|
SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATINDA
İŞ KAZASI, İŞÇİNİN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ,
İŞVERENİN SORUMLULUKLARI
1.
GİRİŞ
Çalışma Hayatı beraberinde bazı
kazaları da getirmektedir. Özellikle Sanayi
Devrimi sonrasında Çalışma Hayatında İş kazaları
artmıştır. Bu kazaları önlemeye yönelik olarak
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kavramı
geliştirilmiş ve bu kavramla Çalışma hayatında
işçi ve işverene bazı sorumluluklar yüklenerek
kazalar minimize edilmeye çalışılmıştır. Ancak
bu önlemlere rağmen her yıl binlerce işçi
çeşitli nedenlerle iş kazası geçirmeye devam
etmektedir. Yazımızda iş kazasının ne olduğunu,
işçinin haklarına ve işverenin
sorumluluklarına değinilecektir.
2.
SGK MEVZUATINA GÖRE İŞ KAZASI
NEDİR?
Bilindiği üzere 5510 sayılı
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanununda
İş
kazası işçinin işyerinde geçirdiği zamanlarda
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan
bedenen ve ruhen özüre uğratan olay olarak
tanımlanmıştır. Tanımdan da anlaşılacağı üzere
bir olayın iş kazası sayılabilmesi için ;
a)
Sigortalının
işyerinde bulunduğu sırada,
b)
İşveren tarafından
yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi
nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına
bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya
çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,
c)
Bir işverene bağlı
olarak çalışan sigortalının, görevli olarak
işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi
nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen
zamanlarda,
www.muhasebenet.net
d)
Emziren kadın
sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan
zamanlarda,
e)
Sigortalıların,
işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı
yere gidiş gelişi sırasında,
Meydana gelmesi gerekmektedir.
(5510 sayılı Kanun)
3.
SGK MEVZUATINA GÖRE İŞ KAZASI
SONUCU İŞÇİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?
Sigortalı, uğradığı işkazasını en geç kazadan
sonraki gün içinde işveren veya kuruma
bildirmekle yükümlüdür.
www.muhasebenet.net
Sigortalıya, uğradığı işkazasını işveren veya
Kuruma bildirme yükümlülüğü getirilmesine
karşın, bildirme mecburiyetinin yerine
getirilmemesine herhangi bir müeyyide
öngörülmemiştir. Dolayısıyla, bu görevini yerine
getirmeyen sigortalılar hakkında herhangi bir
işlem yapılması mümkün değildir.
Geçirdiği işkazası dolayısıyla Kuruma başvuran
sigortalı, hekimin bildirdiği tedbir ve
tavsiyelere uymak zorundadır. Aksi takdirde
sigortalının tedavisi uzar veya malül kalır
yahut malüliyet derecesi artarsa, istirahatli
kaldığı günler için verilen geçici işgöremezlik
ödeneğinden veya malüliyeti halinde bağlanan
sürekli işgöremezlik gelirinden eksiltme
yapılabilmektedir.(www.sgk.gov.tr)
4.
SGK MEVZUATINA GÖRE İŞ KAZASI
SONUCU İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?
İş kazası geçiren bir işçiye
kanunlarımız bazı haklar sağlamaktadır. Bu
haklar şunlardır:
a)
Sağlık Yardımı
Yapılması.
Bu yardımlar sigortalının, Hekime
muayene ettirilmesi, Teşhis için gereken klinik
ve laboratuvar muayenelerinin yaptırılması,
Gerekirse bir sağlık tesisine de yatırılarak,
tedavisinin sağlanması, Tedavi süresince gerekli
ilaç ve her türlü iyileştirme vasıtalarının
temin edilmesidir.
Sağlık yardımı, iş kazasına
uğrayan sigortalının belirli bir süreye bağlı
olmaksızın, sağlık durumunun gerektirdiği sürece
devam eder ve iyileşen sigortalıların arıza veya
hastalıklarının nüksetmesi halinde, tedavileri
yeniden sağlanır.
www.muhasebenet.net
b)
Sigortalıya; geçici iş göremezlik süresince
günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.
İş kazası geçiren sigortalının
çalışamadığı her gün için Geçiçi iş göremezlik
ödeneği verilir.
