SOSYAL GÜVENLİKTE  96 TL'NİN ÖNEMİ
 

I-Giriş:

2022 sayılı yasa ile 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanununa 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik yapılması Hakkında Kanun ile birlikte ilave edilen Ek Madde:1’in içeriğinde Engelli yurttaşlarımız da gelire kavuşmuştur.Sosyal Güvenlik anlayışında devletin 65 yaşını dolduran vatandaşlarından sosyal güvenlik şemsiyesine primli sistem ile giremeyenleri aynı zamanda 18 yaşından büyük özürlülülerini ,18 yaşından küçük bakıma muhtaç özürlülerini korunması ve maddi yönden bakımlarının yaptırılmasıdır.

II-Kimler Kapsama Girer:

Bu kişiler beş ana esastan oluşmaktadır.

1.)65 yaşını dolduran ,kanunen bakmakla kimsesi olmayan,SGK ‘dan aylık veya gelir almayan,nafaka veya benzeri geliri olmayan ,96 TL’den daha az bir gelire sahip olanlar,

2.)%40-%69 arasında özürlü raporu olan bu raporu yetkili hastaneden alan,18 yaşını dolduran herhangi bir işte çalışmayan,bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, SGK ‘dan aylık veya gelir almayan,nafaka veya benzeri geliri olmayan ,96 TL’den daha az bir gelire sahip olanlar,

3.)%70 ve üzerinde özürlü raporu olan bu raporu yetkili hastaneden alan,18 yaşını dolduran bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan, SGK ‘dan aylık veya gelir almayan,nafaka veya benzeri geliri olmayan ,96 TL’den daha az bir gelire sahip olanlar,(%40-%69 farkı çalışma şartı aranmamaktadır.)

4.) 18 yaşından küçük %40 ve üzerinde raporu olan özürlüler için yakınlarına da maaş almasında, SGK ‘dan aylık veya gelir almayan,nafaka veya benzeri geliri olmayan ,96 TL’de daha az bir gelire sahip olanlar, kanunen bakmakla yükümlü olduğu ve fiilen bakımını gerçekleştirdiğini ispatlaması gereklidir.

5.) SGK’dan yetim aylığı alan çocuklardan özürlü olanlar özür oranına göre yönetmelik kapsamında ödenecek olan aylık tutarından düşük olanları,kapsıyor.

III-Muhtaçlık Kriteri Nasıl Belirlenecek ve En geç Kaç Ayda Karara Bağlanır:

1.)2022 sayılı Kanuna göre 96 TL’den daha az geliri olmak,

2.)96 TL’lik muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde nafaka almaması,

3.) Sosyal ve ekonomik durumları dikkate alınmak suretiyle yapılacak inceleme sonucunda, nafaka yükümlüsünün 96 TL.’nin aylık hariç olmak üzere, ilgiliye ayırabilecekleri yardım miktarının muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde olmaması,

4.)96 TL’yi ayda aşmayacak şekilde ticari, zirai, serbest meslek kazancı, ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç, irat ve benzeri gelirinin olmaması, tarımsal destek gelirinin olmaması,

5.) Vakıflar Genel Müdürlüğünden, il ve ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarından veya mahalli idarelerden ödenen muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde sürekli nakdi yardım almaması,

6.) Evli olanların aylık gelirlerinin hesabında, eşlerin 2022 sayılı Kanuna göre aldıkları aylıklar hariç olmak üzere, her türlü mal ve gelirlerinden Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre aile masraflarına iştirak edebileceği miktar ayrıca dikkate alınır.

7.) Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından ödenen bakım ücreti muhtaçlığın tespitinde bir gelir olarak dikkate alınmaz.

İl veya ilçe idare kurullarınca, muhtaçlık kararı, başvuru tarihinden itibaren en geç 3 ay içerisinde verilir.

IV-Kimler Bu Sosyal Yardımı Alamaz:

1.)Sosyal güvenlik kurumlarından bir gelir veya aylık hakkından faydalananlar(yetim aylığı alanlar hariç).İsteğe bağlı prim ödeyenler veya SGK'da Uzun Vadeli Sigorta Primi ödeyenler(Genel Sağlık Sigortası ödeyenler dahil),

2.)96 TL’nin üzerinde nafaka bağlananlar,

3.)96 TL ‘e ve üzerinde mahkeme kararıyla devamlı gelir alanlar,

4.)818 BK göre 96 TL’e üzerinde malları ve gelirleri devredilerek bir sözleşmeyle gerçek ve tüzel kişilerce kendilerine bakılanlar

5.)Menkul ve gayrimenkul geliri olanlar,

6.)96 TL’e üzerinde devamlı gelir sağlayanlar,

7.)Vakıflar ve diğer sosyal yardım kurumlarından 96 TL’e üzerinde gelir,harçlık ve aylık adı altında düzenli aylık ödeme alanlar, faydalanamaz.

