|
Vergi
incelemesinin ne amaçla yapıldığı 213 sayılı Veri Usul
Kanunu’nun 134. maddesinde, ödenmesi gereken verginin
doğru olup olmadığının araştırılması, tespit edilmesi ve
ödenmesinin sağlanması olarak tanımlanmıştır.
Maliye
idaresine “Maliyeci” yetiştirmek üzere 1924 yılında
açılan; ancak sonuncusu 2003 yılında kapatılan Maliye
Okullarında, öğrencilerine belletilen bir ders notunda
belirtildiği üzere; “Vergiden kaçınmak hak; Vergi
kaçırmak suçtur”.
İşte, bu
çerçevede bakıldığında, vergi incelemesi, bilinenin
aksine illaki sadece “vergi çıkarmak” için “ceza yazmak”
için değil; ödenen verginin doğru olup olmadığının
tespit edilmesi maksadıyla yapılır.
Bu
açıklamadan sonra, Vergi incelemesi nedir, nasıl
yapılmalıdır konusuna girmek istiyoruz.
Konu,
213 sayılı Vergi Usul Kanununda (Yasada) tanımlanmıştır.
Bu kanunda yer alan yasal çerçeveden başka, Maliye
Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından “Tüm
yönleri ile vergi incelemesi” konulu broşür Kasım 2007
yılında yayınlanmıştır. Buna göre:
A) Vergi
İncelemesi Kimler Tarafından Yapılır.
Vergi
incelemesi, yasanın 135. maddesinde tanımlanmıştır.
Buna
göre, hesap uzmanları ve yardımcıları, Vergi
Denetmenleri ve yardımcıları, ilin en büyük mal memuru
ve Vergi Dairesi Müdürleri tarafından yapılabilir.
31.03.1988 tarihinde yapılan değişiklik ile Maliye
Müfettişleri ve yardımcıları, Gelirler Kontrolörleri,
29.07.1998 tarihinde yapılan bir değişiklik ile de,
Stajyer Gelirler Kontrolörleri, Gelirler Genel Müdürlüğü
merkez ve taşra teşkilatında Müdür kadrosunda görev
yapanlar vergi incelemesi yapmaya yetkili
kılınmışlardır.
Burada
dikkat edilmesi gereken bir konuya dikkatlerinizi çekmek
istiyoruz. Kimi zaman maliye idaresi tarafından yapılan
bir uygulamada, vergi incelemesi, müdürler tarafından
yapılması gerekirken, bu yetki memurlar tarafından
kullanılmaktadır ki; bu yasal değildir.
B)
İncelemeye Davet
İncelemeye başlamadan önce incelemeye tabi tutulacak
mükelleflere, defter ve belgelerinin incelenmek üzere
hazır edilmesi gerektiği, bir yazı ile bildirilir.
Yazıda,
defter ve belgelerin ibraz edilmesi için, yazının tebliğ
tarihinden itibaren 15 günden az olmamak üzere süre
verilir.(VUK: Md:14)
Vergi
incelemesine tabi olanlar, verilen bu süre içerisinde
defter ve belgelerini inceleme için ibraz etmeye
mecburdurlar. Haklı bir sebeple, ek yazı ile ek süre
istenir.
İncelemeye ibraz etmeme halinde, dönem matrahı yasanın
30.ncu maddesine göre re’sen takdir edileceği gibi,
usulsüzlük, özel usulsüzlük cezasının yanında 359.
maddesi uyarınca kaçakçılık suçu ile cezalandırılmak
üzere savcılığa suç duyurusunda bulunulur.
C)
İnceleme Yeri
Vergi
incelemesi kesinlikle incelemeye tabi olanın işyerinde
yapılacaktır.
Ancak,
işyeri uygun değilse, ölüm, işin bırakılması gibi
sebepler ile, işyerinde yapılması imkansız olursa veya
mükellef ve vergi sorumluları isterse inceleme dairede
yapılabilir. Danıştay tarafından verilen ve sürekli hale
gelen kararlarda, incelemenin mükellefin işyerinde
yapılmaması gerektiği şeklinde hüküm tesis edilmiştir.
