b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit
istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin,
c) İdare veya kaza mercilerince verilen karar
gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar
niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde
yapılan ödemelerin,
Brüt toplamı esas alınır.
Şu kadar ki, yolluklar, çocuk ve aile zamları, ölüm,
doğum ve evlenme yardımları ile aynî yardımlar
sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak
ücretlerin aylık tutarının tespitinde nazara
alınmaz.
4958 – 29.7.2003 / m.36
Şu kadar ki, ölüm, doğum ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar
ve kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar
itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile
zamları, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak
kazançların aylık tutarının tespitinde nazara
alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme
yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime tabi tutulur.
A-Prime Esas Kazançlar
1- Asıl Ücretler
2- Ödeme Şekil ve Zamanına Göre Ücret Çeşitleri
3- Ücretin Eklentileri
4- İdare veya Kaza Mercilerince Verilen Karar
Gereğince Yapılan Ödemeler
5- Diğer Ödemeler
6- Sigortalılara İstirahatlı İken Ödenen Ücretler
7- Yıllık İzin Ücretleri
8- İzin Harçlığı
B-Prime Esas Olmayan Kazançlar
1- Yolluklar
2- Ölüm, Doğum ve Evlenme Yardımları
3- Aynî Yardımlar
4- Seyyar Görev Tazminatı
5- Kasa tazminatı veya iş riski zamları
6- Kıdem Tazminatı
7- İhbar Tazminatı
8- Avans Olarak Ödenen Ücretler
9- 4857 Sayılı İş Kanununun 21 inci Maddesine Göre
Geçersiz Sebeple Yapılan Feshin Sonucunda,
Ödenmesine Karar verilen Ödemeler
A- Prime Esas Kazançlar
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 77 nci
maddesinin 2 nci ve 3 üncü maddeleri, 29.07.2003
tarihli 4958 sayılı kanunla yapılan değişiklik ile
aşağıdaki şekli almıştır. Şu kadar ki, ölüm, doğum
ve evlenme yardımları, yolluklar, kıdem, ihbar ve
kasa tazminatları, ayni yardımlar ile Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığınca miktarları yıllar
itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile
zamları, sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak
kazançların aylık tutarının tespitinde nazara
alınmaz. Bunların dışında her ne ad altında ödeme
yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ( ücret, prim,
ikramiye ve bu nitelikteki çeşitli istihkakların)
prime esas tutulacağı belirtilmiştir.
Prime esas bazı kazançların nitelikleri ve çeşitleri
aşağıda açıklanmıştır.
1- Asıl Ücretler
Ücret; 4857/MADDE 32. - Genel anlamda ücret bir
kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü
kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen
tutardır.
Hizmetin karşılığı olan ücret, para veya ayni
olarak sağlanan menfaatlerdir. Ücretin ayni olarak
verilmesi halinde bunun para ile temsil edilebilir
bir menfaat olması ve akitten veya Kanundan doğması
gerekir.
Fazla mesai ücreti, hafta tatili, ulusal bayram ve
genel tatil ücretleri, ek görev ücreti de asıl
ücrete dâhildir.
Diğer taraftan, 77 nci maddenin birinci fıkrasının
(a) bendi uyarınca ücretlerin brüt toplamı (hizmet
akdinin feshinden sonra ödenenler de dahil olmak
üzere) ödendiği tarih üzerinde durulmaksızın hak
edilen ayın primine tâbi tutulacaktır. Yani, prime
tâbi tutulabilmesi için ücretin ödenmesi şartı
yoktur.
2- Ödeme Şekil ve Zamanına Göre Ücret Çeşitleri
a) Zaman Birimine Göre Ücret
Bu sistemde işgören, yapılan hizmetin karşılığında
zaman esasına göre bir ücret kararlaştırılmış
demektir. Ücretini, saat başına, gündelik haftalık
veya aylık şeklinde alır. Ücret miktarı önceden
saptanmış olduğundan her işgören alacağı ücret
tutarını bilir. Ücret tutarı ile işin niceliği ve
verimliliği arasında doğrudan bir ilişki söz konusu
değildir. Ücret tutarı sabittir.