V-Özürlülük Ölçütleri Nedir:

2022 sayılı Yasa kapsamında Özürlülere Sağlık Kurulu Raporu Vermeye Yetkili Hastanelerin Belirlenmesi ile Sağlık Raporlarının Alınmasına İlişkin Esaslara göre,

a) Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı, % 40 ile % 69 arasında olanlar "özürlü”,

b) Özür durumuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı oranı, % 70 ve üzerinde olanlar ise "başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü",olarak kabul edilir.

VI-Özürlülük Ölçütü %40'ın Alt Sınırında Olanlar Başvuruları İşleme Alınır mı:

Vücut fonksiyon kaybı oranı % 40’ın altında olanların belgeleri SGK'ya gönderilmez. Bu durumda başvuru sahiplerine mahalli maliye teşkilatlarınca gerekçesi de belirtilmek suretiyle yazılı olarak bilgi verilir.

VII-Aylık Almaya Hak Kazanma Sonucunda Aylık Başlangıç Tarihleri ve Aylıkların Artması yada Azalması:

1.)Aylık bağlanmasına karar verilenlere ödenecek aylığın başlangıcı, ilgililerin başvuru formlarının mahalli maliye teşkilatında veya il müdürlüklerinde kayda geçirildiği tarihi izleyen aybaşıdır.

2.)SGK’dan yetim olarak aylık veya gelir almakta olan çocuklardan özürlü olanların aldıkları aylık veya gelir toplamı tutarları 96 TL’den düşük olanların, kuruma başvurularının kayda geçtiği tarihi izleyen aybaşıdır.

Aylıkların artırılması veya azaltılması;

a) Özürlülük oranının artması halinde, özürlü sağlık kurulu raporunun SGK'a kayıtlarına geçtiği tarihi takip eden aybaşından itibaren artırılır.

b) Özürlülük oranının azalması halinde, özürlü sağlık kurulu rapor tarihini takip eden dönem başından itibaren azaltılır.65 yaşından önce özrü olanların hakları devam ederken , başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü olduklarını yetkili hastanelerden alacakları özürlü sağlık kurulu raporu ile belgeleyenlere artırımlı olarak aylık bağlanır.

VIII-Aylıklar Hangi Durumda Sona Erdirilir:

a) Ölümü,

b) Feragatı,

c) Türk vatandaşlığından çıkarılması, Türk vatandaşlığını muhafaza edenler hariç yabancı memleket uyruğuna girmesi,

ç) Muhtaçlığının kalkması,

d) Özürlülük oranının % 40'ın altına düşmesi,

e) Özürlünün 18 yaşını tamamlaması,

f) Bir işte çalışmaya başlaması veya sosyal güvenlik kurumlarına uzun vadeli sigorta kolları ya da genel sağlık sigortası kapsamında prim ödemesi,

h) Kısa veya Uzun Vadeli sigorta kollarının herhangi birinden prim ödemesi,

ı) Aylığın 2 yıl boyunca aralıksız olarak alınmaması,

i)İsteğe Bağlı prim ödeyenler hariç olmak üzere, uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışması bulunmakla birlikte bu çalışma süresi bir takvim yılı içerisinde toplam süre olarak bir ödeme dönemini aşmayanlar (90 gün) hakkında aylık kesme işlemi uygulanmaz. Burada bir ödeme dönemi üç aylık ödeme dönemindeki miktarları kapsayacaktır.

IX-Aylığı Kesilenlerin Yeniden Başvuruları :

Özürlü sağlık kurulu raporu geçerlilik süresi “sürekli” olanların, aylıklarının kesildiği tarihten itibaren 5 yıl içerisinde yeniden aylık talebinde bulunmaları halinde özürlü sağlık kurulu raporu istenmez.

Özürlünün 18 yaşını doldurması nedeniyle bağlanan aylığın kesilmesi ve özürlünün aylık talebinde bulunması halinde, belgeler yeniden istenir.Fakat özürlü sağlık kurulu raporunda özrünün sürekli olduğuna karar verilmiş olanların yeniden aylığa başvurması durumunda kendilerinden tekrar özürlü sağlık kurulu raporu istenmez.

