|
ELEKTRONİK ORTAMDA
GERÇEKLEŞEN TİCARETİN VERGİSEL BOYUTU
I.GİRİŞ
Bilindiği üzere elektronik yaşam tüm yönleri ile
hepimizi sarmaladı. Artık, hayata dair olan tüm
işlerimizi elektronik ortamda yapmaya başladık.
Kuşkusuz ki, saygın ve nitelikli meslek mensubu olan
Mali Müşavirler günlük yaşamda sürekli olarak elektronik
ortamda işlem yapmaktadırlar. Hatta bu durum öylesine
bir hal almıştır ki, çoğu zaman işletme içindeki diğer
departmanlara dahi bilgi verir hale gelinmiştir......
Peki sürekli olarak dilimizde olan, internet yada
elektronik ortamdan kasıt kavramları neyi ifade
etmektedir?
Internet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı
olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir
iletişim ağıdır. Internet, insanların her geçen gün
gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona
kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir
teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki
bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir
şekilde erişebilmektedir. İnternet’i bu haliyle bir
bilgi denizine, ya da büyükçe bir kütüphaneye
benzetebiliriz. Internet’e, bakış açımıza bağlı olarak
farklı tanımlamalar da getirebiliriz : Internet,
Sayıca .............’u aşkın insanın kendi arasında
etkileştiği, bilgi değiş-tokuşu yapabildiği ve kendi
yazısız kuralları olan büyük bir topluluktur. Bu,
internetin sosyal yönüdür.
Pek çok yararlı bilginin bir tuşa basmak kadar yakın
olduğu dev bir kütüphanedir.
Sayıca ............’u aşkın bilgisayarın bağlı olduğu
çok büyük bir bilgisayar ve iletişim ağıdır.
Kişilerin değişik konularda fikirlerini serbestçe
söyleyebilecekleri ortamlar barındıran bir demokrasi
platformudur.
Evden alış-veriş, bankacılık hizmetleri,
radyo-televizyon yayınları, günlük gazete servisleri vb
gibi uygulamaları ile aslında internet aynı zamanda bir
hayat kolaylaştırıcıdır.
Tüm bu tanımların arakesitinde yer alan ise "Bilgiye
Ulaşım ve Onu Paylaşım, sonrasında da elde edilen
bilgiyi kullanım" dır.
Sonuç olarak, Internet, önümüzdeki yıllarda üretilecek
bilgilerin dolaşım sistemidir. Ticari boyutunun da
ortaya çıkmasıyla yaşamla daha çok iç içe geçmeye
başlamıştır. Internet farklı bir ortam, farklı bir uzay.
Kendi, yazılı olmayan, kuralları olan; kendi toplumu
olan bambaşka bir uzay. Klasik yaşama biçimlerini, değer
yargılarını değiştiren; hayatımıza yeni kavramlar, yeni
uğraşlar getiren birşey. Hayatımızı etkiliyor. Hem de
çok fazla bir biçimde. (1)
Bununla birlikte bu işin kaçınılmaz ve tartşılmaz bir
boyutu yani internet işlemlerinin ticari boyutu gözardı
edilmemelidir.
Internet'in 1990'ların başlarından itibaren bu kadar
yaygınlaşmasının en temel nedenlerinden birisi ve belki
de en önemlisi "para kazandırabilecek potansiyele sahip"
bir imkan olmasıdır. Bu iletişim ağına bağlı
bilgisayarlar yolu ile alışverişler yapılabilmekte,
borsa/bankacılık işlemleri yerine getirilebilmektedir.
Bu haliyle internet'in "ağ teknolojisi" kimliğinin
yanında bir de "medya" özelliğinden söz edebiliriz.