Zaman birimine göre ücret hesaplama;
Ü:Ücret geliri,Ç: Çalışılan süre ile
M:Zaman birimi için belirlenen ücret miktarı çarpımı
ile elde edilir.
Ü= ÇxM
Üretim miktarına (n) dersek,
Ü/n= (ÇxM) / (n) ifadesi bize birim işgücü
maliyetini verir.
b) İşbirimi Esasına Göre Ücret
İşçi tarafından yapılacak işin beher parçasına,
kilosuna, metrekaresine veya metreküpüne göre bir
ücret kararlaştırılmış ise, iş birimine göre bir
ücret söz konusudur.
c) Götürü Ücret
Götürü ücret, bitirilmesi gerekli bir işin sonucuna
göre hesaplanan bir ücret şeklidir. Uygulamada birim
tespitinin güç olduğu veya seri olarak yapılması
mümkün olmayan veya genellikle devamlılık
göstermeyip bir süre sonra bitecek olan işlerde işin
sonucuna göre ücretin kararlaştırılması halinde
götürü toptan ücretten söz edilir.
d) Belirsiz Zaman ve Miktar Üzerinden Ödenen Ücretler
Kârdan Hisse Şeklinde Ödenen Ücret
Ücretin, işçinin daha verimli çalışmasını sağlamak
için kârdan hisse şeklinde karşılanması halinde,
kâra iştirak şeklinde bir ücret alması ile kâr
ortaklığı halinin karıştırılmaması gerekir.
Hizmetini işverene kârdan hisse alarak tahsis eden
kimse, işi işverenin emir ve talimatı altında
yürütüyorsa hizmet akdi söz konusu olur. Şayet iş
sahibi ile arasında hem kâra, hem zarara katılma
şeklinde bir ilişki mevcutsa bu taktirde ortaklık
sözleşmesi var demektir.
Komisyon Ücreti
Uygulamada bazı işçilere yaptıkları veya
yapılmasına aracı oldukları işlerin değeri üzerinden
genellikle bir yüzde oranı tespit edilerek ücret
ödendiği görülmektedir. (Örneğin, bir müşteri
temsilcisinin sattığı malların satış değeri
üzerinden % 3 tutarında bir ücret alması veya bir
doktorun poliklinikte muayene ettiği her hasta
başına vizite ücreti tutarının belli bir yüzdesini
ücret olarak alması gibi.)
Komisyon ücreti veya kâra katılma gibi belirsiz
zaman ve miktar üzerinden ücret alan sigortalıların
prim ve ödeneklerinin hesabında esas tutulacak
günlük kazançları 506 sayılı Kanunun 77 inci
maddesinin dördüncü fıkrasına (506/77-4:Günlük,
haftalık veya aylık olarak belirli bir ücrete
dayanmış olmayıp da komisyon ücreti ve kâra katılma
gibi belirsiz zaman ve miktar üzerinden ücret alan
sigortalıların prim ve ödeneklerinin hesabında esas
tutulacak günlük kazançları 78 inci madde hükmü
saklı kalmak şartiyle, Bakanlar Kurulu karariyle
belli edilir.) istinaden Bakanlar Kurulu kararı ile
belirlenmektedir.
Günlük, haftalık veya aylık olarak belirli bir
ücrete dayanmış olmayıp da, komisyon ücreti ve kâra
katılma gibi belirsiz zaman ve miktar üzerinden
ücret alan sigortalıların prim ve ödeneklerinin
hesabı, 506 sayılı Kanunun değişik 78 inci maddesine
(Bu Kanun gereğince alınacak prim ve verilecek
ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın
alt sınırı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu
maddesine göre 16 yaşından büyükler için belirlenen
günlük asgari ücrettir; üst sınırı ise günlük asgari
ücretin 6,5 katıdır. ) göre tespit edilen prime esas
günlük kazancın alt sınırı üzerinden yapılmaktadır.