X-Beş Yıllık Zamanaşımı :

Aylık talebinde bulunanlardan, başvuru tarihinden itibaren beş yıllık dönem içerisinde, kendilerinden kaynaklanan nedenlerle, talepleri sonuçlandırılamayanların dosyaları işlemden kaldırılır.

XI-Ödemelerin Geri Alınması ve Cezai Şart:

Aylık hakkını kaybedenlere, aylıklarının kesilmesini gerektiren tarihten sonraki dönemler için yapılan ödemeler, Kurumun bildirimi üzerine mahalli maliye teşkilatı tarafından ilgililerden tahsil edilir. İstihkaklarından fazla ödenen aylık ya da aylık farkı tutarları SGK'a tarafından daha sonra ödenecek aylıklardan tahsil edilir Aylık almakta olanlar veya aylık sahiplerinin eş, anne, baba, vasi, kayyum, veli veya vekilleri, aylıkların kesilmesini gerektiren durumları üç ay içinde SGK'aya bildirmekle yükümlüdürler.

Gerçeğe Aykırı Bilgi vererek SGK'yı Zarara Uğratılmasında Cezai Şartlar;

Belgelerin gerçeğe uymadığı tespit edildiği takdirde, Kurumun bildirimi üzerine mahalli maliye teşkilatı tarafından, ödenmiş olan aylıklar veya aylık farkları için % 50 fazlası ile borç tahakkuk ettirilir.Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Bu belgeleri düzenleyenlerin kamu görevlisi olması durumunda, haklarında ayrıca idari soruşturma açılır.

XII-Muhtaçlığın ve Bakım İlişkisinin Kontrolü:

Maliye Bakanlığı ve SGK 'a ihtiyaç duyduğu durumlarda İl ve İlçe Sosyal Hizmet Kurumları dışında muhtaçlık yada özürlü aylığına müracaat edenler hakkında gelir, yaşam düzeyi ve varlıkları, bakım ilişkisinin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği hakkında inceleme yapabilir yada diğer kamu kurum ve kuruluşlarından,resmi ve özel idari kurumlardan veya şahıslardan bilgi ve belge isteyebilir.

Bu inceleme sonucunda muhtaç olmadıkları anlaşılanlara aylık bağlanmaz ve varsa bağlanmış aylık ödemesi durdurulur. Bunların muhtaçlık durumu yeniden incelenmek üzere ilgili il veya ilçe idare kuruluna bildirilir.

Bu konuyla ilgili yükümlülük il veya ilçe idare kurullarına aittir.

Tebligat tarihinden itibaren üç aylık sürenin sona erdiği tarihin içinde bulunduğu ödeme döneminin sonunda aylık kesme veya düzeltme işlemi yapılır ve fazla ödenen tutarlar geri alınır.

Fiilen bakım ilişkisinin sürdürüldüğünün ve aylığın özürlü çocuğun bakımında kullanıldığının tespiti amacıyla gerekli görülen hallerde kontrole tabi tutulur.Fiilen bakım ilişkisinin sürdürülmediği veya gerekli koşulları taşımaya devam etmediği anlaşılanlar için il veya ilçe idare kurulunca alınacak yeni karar SGK'aya gönderilir.

XIII-Muayene ve Tedavi ,Vergi Muafiyeti:

Yeşil Kart statüsünden yararlanacaklar. Aylıkların bağlanmasında ve ödenmesinde kullanılan bütün belgeler, her türlü vergi ve resimden muaftır.

XIV-5 Yılda Bir Muhtaçlık Kararlarının Gözden Geçirilmesi:

İl ve ilçe idare kurulları, verdikleri muhtaçlık kararlarını 5 yılda bir yönetmelikte belirtilen hükümler çerçevesinde, il müdürlüklerinde çalışan personel eliyle yeniden değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda muhtaçlığı kalkanlar hakkında il ve ilçe idare kurullarınca karar alınarak durum hak sahibine ve SGK'aya bildirilir

XV-01.12.2010 Önce Aylık Bağlananlar:

01.12.2010 Tarihinden önce aylığı bağlanmış olup,halen aylık alanların muhtaç durumlarının ve bakım ilişkisinin devam etmediği 31.12.2014 tarihine kadar değerlendirmeye tabi tutulmayacaktır.

SONUÇ:

65 yaşını doldurmuş muhtaç,güçsüz,kimsesiz ve muhtaç engelli tüm yurttaşlarımızın devlet himayesinde korunacağı yönünde taahhüt altına alınmıştır.Bu taahhütnamenin dayanağı 2022 sayılı yasadır.