Internet artık ciddi reklam paralarının dönmeye
başladığı ve şirketlerin ürünlerini pazarladığı bir
ortam haline gelmeye başlamıştır. (2)
II. ÜLKEMİZDE İNTERNET VE KONUYA KURUMSAL YAKLAŞIM
Globalleşme kavramının amacı ve aşamasını
gerçekleştirdiğini düşündüğüm Dünyamızda, elektronik
ortamda yapılan işlemler yönü ile ülkemiz mutlak surette
önemli bir yer edinmiştir. Son dönemde mevzuata ilişkin
çalışmalar ve özellikle e-devlet gibi atılımlar ,
projeler bu savı destekler mahiyet taşımaktadır
kanımca....
Konuya ilişkin olarak, Saygıdeğer hocam Sayın Yrd.Doç.Dr.
Kübra Karaosmanoğlu’nun ‘E-TİCARETİN TÜRKİYE PROFİLİ VE
İNTERNET’ başlıklı yazısında ‘Bilgi çağını yaşadığımız
günümüzde insan, daha önceleri hayal bile edemediği
şeyleri yaşamında gerçekleştirmeye başlamıştır. Bugün
ulaşılan teknolojik çizgi de, insanlar birbiri ile
yüzyüze iletişim yerine telefon (cep telefonu, mobil
telefon, görüntülü telefon), fax, televizyon, internet
vb. araçları tercih ederek iletişimi
gerçekleştirmektedirler.
İnsanlık tarihinin en hızlı değişimlerinin yaşandığı son
yüzyılda insan yaşamında önemli bir yer kaplayan pek çok
kavram şekil değiştirdi. Bilgi çağının beraberinde
getirdiği bu kavramlardan birisi de değişen yüzü ile
ticaret ya da yeni adıyla e-ticaret yani elektronik
ticarettir.
Geçmişi binlerce yıl öncesine dayalı, ateş ve tekerleğin
icadı kadar insan için önemli olan ticaret, tarih
boyunca insanlığın gelişimini takip etmiş ve farklı
görünümlerde faaliyetlerini sürdürmüştür.
Birey olarak insan, gereksinimlerini karşılayabilmek ve
yaşamını devam ettirebilmek için satın alma işlemini
yapıyor ve yapmak zorunda. Önceleri mağazalardan veya
son satış noktalarından birey tarafından
gerçekleştirilen bu satın almalar bazılarımız için
keyifli anların yaşandığı zamanlardır ve müşteri satın
almak istediği her şey için bizzat kendisi harekete
geçmek zorundadır. Günümüzün yoğun iş temposunda ise,
daha çok bunaltıcı bir vakit kaybı olarak ele alınan
satın almalar teknolojik gelişmelerle yeni bir boyut
kazandı ve işyerinden, evden alışveriş devri başladı.
Katalog ve posta yolu ile gerçekleştirilen
alışverişlerin yanısıra, internet yoluyla
gerçekleştirilen satın almalar ön plana çıkarak, dijital
bir yaşam tarzının günlük faaliyetlerimizi nasıl
etkilediğini net bir şekilde ortaya koymaktadır.’
Demektedir.
Yine aynı yazıda, ‘Ülkemizde henüz internet ile ilgili
kesin rakamlara ve bilgilere ulaşmak mümkün değil.
Hergün sayılarına yenilerinin eklendiği internet
sağlayıcı şirketler (ISS) televizyon, radyo ve açık hava
reklamlarını işgal etmiş durumda, denilmekle boyutlar
ortaya konulmuştur.’ Denilmektedir.
Elektronik ticaret daha yolun başında ve gelişime açık
bir kapasiteye sahip. İnternet üzerinden alışveriş
giderek hızla büyümekte ve internet herkesin iştahını
kabartan bir dağıtım ve pazarlama kanalı olarak kendini
ispat etmiş bir konumda.
‘Mal ve hizmetini hat üzerinde satışa sunarak, depolama
kirasından ve o mekanları kullanacak istihdam edilmesi
söz konusu personel sayısından ve de elektrik, su,
ısıtma, bakım, sigorta... vb. gibi sabit giderlerden
tasarruf eden e-ticarethaneler maliyetlerde yaşadığı
düşüşün bir bölümünü fiyata yansıtmaktadırlar.