4857 sayılı İş Kanununa göre 16 yaşından büyükler
için belirlenen günlük asgarî ücretler ile 16
yaşından küçükler için belirlenen günlük asgarî
ücretlerin 506 sayılı Kanunun 78 inci maddesine göre
tespit edilen prime esas günlük kazancın alt
sınırının üstünde olması halinde, prim ve ödenekler
bu ücretler üzerinden hesaplanacaktır. (16-57 Ek
genelge)
Diğer taraftan, 77. maddenin beşinci fıkrasında, “Şu
kadar ki, sigortalının ayrıca belirli bir kazancı
varsa, bu takdirde prim ve ödeneklerin hesabında
esas tutulacak günlük kazancı, yukarıdaki fıkraya
göre hesap edilecek günlük kazancına belirli kazancı
üzerinden hesaplanacak günlük kazancın ilavesi
suretiyle bulunur” hükmü yer almış bulunduğundan,
komisyon ücreti veya kârdan hisse şeklinde ücret
alan sigortalı ayni zamanda aylık belirli bir ücret
de alıyorsa, sigorta primlerine esas günlük kazancı,
Bakanlar Kurulunca tespit edilmiş olan günlük
kazancın üstüne ayrıca aldığı günlük kazancın da
ilavesi suretiyle bulunacak ve sigorta primlerinin
hesabında bu günlük kazanç esas alınacaktır.
3- Ücretin Eklentileri
Sigortalılara asıl ücretlerinden başka prim,
ikramiye gibi çeşitli isimlerle yapılan ödemelerin
brüt toplamının, ödendiği ay itibariyle prime esas
tutulacağı 77. maddenin 1/b fıkrasının (Prim,
ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan
sigortalılara o ay içinde ödenenlerin, Brüt toplamı
esas alınır.) hükmü gereğidir. Bu nitelikteki
ödemeler;
a)
Primler
Uygulamada birçok işyerlerinde üretimi arttırmak ve
çalışanları teşvik etmek amacıyla Çalışma, Satış,
Devamlılık, İstihsal Primi, İdareci Primi vb. adı
altında çeşitli primler ödenmektedir. Bunlar
bireysel veya toplu iş sözleşmesinden doğduğu gibi
işveren tarafından sözleşme dışı bir şekilde de
ödenebilir. Söz konusu primler, ödendiği ayın
kazancına dahil edilerek prime tabi tutulacaktır.
b)
İkramiye
İşçilere geçmiş hizmetlerini ödüllendirmek ve
gelecekteki hizmetlerini özendirmek amacıyla çeşitli
zaman ve vesilelerle Bayram, Yılbaşı, Temettü
İkramiyesi adı altında yapılan ödemelerde
prime esas tutulacaktır.
Ödenmesi Kanundan veya sözleşmelerden doğan
ikramiyeler, sigortalının hizmet akdinin son
bulmasından evvel ödenmesi şartıyla prime tâbi
tutulacaktır.
c)
Jübile İkramiyesi
Belli bir hizmet yılını doldurup, işyerinden
ayrılmış sigortalılara jübile ikramiyesi adı altında
yapılan ödemeler, tazminat mahiyetinde olduğundan ve
özellikle bu kabil ödemeler sigortalılığın sona
ermesinden sonra yapıldığından prime tâbi
tutulmaması gerekmektedir.
d)
Mesleki Eğitim Gören Öğrencilere Ödenen İkramiyeler
3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu
kapsamına giren işletmelerde meslekî eğitim gören
öğrencilere işyeri sahipleri tarafından ödenecek
olan ikramiyelerin, bu öğrencilerin sigorta
primlerinin söz konusu Kanunun 25 inci maddesinin
dördüncü fıkrası uyarınca kendilerine ödenmesi
gereken asgari ücretin % 50 si üzerinden
hesaplanması gerektiğinden sigorta priminin
hesabında nazara alınmaması gerekmektedir.
e)
Huzur Hakkı (Toplantı Parası)
Uygulamada bazı görevlerin komisyon, komite,
Yönetim kurulu gibi organların toplantılarına
katılmak suretiyle yapıldığı ve katılanlara toplantı
veya saat başına hakkı huzur adı altında para
ödendiği görülmektedir. Bu gibi görevler genellikle
seçimle gelenler tarafından yapıldığı ve sigortalı
sayılmadıkları için hakkı huzur alanların
durumlarının buna göre incelenmesi ve sigortalı
addedilmeleri gerektiği anlaşıldığı takdirde, hakkı
huzurun ücret vasfı taşıdığı nazara alınarak prime
tâbi tutulması sigortalı değiller ise prime tabi
tutulmaması gerekir.
