|
VERGİ USUL KANUNU
AÇISINDAN DEFTERLER VE TASDİK ZAMANLARI
Yılın son ayına girdiğimiz bu günlerde, ticari hayatta
faaliyet gösteren işletme sahiplerinin bir takım
işlemleri de yoğunlaşıyor. Envanter işlemleri, dönem
sonu sayımları, yeni yılda kullanılacak resmi
defterlerin tasdiki derken bir çok iş sıraya dizilmiş
durumda. Bu ay içerisinde açıklanmasını beklediğimiz
değerleme hükümleri ve sınıf değiştirme hadleri
doğrultusunda işverenlerin önümüzdeki yıl ticari
kazancın tespitinde hangi yöntemi kullanacakları belli
olacaktır.
213 Sayılı Vergi Usul Kanun’ u 172. maddesinde defter
tutacaklar sıralanmış ve;
• Ticaret ve Sanat Erbabı,
• Ticaret Şirketleri,
• İktisadi Kamu Müesseseleri,
• Dernek ve Vakıfların İktisadi Kuruluşları,
• Serbest Meslek Erbabı,
• Çiftçiler
denmiştir.
Yine aynı kanunun 220. maddesi bize tutulacak defterleri
şu şekilde sıralamıştır;
• Yevmiye ve Envanter Defteri,
• İşletme Defteri,
• Çiftçi işletme defteri
• Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri,
• Serbest Meslek Kazanç Defteri,
Hepimizin bildiği gibi tacirler ticari hayatta
yaptıkları işlemlerini resmi defterle kaydedip
istenildiği takdirde ilgili mercilere sunmak
zorundadırlar.
• Yevmiye ve Envanter Defteri
Yevmiye defteri; Birinci sınıf tacirler ile Sermaye
Şirketlerinin tutacağı defteler arasında yer almaktadır.
Vergi Usul Kanunu sınıf değiştirme hükümlerine göre
belirlenen hadleri aşan ikinci sınıf tacirler takip eden
hesap dönemi başından itibaren 1. Sınıf Tacir konumuna
geçerler ve Bilanço Usulüne göre defter tutmaya
başlarlar. Kurumlar Vergisi Kanunu hükümlerine göre
vergilendirilen sermaye şirketleri de bilanço usülünde
defter tutmak zorundadırlar.
Yevmiye Defteri Vergi Usul Kanunu’ nu 183. maddesinde
Yevmiye defteri şu şekilde açıklanmıştır; “… Kayda
geçirilmesi gereken işlemlerin sırasıyla ve madde
halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. Yevmiye
defteri ciltli ve sayfaları sıra numaralı olur.
Mükellefler diledikleri takdirde kullanmak zorunda
oldukları defterleri müteharrik yapraklı olarak
kullanabilirler.” denmektedir.
Envanter Defteri; tacirlerin dönem sonunda yaptıkları
bilançosu öncesi işlemler sonucunda tespit ettikleri
değerleri kaydettiği defterlerdir. Envanter Defterine
kural olarak işe başlama ve müteakiben her hesap
döneminin sonunda çıkartılan envanterler ve bilanço
kaydedilir. Bu tarihe bilanço günüde denir.
• İşletme Hesabı Defteri
İşletme Hesabı Defteri ikinci sınıf tacirlerin tutmak
zorunda oldukları defterdir. Ticari Kazancını İşletme
Hesabı Esasına göre tespit eden mükellefler dönem
sonunda belirleyecekleri İşletme Hesap Özeti üzerinden
ödeyecekleri vergileri tespit ederler. İşletme hesabı
defteri iki kısımdan oluşur. Defterin sol kısmına dönem
içinde yapılan giderler ile emtia alışları
kaydedilirken, sağ kısmına ise yapılan işlemlerden elde
edilen gelirler kaydedilir. Tüm bu işlemler sonucunda
dönem karı veya zararı tespit edilir.
• Çiftçi İşletme Defteri
Zirai İşletme Hesabına tabi olan zirai işletmelerin
tutmak zorunda oldukları defterdir. Zirai İşletme
Kazancı Defteri de İşletme Hesabı Defteri gibi iki
kısımdan oluşmaktadır. Defterin sol tarafına Gelir
Vergisi Kanunu hükümlerine göre indirilebilecek
giderler, sağ tarafına ise hasılat yazılır. Vergi Usul
Kanunu 213. maddesi hükmüne göre Zirai İşletme Hesabı
defterinin gelir ve gider kısımlarının en az aşağıdaki
bilgileri ihtiva etmesi zorunludur;
• Sıra numarası,
• Kayıt tarihi,
• İşlemin içeriği,
• Meblağ
• Yabancı Nakliyat Kurumlarının Nakliyat Defteri
Merkezi yurt dışında bulunan ve nakliyecilik faaliyeti
ile uğraşan kurum ve kuruluşların Türkiye Cumhuriyeti
sınırları içinde faaliyette bulundurkları sürede elde
ettikleri hasılatları kaydetmek için tutmak zorunda
oldukları defterdir. Nitekim Vergi Usul Kanunu 207.
