II-İş
Kanunlarında ve Borçlar Kanunundaki Deneme Süreleri:
a)4857 Sayılı İş Kanunun 15.Maddesi:
4857
sayılı İş Kanunun 15’inci maddesinde
‘’Deneme Süreli İş sözleşmesi ‘’ tanımlanmıştır.
‘’Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı
konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir.
Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya
kadar uzatılabilir.Deneme süresi içinde taraflar iş
sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve
tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler
için ücret ve diğer hakları saklıdır. ‘’[1]
Kanunun
bu maddesi ile en az iki ay en fazla dört ay kadar
deneme süresi ile iş sözleşmesi yapılabiliniyor,deneme
süresinde işçinin haklarının ve ücretinin ödeneceği
vurgulanıyor.
b)854
sayılı Deniz-İş Kanunun 10.Maddesi:
854
sayılı Deniz-İş Kanunun 10’uncu maddesinde
Gemi adamları için deneme süresi
belirlenmiştir.‘’Süresi belirli olmayan hizmet
akitlerinde deneme süresi en çok bir aydır. Bu süre
içinde taraflar hizmet akdini bildirimsiz ve
tazminatsız bozabilirler. Ancak gemi adamının
çalıştığı günler için ücret hakkı saklıdır.’’[2]
www.muhasebenet.net
Burada
süre belirsiz hizmet akitlerinde en az bir aylık
deneme süresi ile sınırlandırılmıştır.Deneme süresinde
çalışanın ücret ödenmesini hükmetmiştir.
c)5953
sayılı Basın-İş Kanunun 10.Maddesi:
5953
sayılı Basın İş Kanunun 10’uncu maddesi
ile tecrübe müddeti ile deneme süresi
işlenmiştir.‘’Mesleğe ilk intisap eden gazeteciler
için tecrübe müddeti en çok üç aydır.Bu müddet içinde
taraflar iş akdini ihbar müddetine ve tazminat
mükellefiyetine tabi olmaksızın feshedilebilirler.Bu
müddetin sonunda mukavelenin yazılı olarak yapılması
mecburidir.Stajyer adedi,mukaveleli yazı işleri
kadrosunun yüzde onunu geçemez.’’[3]
Burada
şunu görüyoruz basın mensupları için deneme süresi üç
aydır.Yazılı mukavelede kararlaştırılan ücret ödemesi
deneme süresinde ödenecek denilmiştir.
d)818
sayılı Borçlar Kanunun 313.Maddesi:
818
sayılı Borçlar Kanunun da’’ Hizmet akdi ile,bir
mukaveledir ki onunla işçi,muayyen ve gayri muayyen
bir zamanda hizmet görmeği ve iş sahibi dahi ona bir
ücret vermeği taahhüt eder. Ücret, zaman itibariyle
olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde dahi işçi
muayyen veya gayri muayyen bir zaman için alınmış veya
çalışmış oldukça, hizmet akdi yine mevcuttur; buna
parça üzerine hizmet veya götürü hizmet denir. ‘’[4]
Borçlar
Kanunun 313. maddesine göre bir hizmet akdi
yapılır,belirli yada belirsiz olarak,bu akit
karşılığında bir ücret ödenir.Burada ücret
parça,hizmet ve götürü usulde ödenir.Borçlar Kanunun
da akit yazılı yapılıyorsa genel de deneme süresi
ibaresi konuluyor.Ücret ödemesi de açıkça
belirtiliyor.
III-5510
SS ve GSSK Deneme Süresine Bakış:
Sosyal
güvenlik mevzuatında deneme süresi kavramı ile ilgili
bir uygulama söz konusu değildir.
5510 sayılı Kanunun
92. maddesi uyarınca;
‘’Kısa
ve uzun vadeli sigorta kapsamındaki kişilerin
sigortalı ve genel sağlık sigortalısı olması, genel
sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin ise genel
sağlık sigortalısı olması zorunludur. Kanunda yer alan
sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak,
azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için
sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir. ‘’[5]
Maddeyi
incelediğimizde sigortalı ve genel sağlık sigortalısı
olmak sigortalının kendi isteğine dahi bırakılmamış,
kanunen zorunlu tutulmuştur. İş Kanunlarında, Borçlar
Kanunun da yapılan sigortalı - işveren arasındaki
sözleşmeler de deneme süresi yazılsa da ,sigortasız
çalışmanın olmayacağı vurgulanmıştır.
Çalışanlar işe alınmalarıyla yada işe başlamalarıyla
birlikte kendiliğinden sigortalı sayılmaktadırlar.
Çalışan isterse deneme süreli olarak işe başlamış
olsun bu sonucu değiştirmemektedir.
www.muhasebenet.net
5510
Sayılı yasanın 8’inci maddesine
göre;
1-İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe
başlatılacak sigortalılar için, sigortalının
en geç çalışmaya başlatıldığı gün,
2-Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına
sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar için
çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren
bir ay içinde,
3-Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen
işyerlerinde, ilk defa işe alınan sigortalıların işe
başladıkları tarihten başlamak üzere işyeri dosyasının
tescilinden itibaren bir ay içerisinde,
4-Diğer
bütün sigortalılar için ise en geç işe
başlamadan bir gün önce,[6]
Sigortalı işe giriş bildirgeleri internet ortamından
işverenleri tarafından e-bildirge ortamından
SGK'umuna bildirilir.
www.muhasebenet.net
IV-Sigortasız
Çalıştıranın İPC:
1- İşveren sigortasız işçi çalıştırdığını kendisi SGK'muna
bildirirse uygulanacak ceza tutarı bir
asgari ücret olacak.
2- SGK'nun
denetim elemanları veya başka bir şekilde tespit
edilen sigortasız çalıştırma ile ilgili her bir işçi
için uygulanacak ceza miktarı asgari ücretin
iki katı olacak. İşverenin sigortasız
işçi çalıştırdığı ikinci kez tespit edilirse yani
Sigortasız çalıştırmanın tekrarı halinde ise ceza
miktarı katlanıyor. Kanun hükmüne göre, tescilsiz işçi
çalıştıran işverenler, bir yıl içinde tekrar tescilsiz
çalıştırmaları halinde uygulanacak ceza tutarı
sigortasız her bir işçi için asgari ücretin
beş katı olarak uygulanacaktır.[7]
Sonuç:
Hangi
sebep ile olursa olsun,kayıt dışı çalışma teklifi
işçiden yada işverenden gelsin.Kesinlikle
işçilerinizi sigorta kapsamında göstermekten imtina
etmeyin.Çünkü işçiler işe alındığı günden itibaren
sigortalılığı başlar.Hiçbir işinde iş
kazası ve meslek hastalığı olmayacak diye
bir riski yoktur.Oluşacak olumsuzluklar karşısında
işverenler maddi ve manevi
zararlar görebilirler.Son zamanlarda uygulanan
%5’lik MYÖ sigortaları teşvikinizi
bir yıl boyunca kaybetme riski
de taşırsınız.
Hazırlayan
Vedat İLKİ
Ücretlendirme,İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
[1]4857
SK-15.Maddesi
[2]854 SK-10.Maddesi
[3]5953
SK-10.Maddesi
[4]818 SK-313 Maddesi
[5]5510
SK-92.Maddesi
[6]5510
SK-8.Maddesi
[7]5510 SK-102.Maddesi