4-İdare veya Kaza Mercilerince Verilen Karar Gereğince
Yapılan Ödemeler
Sigortalılara, toplu sözleşme hükümleri uyarınca
ödenen prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit
istihkaktan, ödendiği ayın kazancına dâhil edilerek
sigorta primi kesilecektir.
Kendisine 506 sayılı Kanunun 77. maddesinin (b)
fıkrasında belirtilen prim, ikramiye ve bu nitelikte
bir istihkak ödenen sigortalının ödemenin yapıldığı
ayda fiilen çalıştığı ve ücret aldığı gün sayısının
çeşitli nedenlerle 30 günden az olması halinde o ay
içindeki toplam kazancı, ücret aldığı gün sayısına
bölünerek, Kanunun değişik 78 nci maddesine göre
tespit edilmiş olan asgari ve azami kazanç sınırları
da göz önüne alınmak suretiyle prime tâbi
tutulacaktır.
5- Diğer Ödemeler
Bazı işverenlerce sigortalılara; toplu iş sözleşmesi
uyarınca kararlaştırılmış olup olmadığı üzerinde
durulmaksızın makam tazminatı, ek tazminat, yakacak,
aydınlatma, temizleme, mesken (konut) veya sağlık
yardımı, okul, tahsil yahut öğrenim parası, taşıt
veya vasıta ücreti, tabii afet yardımı, askerlik
yardımı ve dinlenme parası adı altında ödeme
yapıldığına rastlanıldığından, kanundaki istisnalar
arasında sayılmamış olan bu ve benzer nitelikteki
tüm nakit ödemelerin sigorta primlerine tabi
tutulması gerekmektedir.
6- Sigortalılara İstirahatlı İken Ödenen Ücretler
Kurumumuzdan geçici işgöremezlik ödeneği alan
sigortalılara istirahatlı bulundukları devrede
kendilerine Kurumca ödenen geçici işgöremezlik
ödeneği ile o devredeki kazancı arasındaki fark
ücretlerin veya bu devrede Kurumumuzca ödenen geçici
işgöremezlik ödeneği nazara alınmadan işverenlerce
tam olarak ödenen ücretlerin bundan böyle Tüzük,
Yönetmelik, Toplu Sözleşme gibi genel düzenleyici
tasarruflara dayanarak veya işverence atıfet
kabilinden ödenmiş olmasına bakılmaksızın 506 sayılı
Kanunun 77 inci maddesinin (a) fıkrası kapsamında
mütalâa edilerek prime tâbi tutulması, bu fark
ücretlerin prime esas asgari günlük kazancın altında
kalması halinde, 506 sayılı Kanunun 78 inci maddesi
gereğince prime esas asgari günlük kazanca
tamamlanmak suretiyle iş kazaları ve meslek
hastalıkları sigortası primi de dahil olmak üzere
prime tâbi tutulması ve bu primlerin ilişkin olduğu
sürenin, aylık prim ve hizmet belgesinde gün sayılı
olarak gösterilmesi gerekmektedir.
7- Yıllık İzin Ücretleri
4857 sayılı İş Kanunu gereğince hak edilen yıllık
izin ücretleri, 506 sayılı Kanunun 77 nci maddesinin
(a) fıkrası kapsamına giren ücretler meyanında
bulunduğundan,
a) Sigortalıların hak kazanıp da kullanmamış
oldukları izin süresine ait ücretlerin, 4857 sayılı
İş Kanununa göre, akdin feshedilmesi halinde
ödenmesinin zorunlu olduğu, dolayısıyla akdin
feshinde hak edildiği nazara alınarak, sigortalılara
ödendiği ayın kazancına dahil edilmek suretiyle
sigorta primlerine tâbi tutulacaktır.