Kanuna
göre geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak
tedavilerde prime esas günlük kazancın yarısı,
ayakta tedavilerde ise prime esas kazancın
üçte iki miktarında verilecektir.
c) Sigortalıya; sürekli iş
göremezlik geliri bağlanması.
Bir
iş kazası veya meslek hastalığı sebebiyle
yapılan tedavi sonunda sigortalının meslekte
kazanma gücünün tamamının veya bir kısmının
kaybedilmiş olması halidir.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte
kazanma gücünün en az %10' unu kaybedenlere
sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. İş
göremezlik hallerinin meslekte kazanma gücünü ne
oranda azaltacağı tüzükle belirlenmiştir.
Sürekli iş göremezlik olay sayıları çalışma
gücünü %10'dan daha az kaybedenleri de
kapsamaktadır.
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının
mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre
hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte
sigortalıya, 5510 sayılı kanunun 17 nci maddeye
( İş
kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık
hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak
gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük
kazanç; iş kazasının veya doğumun olduğu
tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde
ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki
son üç ay içinde 80 inci maddeye göre
hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu
kazançlara esas prim gün sayısına bölünmesi
suretiyle hesaplanır. Bu surette bulunan günlük
kazanç; iş göremezliğin başladığı veya gelirin
bağlanacağı tarihten geriye doğru oniki ay
ve daha öncesine ait ise güncelleme katsayısı
ile güncellenerek hesaplanır. )
göre
hesaplanan aylık kazancının % 70'i oranında
gelir bağlanır. Sürekli kısmî iş göremezlikte
sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik
geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik
derecesi oranındaki tutarı kendisine ödenir.
Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç
ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır.
d)
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen
sigortalının hak sahiplerine; gelir bağlanması.
İş
kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümler ile
tedavilerinin devamı esnasında veya meslekte
kazanma gücünün %50 veya daha fazlasını
kaybederek sürekli işgöremezlik geliri alırken
ölenleri kapsamaktadır.
İş
kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden
dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, tespit
edilecek aylık kazancının % 70'i, 5510 sayılı
kanunun 55 inci maddenin ikinci fıkrasına göre
güncellenerek 5510 sayılı kanunun 34 üncü madde
hükümlerine göre gelir olarak bağlanır.
Buna
göre;
aa)
Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış çocuğu
bulunmayan dul eşine ise bu Kanun kapsamında
veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında
çalışmaması veya kendi çalışmaları nedeniyle
gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde %
75'i,
bb) Bu
Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı
kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları
nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış
çocuklardan;
1) 18
yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20
yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını
doldurmayanların veya,
2)
Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en
az % 60 oranında yitirip malûl olduğu
anlaşılanların veya,
3)
Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli
olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan
kızlarının,
her
birine % 25'i,
cc)
(b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının
ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan
bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında
evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü
tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana
veya babaları sonradan evlenenler ile
kendisinden başka aylık alan hak sahibi
bulunmayanların her birine % 50'si,
dd)
Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse
bulunması halinde, ana ve babaya çalışmaması ve
gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde %
25'i oranında; çalışmayan ana ve babanın 65
yaşın üstünde olması, gelir veya aylık
bağlanmamış olması halinde ise artan hisseye
bakılmaksızın % 25'i,
oranında aylık bağlanır.
e) Gelir bağlanmış olan eş ve
çocuklara; evlenme ödeneği verilmesi.
Evlenmeleri nedeniyle gelir veya aylıkları
kesilmesi gereken eş veya çocukların,
evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde
almakta oldukları aylık veya gelirlerinin bir
yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak üzere
evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme
ödeneği alan hak sahibinin aylığının kesildiği
tarihten itibaren bir yıl içerisinde boşanması
halinde, bir yıllık sürenin sonuna kadar gelir
veya aylık bağlanmaz.