Çağın önemli bir getirisi olan teknolojik gelişmeler bir
yandan iletişim teknolojilerini desteklerken, bir yandan
da toplumsal, kültürel ve hukuksal alanlarda büyük
değişimleri ortaya koymuştur. İşletmelerin geleneksel
bir bakış açısından uzaklaşarak yeni pazar fırsatları
olan sanal ortamlara kayması ve gelişme göstermesi
beklenen bir olgudur. Bilgi teknolojileri pek çok sektör
işletmesini online üzerinde yeniden yaratmaktadır.’(3)
III. VERGİSEL AÇIDAN ELEKTRONİK TİCARET
Elektronik ortamda gerçekleşen işlemler ve bunun
dayandığı teknolojik yenilikler oldukça hızlıdır. Bundan
dolayıdır ki, Dünyada ve Ülkemizde bizim konumuzu
ilgilendiren kısmı ile vergisel zeminin mutlak surette
bu hıza ayak uydurmasında önem vardır.
Bu pazarda arz,talep ve ödemenin sayısal (digital) yolla
yapılması web sunucusunun nerede olduğunun bilinmemesi,
elektronik para ile yapılan ödemelerin kimin tarafından
yapıldığının bilinmemesi elektronik ticaretin vergi
açısından sorunlu doğmasına neden olmuştur. Elektronik
alandaki bu hızlı gelişmeye klasik mali yapılar ayak
uyduramamış ve uygulamanın gerisinde kalmıştır.
Elektronik ticaretle uğraşanlar bu eksikliği gelişmenin
başında algılamış ve yıllarca vergi kaybına yol açılmış
olup bu açıklık halen devam etmektedir.(4)
Elektronik ticaret konusunda, dünya genelinde yaşanan
gelişmelere paralel olarak bir çok ülke ve uluslararası
kuruluş elektronik ticaret ve onunla bağlantılı konuları
gündemine almıştır. WTO (Dünya Ticaret Örgütü). UNCTAD
(BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı),OECD (iktisadi
işbirliği veKalkınma Teşkilatı), Avrupa Birliği,
Birleşmiş Milletlere bağlı CEFACT ( Birleşmiş Milletler
Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma işlemlerini Kolaylaştırma
Merkezi).UNCITRAL ( Birleşmiş Milletler Uluslararası
Ticaret Kanunu Komisyonu) gibi kuruluşlar ile ITU
(Uluslararası Haberleşme Birliği) ve Dünya Bankası 'nın
son bir kaç yıldır ticarette etkinliğin sağlanması
amacıyla, elektronik ticarete ilişkin konularda yoğun
olarak çalışmaya başladıkları gözlenmektedir.Bu konuda
TÜBİTAK Bilgi. Teknolojileri Araştırma Enstitüsü 'nün
Elektronik Ticaret Teknik Çalışma Grubu'nun çalışmaları
ülkemizde bu konuda dikkati çeken ve ilk ciddi
çalışmalar sayılabilir.(5)
IV. VERGİ İDARESİNİN KONUYA BAKIŞINA İLİŞKİN BİR
MUKTEZA
Bununla birlikte konuya ilişkin olarak Gelir İdaresi
Başkanlığımız Konya Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef
Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğümüzce internet üzerinden
satışı yapılan hizmetin belgelendirilmesi hakkında bir
mükellefe verilen bir muktezada, ’İlgi dilekçenizde;
………..... Vergi Dairesinin ........ vergi kimlik
numarasında kayıtlı mükellefi olduğunuzu, şirketiniz
tarafından üretilen yazılım ürünlerinin WEB sitesi
aracılığı ile internet düzerinden download ettirmek
suretiyle yurt dışı alıcılara satışının yapılması
planlandığı belirtilerek, yurtdışı alıcılara satışı
yapılan yazılımlar için internet üzerinden belge
düzenlenip düzenlenemeyeceği ile satış işleminin Katma
Değer Vergisi Kanununa göre ihracat olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceği konusunda görüş
istemektesiniz.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 1’inci
maddesine göre; Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet
ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim
ve hizmetler katma değer vergisine tabi bulunmaktadır.