b) İş Kanununda akdin feshinde, sadece kullanılmayan
yıllık izine ait ücretin ödenmesi öngörülmüş olup,
izin kullandırılacağına dair bir açıklık bulunmadığı
ve izin ücretinin ödenmesi prim ödeme gün sayısında
bir artışı doğurmadığı için, izin ücreti için aylık
prim ve hizmet belgelerinde ayrıca bir süre
gösterilmeyecek, ancak,sigorta primine esas günlük
kazanç, o ay içinde ücret alınan gün sayısı nazara
alınarak hesaplanacaktır.
c) İzin ücretinin akdin feshinden sonra ödenmesi
halinde ise, izin ücretine akdin feshinde hak
kazanılmış olduğundan, akdin feshedildiği ayın
kazancına dahil edilerek ve ek prim belgesi
düzenlenmek suretiyle sigorta primi
kesilecektir.
Diğer taraftan, İş Kanununda (4857/61) sigortalılara
yıllık ücretli izin süresi için ödenecek ücretler
üzerinden işkazaları ile meslek hastalıkları
primleri hariç, diğer sigorta primlerinin, Sosyal
Sigortalar Kanunundaki esaslar çerçevesinde işçi ve
işverenler yönünden ödenmesine devam olunacağı
belirtilmiş, Fakat 5510 sayılı yasanın 4/a
kapsamındakilerle ilgili c bendinde diğer
kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair
muafiyet ve istisnalar bu Kununun uygulanmasında
dikkate alınmaz.” hükümü karşısında; Yıllık izin
süresi için ödenecek ücretlerden de 1.10.2008
tarihinden itibaren kısa vadeli sigorta kolları
primi kesilecektir.
Bu hükme göre, yıllık izin ücretlerinden, işkazaları
ile meslek hastalıkları sigortası primi dahil, diğer
sigorta kollarına ait primler
kesilecektir.
8- İzin Harçlığı
Sigortalılara, toplu is sözleşmeleri gereğince ölüm,
doğum ve evlenme gibi hallerde verilen izinler 4857
sayılı İş Kanununda öngörülen yıllık izin
mahiyetinde sayılmadığı, ‘‘izin harçlığı’’ da yıllık
izin ücreti niteliğinde olmadığı gibi izin
ücretinden ayrı olarak da ödendiği için, iş
kazalarıyla meslek hastalıkları priminden istisna
edilmemesi gerekmektedir.
B- Prime Esas Olmayan Kazançlar
5510 Sayılı 5754 sayılı kanunla değişik 47 nci maddesinin 3 ncü
fıkrasının (b) bendine göre, Ayni yardımlar ve ölüm,
doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları,
seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu
tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu
ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile
Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek
yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından
sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve
bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı
asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık
sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları
tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
(b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın
tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere
yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi
tutulur. Diğer Kanun'lardaki prime tabi tutulmaması
gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanun'un
uygulanmasında dikkate alınmaz.
Yukarıdaki cümleden de anlaşılacağı gibi Bakanlığınca miktarları yıllar
itibariyle belirlenecek yemek, çocuk ve aile
zamlarının sigorta primlerinin hesabına esas
tutulacak kazançların aylık tutarının tespitinde
nazara alınmayacağı, bunların dışında her ne ad
altında ödeme yapılırsa yapılsın tüm ödemelerin
prime tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.
Yemek parası, işyerinde veya müştemilatında yemek
verilmemesi şartıyla Brüt günlük asgari ücretin
%6′sının ay içinde çalışılan gün ile çarpılması
sonucu bulunan tutar primden istisnadır.
(01.07.2010-31.12.2010 Dönemi için günlük 1.52 TL.)
Çocuk zammı, olarak yapılan ödemelerden; iki çocuğa
kadar ( iki çocuk dahil ) çocukların 18 yaşını, orta
öğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim
yapması halinde 25 yaşını doldurmamış olmaları
şartıyla veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve
Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi
çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan
erkek çocukları ile yaşları ne olursa olsun evli
olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya
dul kalan ve Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına
tabi bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya
aylık almayan kız çocukları için, sigortalının
hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen
çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın
iki çocuğu geçmemek kaydıyla çocuk başına her yıl 16
yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari
ücretin %2’si oranındaki tutarının,
(01.07.2010-31.12.2010 Dönemi için aylık 15,21 TL.)
Aile zammı, olarak yapılan ödemelerin; sigortalının
hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen
çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın,
sigortalının eşinin her hangi bir sosyal güvenlik
kuruluşuna tabi olarak çalışmaması ve buralardan
gelir veya aylık almaması kaydıyla, her yıl 16
yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari
ücretin % 10’u oranındaki tutarının,
(01.07.2010-31.12.2010 Dönemi için aylık 76,05 TL.)
Aylık sigorta primine esas kazançların
hesaplanmasında dikkate alınmaması uygun
görülmüştür.
1- Yolluklar
Sigortalılara ferdî hizmet sözleşmesine veya toplu
sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından
sigortalının geçici bir görevle başka yere
gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi
dolayısıyla verilen ve yolluk ödemeleri belge ile
kanıtlanması kaydıyla miktarı ne olursa olsun, prime
esas kazançlar dışında tutulacaktır.
2- Ölüm, Doğum ve Evlenme Yardımları
Ölüm Doğum ve Evlenme Yardımları: Ölümde, anne,
baba, eş ve çocukların ölümü ve sigortalının
çocuğunun doğumu ile sigortalının evlenmesi halinde
yapılan ödemelerdir.
Ölüm, doğum ve evlenme hallerinde yapılan yardımlar
Kanunda primden istisna edilmiştir. Ayrıca,
sözleşmeler ile evli işçilere her ay “evlenme zammı”
adı altında yapılan ödemelerin aile zammı
niteliğinde olması dolayısıyla bunlar da prime tâbi
kazançlardan sayılmayacaktır.
3- Aynî Yardımlar
Sosyal Sigortalar Kanununun 77 nci maddesinde,
sigortalılara yapılan aynî yardımlar sigorta primine
esas tutulmayan istisnalar arasında sayılmıştır.
Ayni Yardım; para yerine, her türlü mal ile insani
ve sosyal amaç güdülerek yapılan yardımdır. Buna
göre, sigortalılara, un, şeker, yağ, ayakkabı gibi
mal olarak verilen yardımlar İşverence mal olarak
yapılan yardımlar ve sigorta primlerine tâbi
değildir..
4- Seyyar Görev Tazminatı,
Kıdem Tazminatı ve Bu Tür Toplu Ödemeler, İş Sonu
Tazminatı İle Keşif Ücreti bu tür ödemeler prime
tabi değildir.
5- Kasa tazminatı veya iş riski zamları
Kasa Tazminatı: İşyerlerinde para veya kıymetli
evrak veyahut da eşya muhafazası ile görevli
bulunanlara işverenler tarafından ödenen Kasa
tazminatı, kasa ile ilgili sigortalının kasada
oluşabilecek açıkları karşılamak için ödenen tutar
olduğundan ücret niteliğinde değildir. Ancak bu
ödemenin kasa ile ilgili kişilere ödenmesi şartıyla,
sigorta primine dahil değildir.
6- Kıdem Tazminatı
İş Kanununa göre, iş akdinin feshi veya sair
sebeplerle işten ayrılan işçilere işverenler
tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ödenen
kıdem tazminatının, niteliği itibariyle ücret
sayılabilecek bir kazanç durumunda olmadığı gibi,
esasen işten ayrılan sigortalının o andan itibaren
sigortalılık vasfı da kalmadığından sigorta primine
matrah teşkil etmemesi gerekmektedir.
7- İhbar Tazminatı
İşveren tarafından ihbar önellerine riayet
edilmeksizin işçinin işine son verilmesi halinde,
ihbar önellerine ait ücret tutarlarının tazminat
olarak ödenmesi, İş Kanunu gereğidir. Bu durumda
işçinin işyeri ile olan hukukî ilişkisi iş akdinin
feshi ile sona erdiğinden, ödenen paralar işçiyi
himaye gayesine yönelik bir tazminat olup, ücret
niteliğinde bulunmadığından, bu nitelikte olan ihbar
tazminatı ise sigorta primine tabi olmayacaktır.
8- Avans Olarak Ödenen Ücretler
Hak edilmemiş bir ücretin ileride hak edildiği
zaman mahsubu yapılmak üzere ödenilmesi halinde
avanstan söz edilir.Avans almış olan bir sigortalı,
aldığı avansı karşılayacak bir süre çalışmadan
herhangi bir suretle işten ayrılabilir. Bu takdirde,
avans sigortalının şahsî borcu durumuna geçecektir.
Esasen kanun hak edilen ücretlerden prim alınacağını
hükme bağlamıştır. Bu itibarla, avans, hakedilmiş
bir ücret olmaması nedeniyle prime tâbi
tutulmayacaktır.
9- 4857 Sayılı İş Kanununun 21 inci Maddesine Göre
Geçersiz Sebeple Yapılan Feshin Sonucunda,
Ödenmesine Karar verilen Ödemeler
4857 sayılı İş Kanununun 21 inci maddesinin 1 inci
fıkrasında; İşverence geçerli sebep gösterilmediği
veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece
veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin
geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi
bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi
başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe
başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok
sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle
yükümlü olur.
Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar
verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde
ödenecek tazminat miktarını da belirler.
Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre
için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan
ücret ve diğer hakları ödenir.
İşçi işe başlatılırsa, peşin olarak ödenen bildirim
süresine ait ücret ile kıdem tazminatı, yukarıdaki
fıkra hükümlerine göre yapılacak ödemeden mahsup
edilir. İşe başlatılmayan işçiye bildirim süresi
verilmemiş veya bildirim süresine ait ücret peşin
ödenmemişse, bu sürelere ait ücret tutarı ayrıca
ödenir.
İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının
tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak
için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu
süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence
yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve
işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu
olur.
Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra
hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle
değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hükümleri
geçersizdir.’’
İşçiyi başvurusu halinde bir ay içinde işe
başlatmayan işverence işçiye ödenen ve mahkeme veya
özel hakemce belirlenen en az dört, en çok sekiz
aylık ücreti tutarındaki tazminat niteliği
itibariyle ücret sayılabilecek bir kazanç durumunda
olmaması, işe başlatılmama nedeniyle sigortalılık
vasfının da kalmaması, ödenecek paralar işçiyi
himaye gayesi ve işverene işe başlatmaması nedeniyle
verilen ceza niteliğinde olması nedenleriyle anılan
tazminatın prime tabi tutulmaması gerekmektedir.
Feshin geçersizliğine dair mahkeme veya hakem
kararının kesinleştirilmesine kadar işçiyi
çalıştırsın ya da çalıştırmasın, sözleşmenin feshi
tarihini, en çok dört aya kadar ileri bir tarihe
atmış bulunmaktadır.
Buna göre, bu süre için ödenen en çok dört aya kadar
ücret ve diğer haklarından prim alınması ve bu
sürelerin hizmetten sayılması gerekmektedir.
Öte yandan, işçi işe başlatıldığında, ihbar ücreti
ile kıdem tazminatı peşin olarak ödenmişse, işçiye
ödenecek en çok dört aya kadar olan ücret ve diğer
alacaklarından bu tutar mahsup edilecektir. Ancak,
ihbar ve kıdem tazminatı prime tabi tutulmadığından,
işe başlatması halinde işçiye ödenecek en çok dört
aya kadar olan ücret ve diğer hakların mahsup
edilmemiş haliyle prime tabi tutulması ve bu
sürelerin hizmetinden sayılması gerekmektedir.
İşe başlatılmayan ve ihbar süresi verilmemiş veya
ihbar süresine ait ücreti peşin ödenmemiş işçiye,
bu sürelere ait ödenen ücret, ihbar tazminatı
niteliğinde olduğundan, bu şekilde ödenen ihbar
süresine ait ücretin ise prime tabi tutulmaması ve
hizmetinden de sayılmaması gerekmektedir.