Bu yasa ile devlet öncelikle hak sahipliğini tespitini yapacak,başvuruları kontrol edip değerlendirecek ve sonucunda ihtiyaç sahiplerine gerekli ödemeleri yapacaktır.

Aylık için başvuran Engelli yurttaşlarının raporları için yetkili hastanelerden alınan raporlar geçerli sayılacaktır.

Sosyal Güvenlik Kurumlarının 5510 sayılı yasa ile tek çatı altına alınmasından dolayı bu konuda muhatap olacağımız kurum olarak karşımıza Sosyal Güvenlik Kurumu çıkmaktadır.

Bu vatandaşlarımızın normal bireylerden farkları çalışma gücü azlığından ve primli sisteme dahil edilmede yaşanan sıkıntıdan dolayıdır.

Bütün bu ödemeler Primsiz Ödemeler kapsamında değerlendirilir.

65 Yaşını dolduran hiçbir geliri olmayanlara bağlanan aylık,18 yaşında olup 65 yaşında küçük olan %40-%69 arasında özürlü olan,herhangi bir işte çalışmayan,%70 üstünde özürlü olup herhangi bir işte çalışma şartı aranmayan 65 yaşından küçük engeliler,18 yaşından küçük olup engelli yakınına bakanlar,Özürlü olup yetim aylığı alan 18 yaşından küçüklerin özür oranına göre yönetmelik kapsamında ödenecek olan aylık tutarından düşük olanlar, 2022 sayılı yasada belirtilen miktarlardan daha düşük kazanca sahip iseler devletin himayesi altına alınacaklar.

Bu himaye maddi yönden olduğu gibi hastalık hallerinde sağlık ödemeleri finansmanı devlet tarafından yapılacaktır.

Bu yönetmelik ile SHÇEK tarafından ödenen bakım ücreti muhtaçlığın tespitinde bir gelir olarak dikkate alınmaması olumlu bir yaklaşımdır.

Bu yönetmelik ile mülga olan yönetmelikte var olan Başvuru Formlarındaki kontrol muayene taleplerinin yerine getirme yükümlüğü dört ay olarak belirtilmişti,yeni yönetmelik ile yapılacak Başvuru Formlarında bu süre üç ay indirilmiştir.

Eşlerin 65 yaşını doldurmasında her ikisine de ayrı ayrı 2022 sağlanan maaşı alabilirler.Primsiz Ödemelerde hak sahipliği kavramı olmadığından sigortalı için pozitif bir yaklaşım olarak devletin sosyal yardımı amacına uygun olduğunu söyleyebiliriz.

Engelli vatandaşlarımız rehabilite edilirken belirli miktarlarda harçlık almaları halinde 2022 sayılı yasa ile maaş alma hakkından yoksun kalacaklardır.

Bu durumda tekrar harçlıklar kesildiğinde müracaat ederek aylık bağlama talepleri yerine getirilecektir.Bürokrasiyi azaltma adına 2022 sayılı yasa ile harçlık miktarları arasındaki fark ödenmesi daha akılcı olacak ikinci kez bürokrasi ile uğraşılmayacaktır.

Burada 65 yaş aylığının düşük olduğundan bahsetmek isterim.Bu aylığın yasal bir değişiklik yapılarak Asgari Ücrete endekslenmesi yönünde atılacak adım devletin sosyal tarafının ne kadar şefkatli olduğunun bir göstergesi olacaktır.

SGK’dan yetim aylığı veya geliri alanlar almış oldukları özürlü aylıklarından dolayı düşük olanlar için aylık farkı alınmasının önemi üzerinde durulmalı, SGK’dan birden fazla aylık veya gelir alanlara ise yalnızca tercih edecekleri bir aylık veya gelir için fark ödemesi yapılacaktır.Kanunun yayımlandığı 10.07.1976 tarihinden geriye doğru bir yıl içinde yaş tashihi yapılmış düzeltmeler dikkate alınmayacaktır.

Bu aylığı alanlar hakkında maaşlarına haciz işlemi yapılamaz.


Not:1615x0,059445=96,00 TL.(2022 sayılı Kanundaki Aylık Tutar)

Kaynak:

65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç,Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun

65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşları ile Özürlü ve Muhtaç Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yönetmelik

İsa Karakaş Emeklilik El Kitabı

Hazırlayan:

VEDAT İLKİ

Ücretlendirme, İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı