aşamasında, şirket merkezinin bulunduğu
yer ticaret sicili memuru veya noter tarafından
tasdik edilme imkanı da bulunmaktadır.
13- SONUÇ
Vergi mükelleflerinin VUK’na paralel olarak
kanuni defterlerini tasdik ettirmek ve gerekli
kişi ve makamlara ibraz etmek zorunlulukları
bulunmaktadır. Tasdik işlemi belirlenen sürede
yapılmayan veya tasdik yenilenmesi
gerçekleştirilmeyen defterler tutulmamış
sayılmaktadır. Kanuni şekline ve esasına uygun
olarak tutulan defterler aynı zamanda ispat
aracı olmaktadır. Tasdiksiz defterlerin ise
ispat aracı olarak kullanılması mümkün değildir.
Uygulamada bazı meslek mensuplarının özellikle
kapanış tasdiklerini göz önüne almadıkları
dikkat çekmektedir. Ancak yukarıdaki temel
nedenlerden dolayı ileride problem yaşamamak
adına defter tasdiklerine dikkat etmek son
derece önemlidir.
Abdullah Ekinci
Serbest muhasebeci mali müşavir
Gopaş mali ve İdari işler koordinatörü
abdullahekinci25@gmail.com
www.muhasebenet.net
08.12.2009
-Diğer
makaleler
-Belediyelerde stratejik planlama
çerçevesinde kaynak tasarrufu nasıl sağlanır ?
-Belediye
gelirlerinin haczinin hukuki durumu
-Belediye şirketlerinin özelleştirilmesi
üzerine bir modelleme
-Belediye şirketlerinin özelleştirilmesi....
-Memurlar esnaf ve tacir olabilir mi ?
-Bitlerin
mevzuattaki yeri ve önemi
-KURUMLAR
VERGİSİ HAZIRLANMASINDA DİKKATE ALINACAK MATRAHI
ARTIRICI VEYA AZALTICI KALEMLER YASAL
DAYANAKLARI VE ÖRNEK KURUMLAR VERGİSİ DÜZENLEME
REHBER ÖZETİ
(02.04.2009)
|
