|
Şu
kadarki; 388 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile
1.1.2009'dan itibaren 670,-TL aşmayan
peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve
değeri 670, -TL aşmayan alet, edevat, mefruşat
ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak
doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve
teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had
topluca dikkate alınır.
2- Vergi Usul Kanunu Arazide Amortisman
Vergi Usul Kanunu 314 maddesinde derki; Boş
arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir.
Ancak:
1. Tarım işletmelerinde vücuda getirilen
meyvalık, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve
güllüklerle incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım
tesisleri;
2. İşletmede inşa edilmiş olan her nev'i yollar
ve harklar; amortismana tabi tutulur.
3- Vergi Usul Kanununda Normal Amortisman
Vergi usul kanunu 315. maddesinde derki;
Mükellefler amortismana tâbi iktisadî
kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân
edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân
edilecek oranların tespitinde iktisadî
kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.
4- Vergi Usul Kanununda Azalan Bakiyeler
Usulüyle Amortisman
Vergi Usul Kanunu Mükerrer 315 maddesi derki;
Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden
dileyenler, amortismana tabi iktisadi
değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden
amortisman usulü ile yok edebilirler.
Bu usulün tatbikinde;
1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak
değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar
toplamının tenzili suretiyle tespit olunur.
Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde,
üzerinden amortisman ayrılacak değer,
amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş
değerinden daha evvel ayrılmış olan
amortismanların toplamının taşınmış değerleri
indirilmek suretiyle tespit edilir.
2. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı %
50'yi geçmemek üzere normal amortisman oranının
iki katıdır.
3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman
nispetlerine göre hesaplanır.
Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o
yıl tamamen yok edilir.
5- Vergi Usul Kanununda Madenlerde Amortisman
Vergi Usul Kanunu 316maddesinde derki; İşletme
sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı
maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş
ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri,
ilgililerin, müracaatları üzerine bunların
büyüklük ve mahiyetleri gözönünde tutulmak ve
her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak
üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli
edilecek nispetler üzerinden yok edilir.
6- Vergi Usul Kanununda Fevkalade Amortisman
Vergi Usul Kanunu 317 maddesinde derki ;
Amortismana tabi olup:
1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler
neticesinde değerini tamamen veya kısmen
kaybeden;
2. Yeni icatlar dolayısiyle teknik verim ve
kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen
kullanılmaz bir hale gelen;
3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için
normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz
kalan;
Menkul ve gayrimenkullerle haklara,
mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili
bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle,
Maliye Bakanlığınca her işletme için işin
mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen
"Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman
nispetleri" uygulanır.
7- Vergi Usul Kanunu Amortisman Nispetlerinin
İtibar Tarihi
Vergi Usul Kanunu madde 318derki; Maliye
Bakanlığınca tespit ve ilan olunan amortisman
nispetleri ilanların yapıldığı, ayrı ayrı tespit
edilen nispetlerin ilgililerin müracaatta
bulunduğu hesap döneminden muteberdir.
Maliye Bakanlığı tespit ve ilan ettiği
amortisman nispetlerini gerektiğinde
değiştirmeye ve amortismanlarla ilgili hususları
tespite yetkilidir.
8- Vergi Usul Kanununda Amortisman Uygulama
Süresi
Vergi Usul Kanunu madde 320 derki; Amortisman
süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan
başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için
(1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.
Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek
otomobillerinin kiralanması veya çeşitli
şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla
kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak
üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin
aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay
sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar
amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye
isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son
yılında tamamen yok edilir. Her yılın
amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara
alınabilir.
Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından
veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle
yapılmasından dolayı amortisman süresi
uzatılamaz.
9- Vergi Usul Kanununda Amortisman Uygulama
Süresi
Vergi Usul Kanunu madde mükerrer 320 derki;
1.İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil
eden değerler için normal veya azalan bakiyeler
usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi
uygulanabilir.
2. Bir iktisadi değer üzerinden normal
amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına
başladıktan sonra bu usulden dönülemez.
3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler
usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan
sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu
suretle usul değiştirenler keyfiyeti
beyannamelerinde veya eski bilançolarda
belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul
bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taalluk
ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu
takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı,
bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle
eşit miktarlarla yok edilir.