maddesi bu kurumlara defter tutma zorunluluğu getirmiş
ve;
“Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye'de
temsil eden şube veya acentaları bir 'Hasılat defteri'
tutmaya ve bu deftere Türkiye'de elde ettikleri hasılatı
tarih sırasıyla ve müfredatlı olarak kaydetmeye
mecburdurlar. Bu madde gereğince hasılat defteri tutan
yabancı nakliyat kurumları bu işleri için ayrıca
muhasebe defteri tutmaya mecbur değildirler.”
denmektedir.
• Serbest Meslek Kazanç Defteri
Yaptıkları serbest meslek faaliyeti dolayısıyla kazanç
elde eden vergi mükellefleri bir kazanç defteri tutmak
zorundadırlar. Avukat, Dokto, Mimar, Mühendis, Serbest
Muhasebeci Mali Müşavir gibi yaptıkları işler şahsi
mesai ve ilmi bilgiye dayanan mükellefler, elde
ettikleri hasılatlar ile yaptıkları giderleri Serbest
Meslek Kazanç Defterine kaydetmek zorundadırlar.
Serbest Meslek Kazanç Defteri iki kısımdan oluşmaktadır.
Defterin sol kısmı dönem içerisinde yapılan giderleri,
sağ tarafı ise elde edilen hasılatı kapsamaktadır. Vergi
Usul Kanunu 210. maddesi hükmüne göre “Defterin gider
tarafına, yapılan giderlerin nev'i ile yapıldığı tarih
ve hasılat tarafına ise ücretin alındığı tarih ve
miktarı ile kimden alındığı yazılır.” denmektedir.
Serbest Meslek Kazanç Defteri günü gününe işlenmek
zorundadır.
Serbest Meslek Erbabı arasında sayılan hekimler için bir
ayrıcalık tanınmış ve yukarıda saydığımız içeriği ibraz
etmek şartıyla yapılan işlemlerin protokol defterine
kaydedilmesi durumunda ayrıca bir kazanç defteri tutmak
zorunda değildirler.
Defterlerin Tasdik Zamanı
Vergi Usul Kanunu tasdike tabi defterler için ortak bir
tasdik hükmü belirlemiş ve 221. madde hükmünde etraflıca
açılanmıştır. Söz konusu madde hükmüne göre defter
tutmak zorunda olanlar aşağıda yazılı zamanlarda
defterlerini tasdik ettirmeye mecburdurlar;
• Ötedenberi işe devam etmekte olanlar defterin
kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda;
• Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit
edilenler, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce
gelen son ayda,
• Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni
bir mükellefiyete girenler, işe başlama, sınıf
değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce;
vergi muafiyeti kalkanlar, muaflıktan çıkma tarihinden
başlayarak on gün içinde;
• Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyle veya sair
sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur
olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce.
Kullanmakta olan defterlerini dolmaması dolayısıyla bir
sonraki yılda da kullanmak isteyen mükellefler ise hesap
döneminin kapanmasını takip eden ilk ay içerisinde, yani
hesap dönemi normal hesap dönemi olan mükellefler için
Ocak ayı, hesap dönemi Maliye Bakanlığı tarafından özel
olarak tayin edilen mükellefler için ise hesap döneminin
kapanmasını takip eden ilk ay içerisinde tasdik edip
kullanmak zorundadırlar.
AYTAÇ ACARDAĞ
Lüleburgaz Hürfikir Gazetesi
Ekonomi Yazarı /
Kırklareli
aytacacardag@hotmail.com
02.12.2008
-Yazarın diğer makaleleri;
-Geç
verilen beyannamelere kesilen cezalar
-İndirilemeyen KDV'nin gider yazılması
-İş
sözleşmesinin işveren tarafından haklı nedenlerle derhal
feshi
-VERGİ
USUL KANUNUNDA BİLGİ VERME
-VERGİYİ
DOĞURAN OLAY
-ÇALIŞMA
YAŞAMINDA İŞ SÖZLEŞMESİNİN ÖNEMİ
-Sponsorluk
Harcamaları
-İSKONTOLARIN KDV AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ
|
