Çalışanların Ücret Zammı Beklentisine Bakış - Vedat İLKİ Ücretlendirme, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı - MuhasebeNet

Türkiye'nin Muhasebe Rehberi I Yayınlanan En Son Mevzuatlar I 2011 Vergi Takvimi I 2011 Yılı Muhasebe Uygulamaları I Beyanname Rehberi

Ana sayfa

Yasal Uyarı

Künye

Danışma Hattı

Çalışma Hayatı Rehberi

MUHASEBE GÜNCEL BÜLTEN : 21 OCAK 2011

Mükellef Rehberi

Kanun-Mevzuat Rehberi

Sosyal Güvenlik Rehberi

Muhasebe Bilgi Rehberi

Çalışanların Ücret Zammı Beklentisine Bakış

I-Giriş

Ocak ayı geldiği zaman çalışanlar ücretlerine yada maaşlarına bir iyileştirme yapılmasını bekler.Bu çalışanlar için bütün bir yılın yorgunluğunu atmasına neden olduğu gibi motivasyon açısından önemlidir.

İşverenlerde bu zamları yaparken sektörün ve kişinin çalışma koşullarına ait kriterleri değerlendirerek zam yapıp yapmama konusunda karar verirler.

Bir çok çalışan için Ocak ayı bu nedenden dolayı önemlidir.

II-İş Kanunun da Ücret Kavramı Nedir?

Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.

Ücret, kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödenebilir. Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.[1]

III-Ücret Ödemesi Senet yada Başka Ödeme Aracı ile Yapılır mı?

Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.[2]

IV-Ücret İstemede Zaman Aşımı Süresi Nedir?

Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.[3]

V- Ücret Artışlarında Belirleme Esasları Nasıl Tespit Edilir?

Çalışanlar hayatın olağan akışını sürdürmeler için, ihtiyaçları,fiziki,sosyal ve kültürel harcamalarını karşılamak adına gelir sahibi olmaları ile mümkün olmaktadır.Çalışma hayatında elde edecekleri gelirler onların yaşam standartlarını da tayin eder.Düşük yada yüksek seviye de yapılan ücret ödemeleri ile yaşam koşullarını belirlemiş olurlar.Her yeni yıl geldiğinde çalışanları zam beklentisi ile karşılaştıklarını görmüş oluruz.Genelde birçok kurumsal şirketler Aralık ayında çalışanlara yapılacak zam miktarlarını belirlerken çalıştıkları sektördeki işçilik maliyetlerini ele alırken,bu konuda çalışan profosyonel danışmanlık şirketlerinden yardım alırlar.Çünkü yapılacak ücret artışları ürünlerine yada hizmetlerine artı maliyet olarak yansıyacak bu maliyet de cirolarına etki edecektir.Performans değerlendirmeleri yanında işletmeye yansıtılan kişisel katma değerlerde zam oranlarını belirleyici unsur olacaktır.Heryıl asgari ücret düzenlemeler ile işverenler işçilik maliyetlerini çıkarmış olurlar.Piyasa da enflasyon artış oranları da dikkate alınarak bir ücret zammı skalası oluşturulur.www.muhasebenet.net ww

VI-Çalışanlara Zam Yapılması Zorunlu Mudur?

Yıllarca insan kaynaklarında çalışanlar bu soruya muhatap olurlar,cevap her işletmeye göre farklı farklı değerlendirilir.

Bu konuda genel bir açıklama yaparsak; www.muhasebenet.net

Çalışanların ücretlerine yapılacak zam oranlarında belirleyici en önemli unsuların başında iş sözleşmeleri gelir.Özellikle iş sözleşmelerinde yapılacak zam oranları ile ilgili bir ibare olması çalışanının zam istemesinde haklılık payı olarak karşımıza çıkar.Genelde sözleşmeler de ücret zammı için TÜFE, gelişme hızı veya belli bir yüzde artışın referans alındığı görülmektedir.[4]

Günümüzün ekonomik koşullarında birçok işsiz iş bulduğunda sözleşmelerdeki bu ayrıntıya dikkat etmemek de hatta sorma cesaretini bile gösterememektedir.Bir çok iş ilişkisinde yazılı iş sözleşmesi yapılmadığı ve dolayısıyla bu konuda büyük eksiklik olduğu görülmektedir.

Sendikal örgütlenmenin yoğun olduğu işyerlerinde ise toplu iş sözleşmeler ile zam oranları tespit edilerek kayıt altına alınmıştır.