Evlenme ödeneği verilmesi halinde, diğer hak
sahiplerinin aylık veya gelirleri evlenme
ödeneği verilen sürenin bitimini takip eden
ödeme döneminden itibaren 5510 sayılı kanunun 34
üncü maddesine göre yeniden belirlenir.
f) İş
kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı
için; cenaze ödeneği verilmesi
İş
kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli
iş göremezlik geliri almakta iken ölen
sigortalının hak sahiplerine, asgarî ücretin üç
katı tutarında cenaze ödeneği ödenir. Cenaze
ödeneği, sırasıyla sigortalının eşine, yoksa
çocuklarına, o da yoksa ana babasına, o da yoksa
kardeşlerine verilir.
Kanun koyucu böylece işçinin iş
kazası geçirmesi durumunda, kendisi veya
yakınlarının haklarını korumaya almıştır.
(Kaynak.
www.sgk.gov.tr, 5510
sayılı kanun)
5.
SGK MEVZUATINA GÖRE
İŞVERENİN SORUMLULUKLARI
Gerek 5510 sayılı Kanunda ve
gerekse 4857 sayılı kanunda işverenin iş kazası
durumunda ne yapacağı anlatılmıştır. Buna göre;
İşveren, işkazasını, o yere yetkili zabıtasına
derhal, İlgili Çalışma Bölge Müdürlüğü’ne ve
Kuruma da en geç kazadan sonraki iki gün içinde
yazı ile bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirme
örneği Kurumca hazırlanan haber verme kağıtları
doldurulup verilerek yapılır.
Kanun koyucu, işkazasına uğrayan sigortalının
mümkün olan ve en kısa zamanda tedavi altına
alınmasını sağlamak amacıyla işvereni, iş
kazasını kazadan sonraki iki gün içinde
bildirmekle yükümlü kılmıştır.Kanun metninde
belirtilen haber verme kağıdı vizite kağıdıdır.
İşkazası, zabıta(jandarma-polis) güçlerinden
herhangi birisine değil, kazanın olduğu yere
göre, bunlardan hangisi görevliyse onun yetkili
karakoluna bildirilir.
Sosyal Güvenlik Kurumunun sağlık tesislerinin
Sağlık Bakanlığına devrine kadar işkazası sonucu
işveren tarafından düzenlenen ve işkazası
bölümünde gerekli bilgilerin yazılı olduğu
vizite kağıdı ile muayene ve tedavi için Kurum
sağlık tesislerine yapılan başvurular 506 sayılı
Kanunun 27 nci maddesine göre Kuruma yapılmış
sayıldığından 20.02.2005 tarihinden sonra Sağlık
Bakanlığı sağlık tesislerine yapılmış başvurular
Kuruma yapılmış başvuru olarak kabul
edilemeyeceğinden işverenin işkazasını ayrıca
Kuruma yasal süresi içerisinde sözkonusu madde
gereğince bildirmesi gerekmektedir.
İşkazasının eksik veya yanlış bildirilmesi:
İşverenin kasten veya ağır ihmali neticesi
işkazasının kazadan sonraki en geç iki gün
içinde Kuruma bildirilmemesinden veya haber
verme kağıdında yazılı bilginin eksik veya
yanlış olmasından doğan ve ileride doğacak olan
Kurum zararlarından işveren sorumludur.
Belirlenen süre içinde Kuruma bildirilmeyen
işkazası dolayısıyla,bildirme tarihine kadar
işveren tarafından yapılmış harcamalar Kurumca
Ödenmez. (Kaynak. 4857 sayılı İş Kanunu, www.sgk.gov.tr)
6.
SONUÇ
Çalışma Hayatında İş Kazaları hiç
istenmemesine rağmen bazen yaşanmaktadır.
Yaşanan bu iş kazaları hem sosyal
yönden hemde ekonomik yönden ülkemizi
etkilemektedir. Kanun Koyucu iş kazalarını
minimize etmeye yönelik tutum ve davranışlarını
kararlılıkla sürdürmelidir. Ancak getirilecek
önlemler işverene ek maliyetler getirmeyecek
şekilde optimal bir şekilde planlanmalı ve
hayata geçirilmelidir.
Serbest Muhasebeci Mali
Müşavir
Murat Osman BİNİCİ
Serbest Muhasebeci Mali
Müşavir
Ahmet Nusret PEKTAŞ
Yararlanılan Kaynaklar
1-
www.sgk.gov.tr
2-
5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası Kanunu
3-
4857 sayılı İş
Kanunu |