Aynı Kanunun 4’üncü maddesinde; “,hizmet teslim ve
teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan
işlemlerdir.
Bu işlemler; bir şeyi yapmak, işlemek, meydana getirmek,
imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek,
hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmayı
taahhüt etmek gibi, şekillerde gerçekleşebilir.” Hükmü
yer almaktadır.
Yine aynı Kanunun “ mal ve hizmet İhracatı” başlıklı
11’inci maddesinin 1’inci fıkrasında, ihracat teslimleri
ve bu teslimlere ilişkin hizmetler ile yurt dışındaki
müşteriler için yapılan hizmetlerin katma değer
vergisinden müstesna olduğu hükme bağlanmıştır.
Anılan Kanunun “İhracat Teslimi ve Yurt Dışındaki
Müşteriler İçin yapılan Hizmetler” başlıklı 12’inci
maddesinin 2’inci fıkrasında; “… Bir hizmetin yurt
dışındaki müşteriler için yapılan hizmet sayılabilmesi
için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır.
a) Hizmetler yurt dışındaki bir müşteri için yapılmış
olmalıdır.
b) Hizmetten Yurt dışında faydalanılmalıdır.”
denilmektedir.
hizmet ihracına ilişkin açıklamalar 17, 26 ve 30 seri
numaralı Genel Tebliğlerde yapılmış olup, konu ile
ilgili olarak 31.12.1987 tarih ve 19681 Mükerrer sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan 26 seri numaralı Katma Değer
Vergisi Genel Tebliğinin “hizmet İhracatı” başlıklı “K”
bölümünde ise; hizmet ihracatında katma değer vergisi
istisnası uygulanabilmesi için aşağıdaki şartların
gerçekleşmiş olması gerektiği belirtilmiştir.
hizmet Türkiye’de yurt dışındaki bir müşteri için
yapılmış olmalıdır.
Fatura veya benzeri nitelikteki belge yurt dışındaki
müşteri adına düzenlenmelidir.
hizmet bedeli, döviz olarak Türkiye’ye getirilmelidir.
Hizmetten yurt dışında yararlanılmalıdır.
Bu açıklamalar çerçevesinde; şirketiniz tarafından
üretimi yapılan yazılım ürünlerinin yurt dışındaki bir
firmaya teslimi yukarıda belirtilen şartları taşıması
halinde hizmet ihracatı kapsamında değerlendirilecek ve
katma değer vergisinden müstesna olacak, yüklenilen
katma değer vergisi indirim konusu yapılabilecek ve
indirim konusu yapılamayan kısım için iade talep
edilebilecektir.
Diğer taraftan, 213 sayılı vergi Usul Kanununun 229’uncu
maddesinde fatura; “Fatura, satılan emtia veya yapılan
iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek
üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından
müşteriye verilen ticari vesikadır.” Şeklinde
tanımlanmış ve müteakip maddelerde fatura düzeni ve
kullanma zorunluluğuna ilişkin hükümlere yer
verilmiştir.
02.02.1985 tarih ve 18654 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan vergi Usul Kanunu Uyarınca vergi Mükellefleri
Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım
Hakkında Yönetmelik ile Fatura, Müstahsil Makbuzu,
Serbest Meslek Makbuzu, Gider Pusulası Perakende Satış
Vesikaları (Perakende Satış Fişi, Makineli Kasaların
Kayıt Ruloları, Giriş ve Yolcu Taşıma Biletleri), Sevk
İrsaliyesi, Taşıma İrsaliyesi Yolcu Listesi, Günlük
Müşteri Listesi ve Bakanlıkça kullanılması zorunlu hale
getirilen belgelerin üçüncü şahıslara basım ve dağıtım
işlemlerine ilişkin şekil, şart, usul ve esaslar
belirlenmiş ve bu esaslara uyulma mecburiyeti
getirilmiştir.