10- Vergi Usul Kanununda Amortisman Hesapları
Vergi Usul Kanunu 321 madde derki; Bu bölüm
gereğince hesaplanan amortismanların, hesaplarda
ayrıca gösterilmek şartiyle ilgili bulundukları
değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi veya
pasifte ayrı bir karşılık hesabında toplanması
caizdir.
11- Vergi Usul Kanunu Değersiz Alacaklar
Vergi usul kanunu 322 madde derki; Kazai bir
hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre
tahsiline artık imkân kalmayan alacaklar
değersiz alacaktır.
Değersiz alacaklar, bu mahiyete girdikleri
tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve
mukayyet kıymetleriyle zarara geçirilerek yok
edilirler.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan
mükelleflerin bu madde hükmüne giren değersiz
alacakları, gider kaydedilmek suretiyle yok
edilirler.
12- Vergi Usul Kanununda Şüpheli Alacaklar
Vergi Usul kanunu 323 madde derki ;Ticari ve
zirai kazancın elde edilmesi ve idame
ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla;
1. Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;
2. Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan
fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından
ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine
değmeyecek derecede küçük alacaklar;
şüpheli alacak sayılır.
Yukarıda yazılı şüpheli alacaklar için değerleme
gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık
ayrılabilir.
Bu karşılığın hangi alacaklara ait olduğu
karşılık hesabında gösterilir. Teminatlı
alacaklarda bu karşılık teminattan geri kalan
miktara inhisar eder.
şüpheli alacakların sonradan tahsil edilen
miktarları tahsil edildikleri dönemde kar-zarar
hesabına intikal ettirilir.
13- Vergi Usul Kanununda Vazgeçilen Alacaklar
Vergi Usul Kanunu 324 maddesinde derki;
Konkordato veya sulh yoliyle alınmasından
vazgeçilen alacaklar, borçlunun defterlerinde
özel bir karşılık hesabına alınır. Bu hesabın
muhteviyatı alacaktan vazgeçildiği yılın
sonundan başlıyarak üç yıl içinde zararla itfa
edilmediği takdirde kar hesabına naklolunur.
14- Vergi Usul Kanununda Sermayenin İtfası
Vergi Usul Kanunu 325 maddesinde derki;
İmtiyazlı işletmelerde, tesisatın imtiyaz
süresinden sonra, bedelsiz olarak devlete veya
Devletçe tensip olunan bir teşekküle veya
belediyeye intikal etmesi imtiyazname gereğinden
bulunduğu, imtiyaz mukavelenamesinde de
sermayenin itfası için yıllık belli bir nisbet
veya miktar ayrılması gösterilmiş olduğu
takdirde, bu nispet veya miktar üzerinden
sermaye itfa olunur.
15- Vergi Usul Kanununda İlk Tesis ve Taazzuv
Giderlerinin İle Peştemallıkların İtfası
Vergi Usul Kanunu 326 maddesinde derki;
Kurumların aktifleştirdikleri ilk tesis ve
taazzuv giderleri ile peştemallıklar mukayyet
değerleri üzerinden eşit miktarlarda ve beş yıl
içinde itfa olunur.
16- Vergi Usul Kanununda Özel Maliyet
Bedellerinin İtfası
Vergi Usul Kanunu 327 madde derki;
Gayrimenkullerin, elektrik üretim ve dağıtım
varlıklarının ve gemilerin iktisadî kıymetlerini
artıran ve 272 nci maddede yazılı özel maliyet
bedelleri, kira veya işletme hakkı süresine göre
eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira veya işletme
hakkı süresi dolmadan, kiralanan veya işletme
hakkı alınan şeyin boşaltılması veya işletme
hakkının herhangi bir sebepten sona ermesi
halinde henüz itfa edilmemiş olan giderler,
boşaltma veya hakkın sona erdiği yılda bir
defada gider yazılır.
17- Vergi Usul Kanununda Amortismana Tabi
Malların Satılması
Vergi usul kanunu 328 maddede derki; Amortismana
tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde
alınan bedel ile bunların envanter defterinde
kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar
hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında
defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç
defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde
hasılat veya gider kaydederler.
Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış
amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.
Devir ve trampa satış hükmündedir.
Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin
yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur
veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar
verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu
takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme
giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir
hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her
ne sebeple olursa olsun bu süre içinde
kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi
matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki,
devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu
karlar o yılın matrahına eklenir.
Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin
iktisabında kullanılan kar, yeni değerler
üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak
amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup
tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan
değerlerin amortismanına devam olunur.
18- Vergi Usul Kanununda Amortismana Tabi
Malların Sigorta Tazminatı
Vergi Usul kanunu 329 maddede derki; Yangın,
deprem, sel, su basması gibi afetler yüzünden
tamamen veya kısmen ziyaa uğrayan amortismana
tabi iktisadi kıymetler için alınan sigorta
tazminatı bunların değerinden (Amortismanlı
olanlarda ayrılmış olan amortisman çıktıktan
sonra kalan değerden) fazla veya eksik olduğu
takdirde farkı kar veya zarar hesabına
geçirilir.
Şu kadar ki, alınan sigorta tazminatı ile ziyaa
uğrayan malların yenilenmesi işin mahiyetine
göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi
idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse
geçilmiş olursa bu takdirde tazminat fazlası,
yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte
geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile
tutulabilir. Bu süre içinde kullanılmamış olan
tazminat farkları kara ilave olunur.
Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin
tasfiyesi halinde bu tazminat fazlası, o yılın
matrahına eklenir.
Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin
iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni
değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre
ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu
mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş
olarak kalan değerlerin amortismanına devam
olunur.
19- Vergi Usul Kanununda Emtia Sigorta Tazminatı
Vergi usul kanunu madde 330 derki; Emtia ve
zirai mahsul ve hayvan kıymetlerinde vukua gelen
zayiat dolayısıyla alınan sigorta tazminatları
bunların değerlerinden fazla olursa bu fazlalık
kara alınır.
İşletme hesabı esasında tutulan defterde bu
tazminat hasılat kaydedilir.
20- Sonuç
Amortisman; binalar, makineler, cihazlar,
döşemeler ve demirbaşlar gibi uzun süre
kullanılacak maddi işletme varlıklarının
değerden düşmesidir. İşletme elindeki uzun
ömürlü varlıklar, fiziki yıpranma, eskime,
kullanılma ve yeni icatlar yüzünden teknolojik
yaşlanma sebepleriyle değerlerinden kaybederler.
Varlıkların maliyet bedelleriyle ilişkin bazı
teknik usullerle hesaplanan bu değer kayıplarına
amortisman denir.
İşletmenin faaliyetlerini sürdürürken
kullandıkları ve teknik ömürleri yılı geçen
iktisadi kıymetleri Maliye Bakanlığınca
yayınlanan 333 ve 339 no lu Vergi Usul Kanunu
Genel Tebliği ile belirtilen süre ve oranlarda
amortisman tabi tutulmaktadır. Bunun içindir ki
amortisman ayırma işlemi dönem matrahını
etkileyen vergisel bir olgudur. İşletmeler
vergilerini sağlıklı hesaplamanın yolu matrahın
unsurlarını sağlıklı belirlemeden geçer.
Yaklaşmakta olan dönem sonu işlemlerinde
verginin matrahını sağlıklı tesbit edilebilmesi
için Vergi Usul Kanununda işletmenin
varlıklarını ve kaynaklarının amortismanını
düzenleyen maddelerinin sade bir sunumunu meslek
mensubu arkadaşlarımızın istifadesine sunmuş
olduk.
Abdullah Ekinci
Serbest muhasebeci mali müşavir
Gopaş mali ve İdari işler koordinatörü
abdullahekinci25@gmail.com
www.muhasebenet.net
15.12.2009
-Diğer
makaleler
-Tutulması zorunlu defterler ve tasdik
zamanları
-Belediyelerde stratejik planlama
çerçevesinde kaynak tasarrufu nasıl sağlanır ?
-Belediye
gelirlerinin haczinin hukuki durumu
-Belediye şirketlerinin özelleştirilmesi
üzerine bir modelleme
-Belediye şirketlerinin özelleştirilmesi....
-Memurlar esnaf ve tacir olabilir mi ?
-Bitlerin
mevzuattaki yeri ve önemi
-KURUMLAR
VERGİSİ HAZIRLANMASINDA DİKKATE ALINACAK MATRAHI
ARTIRICI VEYA AZALTICI KALEMLER YASAL
DAYANAKLARI VE ÖRNEK KURUMLAR VERGİSİ DÜZENLEME
REHBER ÖZETİ
(02.04.2009)
|