İş sözleşmesinde yapılacak zam oranının ve süresinin belirlenmemesi halinde işveren zam yapmaya zorlanamayacaktır. Bu durumda zam yapılıp yapılmayacağı veya yapılacaksa zammın oranı, işçinin performansı, pozisyonu, terfi durumu, enflasyon oranı, sektördeki ve işyerindeki ücretlerin genel durumu göz önünde bulundurularak işveren tarafından belirlenecektir. Bu durumda işçilerin zam beklentileri karşılanmazsa istifa eden işçinin tazminat hakkı olmayacaktır. ancak işverenlerin emsal işçilere eşit davranması gerektiği de bilinmesi gereken bir diğer konudur.[5]www.muhasebenet.net ww

VI-İş sözleşmelerinde yada Toplu İş Sözleşmesinde Ücret Artış İbaresi Belirlenmesine Rağmen İşveren İmtina Ederse Çalışanlar Nasıl Bir Yol İzlemelidir?

İşçiye yapılacak zammın iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmelerinde belirtilmesi halinde, sözleşmede belirtilen oranda veya hiç zam yapılmaması işçiye haklı nedenle fesih hakkı verir ve iş sözleşmesini haklı olarak fesheden işçiye kıdem tazminatı ödenir.

4857/24-II/(e)- İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, işçi haklı nedenle iş akdini fesh edebilir.[6]www.muhasebenet.net ww

Bunun için çalışan öncelikle iş sözleşmesinde yada toplu iş sözleşmesinde yazılı hükümleri ileri sürerek noter kanalı ile işverene ihtarname çekerek zamma dair haklarını ister, ödenmesi içinde işverene yasal bir süre tayin eder.

Bu sürelerde ödemesi yapılmadığı takdirde bağlı olduğu ÇSGB bağlı Bölge çalışma müdürlüğüne de bir dilekçe ekinde noter kanalı ile çektiği ihtarnameyi ekleyerek dilekçesini işleme aldırır.

Tüm bunlar yerine getirilmez ise noterden bir ihtarname çekerek iş akdinin haklı nedenle feshini ve kıdem tazminatını ister.İhbar tazminatı hakkı doğmamaktadır.

Tüm hakları ödenmediğinde İş Mahkemesinde dava açar.

Bu konuda Bölge Çalışma Müdürlüğü İşverene İPC uygular. Ücret ile bu kanundan doğan veya TİS'den yada iş sözleşmesinden doğan ücreti kasten ödememek veya eksik ödemek. www.muhasebenet.net www.muhasebenet.net

Bu durumda her bir işçi için 2011 yılında 123 TL İPC ile karşı karşıya kalırlar.(Madde:32/102/a)[7]

Örnek Yargıtay Kararı:

İşçiye yapılacak zammın iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmelerinde belirtilmesi halinde, sözleşmede belirtilen oranda veya hiç zam yapılmaması işçiye 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24/II. maddesinin (e) bendine göre haklı nedenle fesih hakkı verir. İş sözleşmesini haklı olarak fesheden işçi yasal koşul oluşmuşsa kıdem tazminatına hak kazanır.

Yargıtay Kararı’nda “Dosyadaki bilgi ve belgelerden davacıya yapılan zammın toplu sözleşmeden kaynaklanmayıp tamamen işverenin isteğine bağlı bir husus olduğu işverenin de takdir hakkını kullanarak işçilere münasip bir zam yaptığı anlaşılmaktadır. Yapılan bu ücret zammının yetersiz olduğu gerekçe gösterilerek işçinin fesih hakkı haklı görülemez. Bu nedenle davanın reddi gerekirken mahkemenin aksine düşüncelerle davanın kabulüne karar verilmesi hatalıdır.” denilmek suretiyle zammın iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinden kaynaklanmadığı takdirde işverenin takdirine bağlı olduğu belirtilmiştir.[8]

Sonuç:

Kendi ve bakmakla yükümlü olduklarının geçimini,çalışan emeğini ortaya koyarak sağlar.Bu emekçileri beden ve fikir emekçileri diye ayırıma tabi tutarız..Gelirleri ise elde ettikleri ücretleridir.

Çalışma hayatında iş sözleşmeleri yada toplu iş sözleşmeleri ile yıllık ücret artışları taraflarca kararlaştırılmış ise sorun yoktur.wwww.muhasebenet.nww.muhasebenet.net

Çalışanlar ücret artışlarından sözleşme nispetlerinden yararlanacaklardır.

Şayet aralarında bu şartlar oluşmamış,sözleşme ile akitler yapılmamış ise işçi zam beklentisinde işverenin insiyatifine bırakılmıştır.

Bu durumda sözleşmede yer almaması halinde işçiye zam yapılmaması veya düşük zam yapılmış olması işçiye sözleşmeyi haklı nedenle fesih hakkı vermez.

Hazırlayan

Vedat İLKİ

Ücretlendirme İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı

Kaynaklar:

[1-2-3]-4857/32.Madde Ücret ve Ücretin Ödenmesi

[4-5]Resul Kurt-20.02.2010 Tarihli Makalesi

[6]4857/24-II/(e)İşçinin Haklı Nedenlerle Derhal Feshi Hakkı

[7]4857/102 Ücretle ilgili hükümlere aykırılık

[8]Yaklaşım-Cumhur Sinan Özdemir.Ocak/2008 sayısı