D)
İncelemeye Başlama
Vergi
incelemesine yetkili olanlar, incelemeye başlamadan
önce, memuriyet kimliklerini gösterirler.
İncelemeye başlama tutanağı düzenleyerek, incelemenin
konusunu bildirmek, alınan defter ve belgeleri, bir dizi
pusulası ile tutanağa bağlamak zorundadır.
İnceleme
sırasında, nezdinde inceleme yapılan, mükellef veya
vergi sorumlusu kendisi bulunabileceği gibi; Mali
Müşavirini ve Yeminli mali Müşavirini veya kendi adına
yetkili bir temsilciyi de gönderebilir. www.muhasebenet.net
E) Vergi
İncelemesinin Yapılması ve Sonuçlanması
İnceleme, defter ve belgeler üzerinden yapılır. Ancak
dahili ve harici belgeler incelenerek, bu belgelerin,
nezdinde inceleme yapılan gerçek veya tüzel kişi ile
bağlantısı tespit edilmesi halinde, bu belgeler de
incelemede veri olarak kabul edilir.
İnceleme
sonucunda, beyan edilen gelirin gerçek olması durumunda
da; gerçek olmaması durumunda da bir vergi inceleme
tutanağı düzenlenir. Bu tutanakta, inceleme elemanının
tespitleri ve buna karşılık nezdinde inceleme yapılanın
veya temsilcisinin bu tespitlere cevapları yer alır.
Mükellefin cevap ve belgeleri tutanağa alınmalıdır.
Bu tespit ve cevaplara ilişkin harici
belgeler, tutanağa eklenir.
Yapılan tespitlerin tamamının doğru ve
kabul edilir olması durumunda tutanak imzalanır.
Ancak, bunun aksi durumda yani, tutanakta
doğru kabul edilebilir tespitlerin dışında, yanlış,
eksik ya da afaki tespitler varsa bu tespitlere ilişkin
cevaplar mutlaka tutanağa geçtikten sonra tutanak
imzalanmalıdır.
Bu tespitler, tutanağa geçirilmek
istenmez ise, imzadan çekinilebilir ve durum yazı ile
ilgili kurum yöneticilerine veya vergi inceleme
elemanına bildirilir. Bu yazıda, itiraz edilen tespitler
ve bunu karşı beyan ve deliller ek olarak yer almalıdır.
İmzadan çekinme halinde bu cevap ve
belgeler, inceleme elemanı tarafından gönderilecek olan
imzaya davet yazısına cevap olarak ta verilebilir.
Bu davete cevap verilmemesi halinde,
defter ve belgeler mükellefin bağlı olduğu vergi
dairesine gönderilir ve inceleme tamamlanır.
Düzenlenecek rapora dayanılarak re’sen veya ikmalen
vergi salınacaksa, vergi ve cezalar konusunda
(kaçakçılık suçu içeren vergi ve cezalar hariç) Tarhiyat
öncesi uzlaşma istenip istenmediği inceleme elamanı
tarafından tutanağa alınmalıdır.
Burada
dikkat edilmesi gereken konu, özel usulsüzlük cezası
kesilmesi gereken bir tespit var ise T.Öncesi uzlaşma
istenip istenmeyeceğine daha dikkatli karar
verilmelidir.
www.muhasebenet.net
www.muhasebenet.net
Yapılan
tespitlerin doğruluğu ve/veya dava konusu edilmeyeceğine
karar verilmişse tarhiyat öncesi uzlaşma mutlaka
istenmelidir. Çünkü, özel usulsüzlük cezası, tarhiyattan
sonra istenecek uzlaşmanın kapsamına girmemektedir.
İnceleme sonucunda elde edilen bilgi ve
belgelere, tutanaklara dayanılarak inceleme raporu
düzenlenecektir. Eğer beyan edilen verginin doğruluğu
tespit edilmişse “kabul raporu” düzenlenir. Aksi halde
vergi kayıp ve kaçağı varsa gerekli tarhiyatlar yapılmak
üzere Vergi inceleme raporu tarhiyata yetkili vergi
dairesine gönderilir.
SMMM Fevzi ÇELİK
fevzicelik@hotmail.com
|
