|
Defterlerin tasdiki
Türk Ticaret Kanunu'nun 66. maddesine göre her tacir
ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç
ve alacak münasebetlerini ve her iş yılı içinde elde
edilen neticeleri tespit etmek maksadıyla bazı
defterleri tutmaya mecburdur. Bu defterler tüzelkişi
tacirler için yevmiye defteri, defteri kebir,
envanter defteri ve karar defteri şeklinde
belirlenmiştir. Gerçek kişi tacirlerin tutması
gereken defterler de -karar defteri hariç- aynıdır.
Kanun bunların dışında tacirlere, işletmenin mahiyet
ve önemine göre gerekli defterleri tutma
yükümlülüğünü de yüklemiş ancak bu konudaki
belirlemeyi ticari işletmelere bırakmıştır. Ticari
defterlerin tasdiki konusunu daha önce de ele
almıştık. Ancak içinde bulunduğumuz ayın, izleyen
yıl kullanılacak defterler için tasdik dönemi olması
sebebiyle tekrar aktaralım istedik.
Türk Ticaret Kanunu'nun 69. maddesinin 4884 sayılı
kanunla değişen şekline göre ise
- Şirket kuruluş aşamasında yukarıda belirtilen
defterlerin kullanılmaya başlanmadan önce tacir
tarafından ticari işletmenin bulunduğu yerin ticaret
sicili memurluğuna veya notere ibraz edilerek tasdik
ettirilmesi,
- Şirketin müteakip yıl defterleri ile kullanılması
zorunlu diğer defterlerin ise Vergi Usul Kanunu'nun
defterlerin tasdikine ilişkin hükümlerine göre
tasdik ettirilmesi gerekmektedir.
Aynı madde hükmü uyarınca her tacir, tutmaya mecbur
olduğu diğer defterlerle tutmak istediği defterlerin
her birinin nevi ve mahiyetleriyle sayfa sayılarını
gösteren iki nüsha beyannameyi bu defterleri
kullanmaya başlamadan önce sicil memuruna vermeye
mecburdur. Memur, bunlardan birisini tasdik ederek
tacire geri verecektir. Bu mükellefiyeti hiç veya
kanuna uygun şekilde yerine getirmeyen tacirin bu
gibi defterleri lehine delil olmamaktadır.
Öte yandan Ticaret Kanunu'nun 70. maddesinde bir yıl
için tutulan yevmiye defterinin yeni senenin en geç
ocak ayı sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydın
altına noterce “görülmüştür” sözü yazılarak mühür ve
imza ile tasdik ettirilmesinin şart olduğu; 72.
maddesinde ise envanter defterine geçirilen envanter
ve bilançonun kurumlarda idare işlerine selahiyetli
olan kimseler tarafından imza ve notere ibraz
olunacağı, noterin yapacağı muamele hakkında yevmiye
defteri ile ilgili tasdik hakkındaki 70. madde
hükmünün uygulanacağı hükme bağlanmıştır. (Bu tasdik
işlemleri uygulamada kapanış tasdikleri olarak
adlandırılmaktadır. Defteri kebir için ise böyle bir
uygulama öngörülmemiştir.)
Tutulacak
defterler
Vergi Usul Kanunu ise tacirleri birinci ve ikinci
sınıf tacir şeklinde iki grup olarak
sınıflandırdıktan sonra birinci sınıf tüccarın
bilanço esasına göre ikinci sınıf tüccarın ise
işletme hesabı esasına göre defter tutmalarını
öngörmüştür. (VUK md 176-178)
Kanunda bilanço esasına göre defter tutacak birinci
sınıf tüccarın tutması gereken defterler, yevmiye
defteri, defteri kebir ve envanter defteri şeklinde,
ikinci sınıf tacirlerin tutması gereken defter ise
işletme hesabı defteri şeklinde belirlenmiştir.
Ayrıca serbest meslek erbabı için de serbest meslek
kazanç defteri tutma yükümlülüğü öngörülmüştür.
Vergi Usul Kanunu, bu defterlerden “defteri kebir”
için tasdik zorunluluğu öngörmemiştir. Bu defterin
tasdik zorunluluğu Ticaret Kanunu'ndan gelmektedir.
Aynı şekilde, “kapanış tasdiki”, sadece Ticaret
Hukuku açısından söz konusudur. Vergi hukukunda,
defterlere kapanış tasdiki yaptırma yükümlülüğü
yoktur. Dolayısıyla defteri kebirin tasdiksiz
kullanılmasının veya defterlere kapanış tasdiki
yaptırmamanın yaptırımı, sadece ticaret hukuku için
söz konusudur, vergi mevzuatı bakımından bir
yaptırım söz konusu değildir.
Tasdik
zamanı
Defterlerin tasdik zamanı ise kanunun 221.
maddesinde düzenlenmiş olup, maddenin 4884 sayılı
kanunla değişen şekline göre;
1- Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin
kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda (takvim
yılı esasına tabi olan mükellefler aralık ayında,)
2- Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından
tespit edilenler (özel hesap dönemine tabi olanlar),
hesap döneminden önce gelen son ayda,
3- Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve
yeni bir mükellefiyete girenler; işe başlama, sınıf
değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden
önce, vergi muafiyeti kalkanlar ise muaflıktan çıkma
tarihinden başlayarak 10 gün içinde,
4- Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya
sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya
mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce,
defterlerini tasdik ettirmek zorundadırlar.
Mevcut defterlerini ertesi yılda da kullanmak
isteyenlerin ise ocak ayı (hesap dönemleri Maliye
Bakanlığı'nca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı)
içinde tasdik yeniletmeye (uygulamadaki deyişle ara
tasdiki yaptırmaya) mecburdurlar. (VUK Md 222)
Tacirlerin kullanacakları defterleri süresinde
tasdik ettirmeleri büyük önem taşımakta olup, tasdik
yükümlülüğüne gerektiği gibi uyulmaması hem ticaret
hukukunda hem de vergi hukukunda ayrı ayrı ağır
yaptırımları gündeme getirebilmektedir.
Bumin Doğrusöz
Referans / 10.12.2007 |