Aynı yönetmeliğin 16’ncı maddesinde ise, “159 seri
numaralı vergi Usul Kanunu Genel Tebliği gereğine Notere
tasdik ettirilmemiş veya bu yönetmelik esaslarına göre
hazırlanmamış olan belgeleri kullanan mükellefler
hakkında, bu belgelerin hiç düzenlenmemiş olduğu kabul
edilerek, vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri uyarınca
işlem yapılır.” denilmiştir.
Ayrıca, 213 sayılı vergi Usul Kanununun mükerrer 257’nci
maddesinin 3’üncü bendinde; “Tutulması ve düzenlenmesi
zorunlu defter, kayıt ve belgelerin mikro film, mikro
fiş, veya elektronik bilgi ve kayıt araçlarıyla
yapılması veya bu kayıt ortamlarında saklanması
hususunda izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, bu
şekilde tutulacak defter ve kayıtların kopyalarının
Maliye Bakanlığında veya muhafaza etmekle
görevlendireceği kurumlarda saklanması zorunluluğu
getirmeye, bu konuda uygulama usul ve esaslarını
belirlemeye, yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
Bu nedenle, söz konusu uygulamaya ilişkin usul ve
esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkili olduğundan
ve Bakanlıkça elektronik ortamda belge düzenlenmesine
ilişkin herhangi bir açıklama yapılmadığından elektronik
ortamda belge düzenlemeniz mümkün bulunmamaktadır.’
Şeklinde mükellefe izahta bulunulmuştur.(6)
V.SONUÇ
Kuşkusuz ki, elektronik ortamda
yapılan ticaretin vergileme açısından irdelenmesi
yönünde, vergi idaremizin elektronik fatura da dahil
olmak üzere son dönemdeki takdire şayan çalışmalarını
görmekteyiz.
Dünya artık bırakın bir sene öncesini, birgün önceki
Dünya değil...
Değişimlere ve yeniliklere çok kısa sürede alışan bir
toplum olmanın verdiği artıları kullanmak suretiyle
kamusal vergilemenin ileride en önemli kısmını
oluşturacağını düşündüğüm elektronik tabanlı vergileme
konusunda adımları dahada hızlandırmanın gerekli olduğu
kuşku götürmez bir gerçektir.
Son olarak değişim ve zamana ilişkin
‘Ne sen Eski Sen! Ne ben Eski ben!
Yararlanılan kaynaklar
(1) , (2)www.po.metu.edu.tr/links/inf/css25/bolum1.html
- 68k -
(3) mevzuat dergisi 2002 mayıs yıl 5 sayı 53 yard.doç.dr
kübra karaosmanoğlu‘E-TİCARETİN TÜRKİYE PROFİLİ VE
İNTERNET’ başlıklı yazısı
(4),(5) ELEKTRON K T CARET N VERG SEL BOYUTU Prof.Dr.Cüneyt
Binatlı
(6) Vergi Dairesi Başkanı www.konyavdb.gov.tr/userfiles/extra/_nternet__zerinden_Sat____632076.doc
–
KADİR DODİ
S.M.M.M
İşletme
Yönetimi Bilim Uzmanı/Doktora Öğrencisi
ASMMMO
Denetim Standartları Komisyon Üyesi
kadirdodi@gmail.com
www.muhasebenet.net
-Finansal
tabloların düzenlenmesi ve denetiminde SMM'lerin
etkisinin irdelenmesi
-Diğer makaleleri için tıklayınız |