PRİME TABİ OLAN VE OLMAYAN KAZANÇLAR
|
PRİME TABİ OLAN VE OLMAYAN KAZANÇLAR |
PRİME TABİ (+) /PRİME TABİ DEĞİL (-) |
HANGİ AYDA PRİME TABİ TUTULDUĞU |
|
1- Ücret |
|
|
|
Ödeme şekil ve zamanına göre ücret
çeşitleri |
|
|
|
a) Zaman birimine göre ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Fazla çalışma / mesai ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Cumartesi günü ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Hafta tatili ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Ulusal Bayram-Genel tatil ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Yıllık izin ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
b) İşbirimi esasına göre ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Yüzde usulüyle alınan ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Profesyonel futbolcuya ödenen ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Transfer ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Transfer verimi ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
c) Götürü ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
d) Belirsiz zaman ve miktar üzerinden ödenen
ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Hazırlama ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Tamamlama ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Temizleme ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Kardan hisse şeklinde ödenen ücret |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Komisyon ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
e) Zam ve Tazminatlar |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Bakım tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Vardiya tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Ağır vasıta tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* İş güçlüğü tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Yıpranma tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Özel hizmet tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Yabancı dil tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* İmza zorunluluğu tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Makam tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Uçuş tazminatı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Arazi zammı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* İş riski zammı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
* Eleman teminindeki güçlük zammı, kıdem
zammı |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
f) Hakkı huzurlar (toplantı parası) |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
h) Sigortalılara istirahatlı iken ödenen
ücretler |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
ı) Avukatlık vekâlet ücreti |
+ |
Hak Edilen Ay |
|
2- Prim İkramiye ve Bu Nitelikteki
İstihkak |
|
|
|
* Tabii afet yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen kira yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen giyecek yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen yakacak yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Askerlik yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Sünnet yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen taşıt yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen ısıtma yardımı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen elbise dikiş bedeli |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Nakit ödenen ayakkabı bedeli |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Yılbaşı parası |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Kreş parası |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Bayram harçlığı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* İzin harçlığı |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Bayram ikramiyesi |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Yılbaşı ikramiyesi |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* 6772 Sayılı Kanun gereğince ödenen
ikramiye |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* 6772 sayılı Kanun gereğince Bakanlar
Kurulu kararına dayanılarak ödenen ikramiye |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* 2448 sayılı Kanun gereğince ödenen
ikramiye |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Jübile ikramiyesi |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Çocuk zammı (Kurumca sigorta priminden
istisna edilen tutarı aşan tutarı) |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Aile zammı (Kurumca sigorta priminden
istisna edilen tutarı aşan tutarı) |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* Yemek zammı (Kurumca sigorta priminden
istisna edilen tutarı aşan tutarı) |
+ |
Ödendiği Ay |
|
* İşverenler tarafından sigortalılar için
özel sağlık sigortalarına ve bireysel
emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı
asgari ücretin %30'unu geçen özel sağlık
sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı
payı tutarları |
+ |
Ödendiği Ay |
|
3- Sigorta primine tabi tutulmayacak
kazançlar |
|
|
|
a) Ayni yardımlar |
- |
|
|
b) Ölüm, doğum ve evlenme yardımı |
- |
|
|
c) Görev yollukları |
- |
|
|
d) Seyyar görev tazminatı |
- |
|
|
e) Kıdem tazminatı |
- |
|
|
f) İş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı
mahiyetindeki |
- |
|
|
toplu ödemeler |
|
g) Keşif ücreti |
- |
|
|
h) İhbar tazminatı |
- |
|
|
I) Kasa tazminatı |
- |
|
|
i) Çocuk zammı (Kurumca sigorta priminden
istisna edilen tutarı aşmayan tutarı) |
- |
|
|
j) Aile zammı (Kurumca sigorta priminden
istisna edilen tutarı aşmayan tutarı) |
- |
|
|
k) Yemek zammı (Kurumca sigorta priminden
istisna edilen tutarı aşmayan tutarı) |
- |
|
|
l) İşverenler tarafından sigortalılar için
özel sağlık sigortalarına ve bireysel
emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı
asgari ücretin %30'unu geçmeyen özel sağlık
sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı
payı tutarları |
- |
|
Mehmet Fatih GELERİ
İş
ve Sosyal Güvenlik
fatihgeleri@gmail.com
Diğer
makaleleri
15 Yıl 3600 günle kıdem
tazminatı alabilme şartları
Özel Eğitim Kurumlarında
görev yapan öğretim elemanlarının SGK uygulamaları
